Ekonomia gerraostean

  • Fernando San Sebastian Zezina, gatzez kontserbatutako haragia

    Fernando San Sebastian Esnaola (1933) Urnieta

    Txekorra hil ohi zuten etxerako, eta orduan izozgailurik ez zenez, zezindu (gatza eman) egiten zuten haragia. Txerria hiltzea ere debekatuta zegoen.

  • Fernando San Sebastian Artoa, garia eta abar udaletxean entregatu behar

    Fernando San Sebastian Esnaola (1933) Urnieta

    Baziren artoa edo garia erosi eta entregatutakoak ere uzta txarreko urteetan. Gurdika eramaten omen zuten artoa eta garia. Udaletxean biltzen zuten lehendabizi eta gero beste norabait eramaten. Arbigarak eta aza zuztarrak ere biltzen zituzten kaletarrek baratzetatik gose denboran.

  • Hilario Lekuona Gauza ona kendu eta txarra eman gerra ostean

    Hilario Lekuona Mitxelena (1931) Urnieta

    Gerra ostean "etxean zenuen gauza ona kendu eta txarra ematen zizuten". Esaterako, etxera etorri eta hurrengo egunean txahala hiltegira eramateko agintzen zuten. Gernika aldean gertatu zena oraindik eta okerragoa izango omen zen.

  • Carmen Irusta Jateko eskasia, Durango eta Gernikaraino irinetan

    Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

    Gerra sasoian jateko eskasia zegoen. Okako errotan ere ez zegoen irina, Gernikaraino joan ziren behin bila. Errazionamendu bila Ibarrurira joaten ziren. Zugastietan abastokoak egoten ziren jeneroa kontrolatzen. Astoz Durangora irin bila joandakoa da. Abastokoa galarazi egin zieten errotei ehotzea.

  • Joxe Mari Yurramendi Isuna garia ehotzeagatik

    Joxe Mari Yurramendi Larburu (1922) Urnieta

    Trankatx ere itxi zuten gerra ostean. Beasain aldean, berriz, libre ziren errotak. Eurak trenez joaten ziren hara. Baina gauez tranpetan jarduten zuten ehotzen. Behin guardia zibilak harrapatu eta isuna ordaindu zuten.

  • 1542 Errazionamenduko jeneroa zuten dendan

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Bere amak Antiguan janari-denda zuen. Patxik bertan ezagutu zuen errazionamendua. Kupoia "abastos"en entregatu behar izaten zuten, Okendo kalean zituen gobernu zibilak bere bulegoak eta baita "abastos" ere.

  • 1542 Estraperlokoa jeneroa salgai

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Estraperloko ogi zuria saltzen zuten amaren dendan, gerraosteko errazionamenduko ogia beltza eta gogorra baitzen. Leku desberdinetatik ekartzen zuten ogi hori eta Bretxan ere saltzen zuten. Estraperloko olioa ere bazuten, ohikoa zen hori. Patxik ez zuen gosea ezagutu, ezta Zegaman ezta Antiguan ere.

  • 1542 Soldata kobratutakoan ordaindu dendetako zorrak

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Langile jendeak ere orokorrean ez du uste gosea pasa zuenik, nahiz eta denek ez izan jateko dirurik. Jendeak soldata kobratzerakoan ordaintzen zituen zorrak, dendetan zorrak izatea ere normala baitzen eta bakoitzak bere kartilla zuen dendan. Antiguako emakumeak etxeko batarekin eta zapatilekin irteten ziren erosketak egitera.

  • 1542 Gerraosteko gosea arrantzaleek arindu zuten

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Gose garaian arrantzaleek asko lagundu zuten. Jendea kaira joaten baitzen arrain bila eta arrantzaleek sobran zutena ematen zien.

  • Patxi Pagola Gerra ostean janaria nola banatzen zen

    Patxi Pagola Ibarrola (1933) Urnieta

    Gosea pasa zuten gerra ostean; errazionamendua izaten zen orduan. Janaria entregatu ere egin behar izaten zen. Herrian arduradun gutxi batzuk egoten ziren janariaren banaketa antolatzeko. Sagardoa etxean egiteko, eskuz egiten zuten dolarean. Orain ez dute sagardorik egiten etxean.

