Ekonomia gerraostean

  • Akilina Lasa Gerra osteko gosea; errotak itxita

    Akilina Lasa Arbelaitz (1920) Irun

    Gerra ondorengo gosea. Algarrobak. Errotak itxita zeuden; gizon bat atxilotu egin zuten artoa isilka ehotzeagatik. Artoa entregatu beharra. Pasionistak eskean joaten ziren, babarrun bila.

  • Akilina Lasa Errazionamendua eta estraperloa

    Akilina Lasa Arbelaitz (1920) Irun

    Errazionamenduko kartila. Ilarak. Gantza, olioaren partez. Estraperloa. Lehen dirurik ez zuten. Portugaletik ekartzen zuten janari asko. Kafe zakuak. Kontrabandoa itsasoz.

  • Maritxu Arbelaitz Gerra ondoko elikadura

    Maritxu Arbelaitz Arruabarrena (1926) Irun

    Taloak egiten zituzten gerra ondoan. Ez zuten goserik pasa, etxean baratzea baitzuten. Orduan zer jaten zuten aipatzen du.

  • Inazi Oruezabal Gerrako kontuak; Irun sutan

    Iñaxi Oruezabal Martiarena (1924) Irun

    Tximista baserritik tiroka. Ez ziren inora joan. Behientzako jan bila ateratzen ziren arratsean. Irun sutan ikusi zuen. Txapelgorriak sartu zirenean joan zen. Ogi bila Oiartzunera joaten ziren. Endarlatzara joaten ziren errotara, besteak itxita zeudelako. Gerraostean, taloak.

  • Inazi Oruezabal Errazionamendua eta babarruna entregatu beharra

    Iñaxi Oruezabal Martiarena (1924) Irun

    Ogia errazionatuta zegoen. Babarruna entregatu beharra, udaletxean. Urtebetean 80 kilo entregatu behar: 40 eraman zituzten, eta ez zuten kobratu. Eguraldia aldatu egin da. Lehen, San Josetarako ilarra zuten.

  • Enkarna Alzaga Gerra garaian, artzainek negozioa

    Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

    Gerra denboran arkumeak eta tripotxak saltzeko nola ibiltzen ziren artzainak, ezkutuan. Plazan ere saltzen zituen. Esnea eta gazta.

  • Benita Lauzirika Gerraostean txerria ezkutuan hil zuteneko pasadizoa

    Benita Lauzirika Lauzirika (1931) Amoroto

    Gerraostean debekatuta zegoen txerria hiltzea. Gogoan du behin goizaldera auzoko bat etorri zela txerria ezkutuan hiltzekotan. Labana sartu zion txerriari eta txerriak hanka egin zuen, odola zeriola. Txerria harrapatu eta eraman zuten etxera bueltan, baina odol gutxi zeukan, odolkiak egiteko. Odola hiltegi batean erosi behar izan zuten.

  • Susana Anitua Errotak prezintatuta; Arratzura errotara gauez

    Susana Anitua Zenarruzabeitia (1925) Aulesti

    Gerra sasoian errotak zigortu egiten zituzten lanean harrapatuz gero, eta itxi egiten zituzten. Bekoerrota beti zigortuta eta Goikoerrota libre. Beraiek normalean Bekoerrotara joaten zirenez, hura itxita zegoenean Arratzura joaten ziren gauez. Harrapatuz gero, astoa eta guzti kentzen zuten. Bekoerrota zabalik egon arren, ez ziren hara joaten, aitak uste zuelako hangoek bota ziotela Lekeitio-belarra ortuan.

  • Nekane Maritxalar Euskararen egoera Pasai Antxon 60. hamarkada hasieran

    Nekane Maritxalar Garbizu (1957) Pasaia

    60. hamarkadaren hasieran hasi zen Kontxita Beitiaren ikastolan ikasten. Lau urte zituen eta hamar urtetararte egon zen bertan. Orduan, euskararen egoera guztiz zapaldua zegoenn. Nekanek etxean ikasi zuen euskaraz eta ez zekien ia gaztelaniaz. Herrian, eskola publikoak edo nazionalak zeuen eta baita mojen ikastetxea ere. Gurasoak oso ausartak izan ziren horrelako egoera batean haurrak ikastolara eramateagatik. Nahiz eta haurrak izan, bazekiten euskararen zapalkuntza zegoela eta ikastola klandestinoa zela.

