Ekonomia gerraostean

  • Mariano Izagirre Lakunza Estraperloa eta errazionamendua

    Mariano Izagirre Lakunza (1937) Paulo Izagirre Lakunza (1943) Urretxu

    Gerraostean, ogi falta ezagutu zuten. Baserrian artoa edukita ere, errotak itxita zeuden. Errazionamenduko ogia, "txarra". Errazionamendua 50. hamarkada hasierara arte egon zen. Ogia salmenta librean jarri zenean, kiloko ogiak 5 pezetan balio zituen. Estraperloko prezioak aipatzen dituzte: ogi barra txikia 3 pezeta, litro olioa 18-20 duro...

  • Mariano Izagirre Lakunza Gose garaia eta jakien prezioak

    Mariano Izagirre Lakunza (1937) Paulo Izagirre Lakunza (1943) Urretxu

    Gerraostean, elikagaiak zer preziotan zeuden eta etxerako zer erosten zen aipatzen dute. Aitak egunean 10-12 ordu egiten zituen lanean, eta, hala ere, dendako gastuei aurre egiten lanak izaten ziren. Hilaren amaieran, aitak soldata kobratutakoan, ama dendara joaten zen zorrak kitatzera. Baserrian ez zuten jateko faltarik, baina kalean...

  • Angeles, Joseba eta Rosario Libra eta erdi haragi

    Joseba Lasa Garmendia (1934) Rosario Lasa Garmendia (1938) Ordizia

    Errazionamendu garaiko kontuak. Rosario eta Joseba joaten ziren harategira erosketak egitera: libra eta erdi ("tres cuarterones") eltzerako haragi eskatzen zuten bederatzi lagunentzako. Errazionamenduko kartila nolakoa zen.

  • 1607 Gose-denboran artoa erreta

    Antonio Zendoia Garmendia (1931) Donostia

    Artoa taloa eginda jaten zen. Bestela, egosi eta morokila jaten zuten esnearekin. Gose-denboran artoa erreta ere jan izan zuen.

  • 1616 Meta barruan ezkutatutako babarruna usteldu zitzaien

    Benantzia Iraola Arruti (1923) Donostia

    Artoa eta babarruna estatuari entregatu behar izaten zitzaion. Garoa itsaso ondotik ekartzen zuten, behiei lo egiteko ohea egiteko. Beraiek meta barruan ezkutatu zuten babarrunez beteriko kutxa bat. Baina ura sartu eta dena usteldu zitzaien.

  • Juanita Zelaia Gerraosteko miseria eta ogi beltza; estraperloa

    Juanita Zelaia Balenziaga (1918) Markina-Xemein

    Gerraosteko miseria. Errazionamendua. Ogi beltza eta txikia. Ondarroan ez zuen goserik pasatu. Estraperloa: errotara gauez, itxi egin zituztelako. Etxean ehotzeko aparatuak. Garia entregatu beharra, etxerako falta arren. Kupoia.

  • Carmen Irusta Kupoa entregatu behar

    Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

    Baserritarrek udaletxean kupoa entregatu behar izaten zuten: garia, artoa... Garia zelan garbitzen zuten.

  • Margarita Plazaola Murua Bizikletan kalera eta Antzuolara esnea edo arto-irina garraiatuz

    Margarita Plazaola Murua (1927) Urretxu

    Baserrian denetik hartzen zen, baina dirua batez ere esnea salduta lortzen zuten. Bizikletan eramaten zuen esnea kalera. Antzuolara ere bizikletan joaten zen taloa egiteko arto-irin bila. Oso arto-irin ona egiten omen zuten. Behorrarekin ere joan izan zen.

  • Seberiana Areizaga Beain Nahiago hotza pasa, besteren egurra hartu baino

    Seberiana Areizaga Beain (1937) Urretxu

    Senarra Obanostik etorri zen; eta bere familiak ez zeukan diru askorik. Egur bila joaten ziren; eta, behin, harriak bota zizkieten, besteren lurretan ari baitziren egurra biltzen.

  • Eusebio Areizaga Beain Baserriko jeneroa nahikoa ez zenean, estraperlora jo behar

    Eusebio Areizaga Beain (1935) Urretxu

    Garia eta artoa edukita, ondo moldatzen ziren jateko. Kanpotik zer erosten zuten aipatzen du. Errazionamenduko jeneroarekin ez zuten nahikoa izaten, eta estraperlora jo behar izaten zuten askok. Estraperloko prezioak oso altuak izaten ziren. Olioaren ordez, seboa erabiltzen zuten batzuek.