  • arrieta Errotak itxita zeuden garaian, Aranoko errotara joandakoa

    Miel Arrieta Bideburu (1931) Urnieta

    Arano ondo ezagutzen du Mielek. Errotak itxita egon ziren garaian, Aranoko errotara joan izan ziren. Hara joateko zer bide egiten zuten azaltzen du. Aranoko jendearekin harremana izan du.

  • Maritxu Rekondo Kalean gosea gerra ostean

    Maritxu Rekondo Iribar (1927) Urnieta

    Gerra ostean gose handia egon zen kalean. Trintxerpe aldetik-eta "gallega jendea" etortzen zen patata edo babarrun eske. Jende diruduna ere bai Donostiatik.

  • Maritxu Rekondo Errazionamenduko ogia txakurrak ere ez zuen jaten

    Maritxu Rekondo Iribar (1927) Urnieta

    Errazionamenduko ogia bola gogor bat zen, gurpila bezala joaten zena. Txakurrak ere ez zuen jaten. Baserrietan taloa egiten zen asko. Garia ere ereiten zuten baina aspaldi utzi zitzaion. Artoa asko, bai orduan eta bai gerora.

  • Juan Joxe Azkue Errazionamendua

    Juan Joxe Azkue Iarza (1938) Seberiana Azkue Iarza (1932) Donostia

    Seberianak ezagutu zituen errazionamenduko kartilak. Goserik ez zuten pasa, baina lekaleak ez ziren beste zerbait jateko gogoz egoten ziren. Txokolate ontza bat izaten zuten, bi lagunentzat, "La taza" txokolatea.

  • Juan Joxe Azkue Garirik ez, artoa ugari

    Juan Joxe Azkue Iarza (1938) Seberiana Azkue Iarza (1932) Donostia

    Aieten gari ereiterik ez zuten ezagutu, bai ordea arto ereitea. Artoa eta babarruna elkarrekin ereiten zuten, babarruna eurek jateko eta artoa animalientzat. Taloak egiteko ere erabiltzen zuten artoa, gerra garaian ogi gutxi izaten baitzen. Astegunetan babarrunak jan ohi zituzten, igandetan, berriz, garbantzuak haragi egosiarekin.

  • Juan Joxe Azkue Donostiara arrain bila

    Juan Joxe Azkue Iarza (1938) Seberiana Azkue Iarza (1932) Donostia

    Arraina Donostiatik eramaten zuten etxera. Otarrak buruan hartuta Añorgaraino joaten zen jendea, arraina eramanez. Ogia, azukrea eta abar estraperloan erosten zuten, gatza ez, nahikoa bazelako.

  • Gregori Ajuriagojeaskoa Gerraostean zaku-prizkinekin nahastutako ogia

    Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

    Francok larregi iraun zuela dio, ez zela gizona. Bizimodua asko aldatu zen errepublika garaitik. Gerraostean, zaku-prizkinekin nahastutako ogia jaten zuten. Errementari baserriko gizonak zuen egunkariak gosearen inguruan zioen aipu bat kontatzen du.

  • Jesusa Anitua Eskasia bai, baina goserik ez

    Jesusa Anitua Lejardi (1926) Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Goserik ez zuten ezagutu nahiz eta ogi gutxi izan. Kafea ehotzeko makinan ehotzen zuten irina bertan.

  • Jesusa Anitua Estraperloko tranpak

    Jesusa Anitua Lejardi (1926) Markina-Xemein

    Estraperlo garaian, dendara saltzen zuten esnea. Beraiek olioa hartzen zuten, baina dendariak nahiago zuen kantina eramatea botila baino.

  • Deunoro Sardui Gerraostean apurka-apurka aurrera

    Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

    Gerraostean azukrea barik sakarina izaten zuten eta amamak ezkutatu egiten zien dena jan ez zezaten. Hala ere, jateko falta handirik ez zuten, amaren jaiotetxetik edo beste etxe batzuetatik jasotzen zituzten jakiak-eta. 14 urte zituela hasi zen beharrean.