  • Gerraostean errotak itxita; estraperloan ibili behar

    Aulesti

    Zortzi errota zeuden Aulestin, baina zazpi prezintatuta egon ziren gerraostean. Sei-zazpi urte zituela, arreba eta biak behin Ereñora arte joan ziren gauez, errotara, astoa hartuta eta beste behin Uarkako errotara. Gauez egiten zuten ogia, ezkutuan.

  • Lantzean 8-9 ogi egiten zituzten, aste osorako

    Aulesti

    Etxe guztiek izaten zuten labe-sua. Gerraostean prest izaten zuten, egurra sartuta, gauean ezkutuan ogia egiteko. Lantzean 8-9 ogi egiten ziren, aste osorako. Horrez gain, artoak eta tremesak ere egiten zituzten. Sagar sasoian, otzarakada sagar erretzen zuten.

  • Gerraosteko ekonomia: debekuak eta gosetea

    Aulesti

    Baserri ona zuten eta ez zuten goserik pasa gerraostean, ogia behintzat lortzen zuten eta. Mutikotan amarekin Bilbora sagarrak saltzera joan zenean, jendea laranja azalak jaten ikusi zuen. Gogoan du aitak gau baten bi txerri hil zituela, ezkutuan, debekatuta zegoen eta. Harrapatuz gero, txerria kentzen zuten. Behiak ere kentzen zituzten ukuilutik frankistek.

  • Gerra sasoian isilik; gerraosteko errazionamendua

    Aulesti

    Gerra sasoiko oroitzapenak. Umetxoa izan arren, gogoan du etxean isilik egoteko esaten ziotela. Garai arriskutsua zen, ez zegoen hitz egiterik. Gerraosteko errazionamendua. Amak txerriaren koipea edarran (portzelanazko ontzian) gordetzen zuen, urte guztirako. Txerri haragia edo txorizoak ere izaten zituzten. Garbantzua jateko berezia izaten zen, domeketakoa.

  • Gerraostean eskekoak baserrira

    Aulesti

    Kaleko jendeak txarto pasatu zuen gerraostean, janari eza zela eta. Asko joaten ziren baserrira eskean. Adineko gizon-emakumeek errezatu egiten zuten, janariaren truk. Amak denei ematen zien zerbait. Aulestiko bertako gutxi batzuk ere ibili ziren eskean. Baserrietan ematen zietenarekin pasatzen zuten astea.

  • 810 Kontrabandoan hasteko irrikan

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    Erramun hamabost urterekin hasi zen kontrabandoan. Anaia ere ibiltzen zen, eta hari laguntzen hasi zen. Aski pozik bai, gainera. Anaia saiatu zen bera izutzen, baina ez zuen lortu. Gustura egin zuen lan eta gehiago egiteko gogoa eman zion.

  • 810 Kafe-garraioan

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    II. Mundu Gerran kafea pasatzen zuten mugan. Zaku handietan etortzen ziren, eta hauek txikiagoetan jartzen zituzten, gau-lanean eramateko moduan. Berak hamasei urte zituen, eta, hasieran, ezin zituen altxatu zakuok, baina ederki saiatu ondoren, lortu zuen zakuak garraiatzea. Edozer gauza, bera baino zaharragoekin kontrabandoan aritzeagatik.

  • 810 Soldaduengandik gordeka

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    Kafea pasatzen zuten garaian, Aritxulegiko errepidea egiten ari ziren soldaduak. Haiek ez ikusteagatik itzuli gaitza egin behar izaten zuten. Astoekin hasi ziren pakete-garraioan, baina hain bide txarra izaki, azkenean astorik gabe jarraitu zuten, bizkarka.

  • 810 Mugaraino

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    Endabordaraino joaten ziren paketeekin, eta, han, askotan, paketeak jasotzeko jende gutxi izaki, eta mugaraino joan behar izaten zuten.

  • 810 Txakur kontrabandista

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    Karabineroen artean bazen bat kontrabandoan ibiltzen zena. Ongi hezitako txakurra zuen hark: guardia zibilak usaintzen bazituen, abisatu egiten zuen, eta hartara, ez zituzten harrapatzen.

  • 810 Muga

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    Beratarrak mugaren beste aldean egoten ziren paketeak gora eramateko. Hemendik joandakoek Bidasoa ibaia pasatu behar izaten zuten. Toki bat baino gehiagotatik pasatzen zuten muga. Batzuetan hain ziren toki zailak, guardia zibilak ere ez ziren arrimatzen. Paketeak eraman eta askotan ekartzeko ere izaten zen. Hauek nahiago zuten paketea, hazienda baino.