  • Eusebio Areizaga Beain Estraperloko olioa, dendetan salgai

    Eusebio Areizaga Beain (1935) Urretxu

    Estraperloko olioa ia denda gehienetan egoten zen salgai, ezkutuan. Orduko anekdota kontatzen du.

  • Eusebio Areizaga Beain Kaleko jendea baserrietara, goseari aurre egiteko

    Eusebio Areizaga Beain (1935) Urretxu

    Estraperloan erosteko dirua nondik lortzen zuten azaltzen du. Urtean txerri bat eta bi ardi hiltzen zituzten. Baserrian, ondo moldatzen ziren jateko. Kaleko jendeak, ordea, komeria handiagoak izaten zituen, eta baserrietara joan behar izaten zuen.

  • Eusebio Areizaga Beain Errazionamendu garaiko sistemaren kontraesanak

    Eusebio Areizaga Beain (1935) Urretxu

    Errazionamenduari buruz hitz egiten du: legez, jeneroa entregatu egin behar izaten zuten baserritarrek, beraien lursailen tamainaren arabera. Urte batean, beraien etxean, baba gorria erosi egin behar izan zuten, udaletxeari eskatutakoa entregatu ahal izateko.

  • Eusebio Areizaga Beain Txahala ezkutatzeko komeriak

    Eusebio Areizaga Beain (1935) Urretxu

    Errazionamendu garaian, baserritarren txahalak kontrolatuta egoten ziren. Behin, aitari gertatutako anekdota kontatzen du.

  • Eusebio Areizaga Beain Baserriari esker, aurrera errazionamendu garaian

    Eusebio Areizaga Beain (1935) Urretxu

    Txerria eta ardiak hiltzen zituzten etxean, eta urte osoan horri esker moldatzen ziren. Baratzeko jeneroak ere laguntzen zien familia aurrera ateratzen.

  • Jexuxa Salegi Oruesagasti Errazionamenduari, "sorramiento"

    Jexuxa Salegi Oruesagasti (1921) Urretxu

    Errazionamendua iristen zenean, erdaraz ematen zuten horren berri udaletxeko langileek. Aitak euskaraz egiteko, errieta egiten zuen. Lehengusu txikiak, oraindik erdaraz ez zekien, eta "sorramiento" deitzen zion errazionamenduari.

  • Asun guridi Ugalde Gose garaia izanda ere, jatun txarra

    Asun Guridi Ugalde (1937) Urretxu

    Beraiek, etxean, ez zuten goserik pasa, gurasoek beti izan baitzuten lursailen bat, hango uztari esker bizitzeko. Asun ez zen jatun ona umetan.

  • Nati garmendia Errazionamendu garaiko jatekoa eta kapritxoak

    Nati Garmendia Ubillos (1929) Urnieta

    Gerra ostean, gosea etorri zen; baina beraiek ondo moldatu ziren, nahiz eta kapritxorik ez izan. Tabernan, batzuek ogi zuria jaten zuten; eta, alde egitean, haiek utzitako apurrak jaten zituzten. Errazionamendua eta kartila eguneroko kontua ziren. Lehen, dilisten arteko harriak kentzen ibiltzen ziren, dilistak jan aurretik.

  • Luzia Larraza Aramendi Estraperlo kontuak

    Luzia Larraza Aramendi (1934) Urretxu

    Estraperlo garaiko kontuak. Herriko jendea Altsasura joaten zen Norteko trenean patata bila. Bueltakoan, ordea, inspektoreek arrapatu eta jeneroa kentzen zien. Emakume bati gertatutakoa kontatzen du.

  • Luzia Larraza Aramendi Guardia zibilak eta etxe-ordeko gari-zakuak

    Luzia Larraza Aramendi (1934) Urretxu

    Herrian zeuden guardia zibilekin zer harreman zuten kontatzen du. Lizatxu errotan neskame egon zen garaian, etxe-ordean estraperloko garaia ezkutatzen zuten lastoarekin tapatuta. Errekako urak hazita zetozen batean, gari-zakuak ateratzen ari zirela guardia zibilak agertu eta zakuak ateratzen lagundu zien. Haiek ez zekiten estraperloko garia zenik.