Ekonomia gerraostean

  • Juan Joxe Azkue Errazionamendua

    Juan Joxe Azkue Iarza (1938) Seberiana Azkue Iarza (1932) Donostia

    Seberianak ezagutu zituen errazionamenduko kartilak. Goserik ez zuten pasa, baina lekaleak ez ziren beste zerbait jateko gogoz egoten ziren. Txokolate ontza bat izaten zuten, bi lagunentzat, "La taza" txokolatea.

  • Juan Joxe Azkue Garirik ez, artoa ugari

    Juan Joxe Azkue Iarza (1938) Seberiana Azkue Iarza (1932) Donostia

    Aieten gari ereiterik ez zuten ezagutu, bai ordea arto ereitea. Artoa eta babarruna elkarrekin ereiten zuten, babarruna eurek jateko eta artoa animalientzat. Taloak egiteko ere erabiltzen zuten artoa, gerra garaian ogi gutxi izaten baitzen. Astegunetan babarrunak jan ohi zituzten, igandetan, berriz, garbantzuak haragi egosiarekin.

  • Juan Joxe Azkue Donostiara arrain bila

    Juan Joxe Azkue Iarza (1938) Seberiana Azkue Iarza (1932) Donostia

    Arraina Donostiatik eramaten zuten etxera. Otarrak buruan hartuta Añorgaraino joaten zen jendea, arraina eramanez. Ogia, azukrea eta abar estraperloan erosten zuten, gatza ez, nahikoa bazelako.

  • Gregori Ajuriagojeaskoa Gerraostean zaku-prizkinekin nahastutako ogia

    Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

    Francok larregi iraun zuela dio, ez zela gizona. Bizimodua asko aldatu zen errepublika garaitik. Gerraostean, zaku-prizkinekin nahastutako ogia jaten zuten. Errementari baserriko gizonak zuen egunkariak gosearen inguruan zioen aipu bat kontatzen du.

  • Jesusa Anitua Eskasia bai, baina goserik ez

    Jesusa Anitua Lejardi (1926) Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Goserik ez zuten ezagutu nahiz eta ogi gutxi izan. Kafea ehotzeko makinan ehotzen zuten irina bertan.

  • Jesusa Anitua Estraperloko tranpak

    Jesusa Anitua Lejardi (1926) Markina-Xemein

    Estraperlo garaian, dendara saltzen zuten esnea. Beraiek olioa hartzen zuten, baina dendariak nahiago zuen kantina eramatea botila baino.

  • Deunoro Sardui Gerraostean apurka-apurka aurrera

    Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

    Gerraostean azukrea barik sakarina izaten zuten eta amamak ezkutatu egiten zien dena jan ez zezaten. Hala ere, jateko falta handirik ez zuten, amaren jaiotetxetik edo beste etxe batzuetatik jasotzen zituzten jakiak-eta. 14 urte zituela hasi zen beharrean.

  • Anita Tolosa Aita estraperloan aritzeagatik kartzelara eraman zutenekoa

    Anita Tolosa Goikoetxea (1941) Urnieta

    Ezkondu baino lehen, josten ikasten aritu zen. Garai hartan, estraperloa zen. Eta, behin, Guardia Zibilak gizaseme bat eskuak lotuta zituela eraman zuen. Horrela jakin zuen garai batean bere aita ere hala eraman zutela Guardia Zibilek; izan ere, zaku-irinekin estraperloan harrapatu zuten. Azkenean, baserriko nagusia joan zen kartzelara, eta hark atera zuen aita kartzelatik. Goserik ez zuen pasa Anitak; baina bere senide zaharragoek, bai.

  • Fernando Alegria Esne gutxiko behiak

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Esne-eskasia ere ezagutu zuten nahiz eta behiak izan. Behiek soloan lan asko egiten zuten eta ez zuten pentsurik izaten jateko; hori dela-eta, esne gutxi ematen zuten behiek, ez gaur egun bezala. Diru gutxi izaten zuten, ezta meza ateratzeko ere. Hileta ostean gisatua ematen zitzaien jaten kanpotik etorritako senideei, eta horrek ere dirua balio zuen.

  • Gregori Albizu Beraza Gerra osteko goseari aurre egiten

    Gregoria Albizu Beraza (1930) Tolosa

    9 urte izan bitartean, kalean bizi izan zen. Baina gerra osteko goseari aurre egiteko, amaren baserrira joan ziren Uztegira; aita eta anaia, baina, Tolosan gelditu ziren txapel-fabrikan lanean. Aitak presa garbitzen zuen eta askotan urak kontserba-latak ekartzen zituen berekin; aitak lata haiek hartu eta etxera ekartzen zituen.

  • Gregori Albizu Beraza Gurasoek lan asko egin zuten goserik pasa ez zezaten familian

    Gregoria Albizu Beraza (1930) Tolosa

    Gerra ostean ez zuten halako gosea pasa; aitak lehengusuaren baserritik sagardoa ekartzen zuen. 9 senide izanda, gurasoek lan asko egin zuten denak aurrera ateratzeko.

  • Javier Jatekoa Nafarroan erosi Tolosan saltzeko

    Jabier Goenaga Aiestaran (1925) Maria Eugenia Uriarte Urretabizkaia (1925) Tolosa

    Maria Eugeniaren nebaren etxera joaten ziren irratia entzutera. Goserik ez zuten pasa, Nafarroa aldetik ekartzen baitzuten jana. Jatekoa handik ekarri eta herrian saltzen zuten. Sasoi hartako hainbat bizipen dakartza gogora Jabierrek.

  • Javier Antxumeak ezkutuan ekarri

    Jabier Goenaga Aiestaran (1925) Maria Eugenia Uriarte Urretabizkaia (1925) Tolosa

    Gerraostean, haragia nahi izanez gero harategian txanda eskatu behar izaten zen. Behin antxumeak ekarri zituztenekoa kontatzen du Jabierrek. Ez zuten beldurrik izan. Irabazitako dirua amari eman behar izaten zitzaion.

  • Javier Soldata amari eman behar

    Jabier Goenaga Aiestaran (1925) Maria Eugenia Uriarte Urretabizkaia (1925) Tolosa

    Irabazitako dirua amari eman behar izaten zitzaion. Jabierrek 4.90 irabazten zuen eta Maria Eugeniaren lehen soldata asteko 21 pezetakoa izan zen. 14 urterekin hasi ziren lanean.

  • mariani estanga Jangela soziala

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Tolosako jangela sozialari, 'auxilio sozial'-ari buruz hitz egiten du. Alargunak, gerran desagertutakoen senideak, umeak... joan ohi ziren jangela horretara. Mariani leihotik egoten omen zen jangelara begira. Jangelako gorabeherak kontatzen ditu: umeei eskuak garbitzeko eskatzen zien, jan aurretik errizino-olio koilarakada bat ematen zien, jateko zerbait zuria ematen zien...

  • mariani estanga 'Auxilio sozial', 'gota de leche' eta Gurutze Gorria

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Rondilla kalean zeuden 'auxilio sozial', 'gota de leche' eta Gurutze Gorriko laguntza zerbitzuak. Medikuek dohainik ematen zuten zerbitzua Gurutze Gorrian; medikuak derrigortuta zeuden astean behin han zerbitzua ematera.

  • mariani estanga Baserritarren esnea entregatu behar

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Baserritarrak behartuta zeuden litro bat esne "gota de leche"-n entregatzera. Baserritarrak jeneroarekin herrira sartzerako, "arbitrios" izeneko kaxeta batean zergak ordaindu eta esnea utzi behar izaten zuten; kaxeta hori non zegoen kontatzen du.

  • mariani estanga Emakumeak paper-fabrikara

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Gerra ondoren, emakume askok egiten zuen lan SAM paper-fabrikan. Lanean ziren bitartean, emakume horien haurrak 'Siervas de Jesus' babes-etxean zaintzen zituzten.

  • mariani estanga Gerrako umezurtz eta alargunak

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Gerrako kontuak. Gerran aita eta senarra galdu zuten umezurtz eta alargunei buruz hitz egiten du. Jangela sozial eta 'gota de leche'-n jaten eman ohi zien. Okindegietan, ogia ematen zien.

  • mariani estanga Olur litografia eta gizarte zerbitzuak

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    16 urte zituela, Olur litografian aritu zen lanean. Han lanean zebilela, gizarte zerbitzuetan laguntzeko agindua eman zioten. Gizarte zerbitzuetara joaten ez bazen, astean irabazten zituen 37 pezetatatik bost kenduko zizkiotela esan zioten. Marianiren ama karlista zen, eta ez zion utzi falangisten gizarte zerbitzuetara joaten. Gauzak horrela, lana utzi behar izan zuen.