Errepresioa

  • 152 Artizera milizianoak etxeko nagusiaren bila

    Klementa Arregi Lamariano (1924) Bergara

    Behin milizianoak etorri zitzaizkien etxera aitaren bila, dirua "estanpillatzen" zuela eta.

  • Ikerne eta Eulogio "Reuniones clandestinas" zer zen ere ez zekien amak

    Ikerne Artetxe Zubikarai (1932) Ondarroa

    Amak ez zekien "Reuniones clandestinas" zer zen, eta hori leporatzen zioten. Gorrotoaren ondorioz egindako salaketa izan zen.

  • Saturrarango kartzelara jatekoa eramatera

    Sorkunde () Ondarroa

    Benantzi Saturrarango kartzelan egon zen hiru urtez eta irten zenean, lagun bat eta ahizpa neskame zituenez, haiei bisita egitera joan zen. Sorkunde kartzelara joaten zen eguenetan Benantziri jatekoa eramatera eta ama igandeetan. Gogoan du Benantzirekin paseoan ibili izana ere.

  • Gema Sistiaga Gerra garaian, bi aitonak espetxean

    Gema Sistiaga Agirregomezkorta (1953) Pasaia

    Bi aitonak espetxean egon ziren gerra garaian. Bat Ondarretan zegoela, amona joan zen bere bila eta gaztelaniaz jakin gabe bertarik atera zuen. Bestearen aztarna, alabak lortu zuen Bilbon neskame zegoela.

  • Domeka Markuerkiaga Arriaga inguruetan ogia banatu zutenekoa

    Domeka Markuerkiaga () Ondarroa

    Egun batean Bilboko Arriaga inguruan jendearentzako ogia banatu zuten. Gudariak han zeuden preso.

  • Saturrarango kartzelan ume asko hiltzen zen

    Sorkunde () Ondarroa

    Saturrarango kartzelan ume asko hiltzen ziren, hilkutxa zuria ateratzen zutenean jakiten zuten. Mutrikun lurperatzen zituzten. Anekdota bat kontatzen du, Benantzirentzako zen gaztaia jan zuenekoa.

  • Gosea, ezinikusiak eta salaketak

    Elena Garmendia Pikabea (1922) Lezo

    Gosea. Olio litroaren prezioa. Elenaren ama asko flakatu zen. Karlisten eta abertzaleen arteko harremana. Salaketak. Atxiloketak. Fusilatuak.

  • Guadalupe Salaberria Beldurrez airean, erreketeak sartu zirenean

    Guadalupe Salaberria Lopetegi (1918) Lezo

    Erreketeak sartu zirenean, beldurrak airean zeuden. Aitak Jaizkibelera ("Aizkibelera" dio) egin zuen ihes, baina ez omen zer ezer larririk gertatu. Jende askok egin zuen ihes. Migura baserriko ama eta bi seme hil zituzten erreketeek, mutil batek gerrikoan ikurrina zeramalako.

  • Jaione Isazelaia2 Ruiz de la Prada, Bergarako lehenengo gerrako alkatea

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Gerra hastean, Ruiz de la Pradak errepresioari ekingo dio. Garbiketa bat egin zuen, nazionalei fidelak izan zirenak sarituz eta besteak traitore bezala identifikatu zituen eta ondorioz, zigortu. Gerra hasieran herritik joan eta gutxira bueltatu nahi zutenek, idatzi bat aurkeztu behar zuten. 1940ko dokumentu batean, Ruiz de la Prada alkatea aldunditik botatzeko proposamena egiten dute, Bergaran egin zituen ekimemengatik. Ondorioz, Bergaratik ere desterratua izan zen.

  • Jaione Isazelaia2 Ruiz de la Prada alkatearen bando-aldaketa

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Herrira itzultzeko, gutun bat idatzi behar zituzten herritarrek, gobernua edo bakoitzaren ideologia zuritzen. Abertzalea izatea zigortua zegoen, baina "baskista" izatea ez. Kasu batzuen adibideak ematen ditu. Ruiz de la Prada alkatearen bando-aldaketa.

  • Jaione Isazelaia2 Gerrako errepresioa: emakumeei eginiko zigorrak

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Emakume errepublikano eta abertzaleak zigortzeko metodo nagusienak, ilea-moztea eta errizino-olioa ematearena ziren.

  • Jaione Isazelaia2 Gerrako errepresioa Bergaran

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Gerratik itzuli ziren ama-alaba errepublikano batzuei, haien Barrenkaleko etxeko balkoiko bandera errepublikanoen zati moreari oihal gorria jostera eta beti balkoian eskegita izateari behartu zituen Ruiz de la Prada alkateak.

  • 309 Gerra garaiko pasadizoak

    Natividad Aranberri Laskurain (1915) Soraluze

    Maltzagan kontrola. Anaiak 16 lagun ezkutatu zituen trenean. Gerra garaiko kontuak.

  • Julian Arruti 2 Tropek Azpeitia hartu

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    1936ko irailaren 20an Francoren aldeko tropak Azpeitian sartu ziren. Tropak nondik sartu ziren aipatzen du. Altxamenduaren kontrako batzuk Izarraitz aldetik egin zuten ihes. Errekete kuadrilla batek gizon bat hil omen zuen Izarraitz aldean.

  • 1369 Kaleak eta kuartela garbitzera zigortuta

    Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

    Cáritasekoek arropa eta janariak ekartzen zizkieten. Etxera itzuli zirenean, ez zegoen militarrik herrian, Guardia Zibilak bakarrik. Domekeren bila etxera etortzen ziren, Nazionalen ospakizunetan dantza egitera joan zedin. Frantzian egondako denak, herriko kaleak garbitzera behartu zituzten. Ilerik ez zieten moztu. Kaleak astero eta kuartela astean birritan garbitu behar izaten zuten.

  • Mauri Lasaga Belategi Aita gerra denboran betiko ezkutatu

    Mauri Lasaga Belategi (1922) Aramaio

    Aita gerra denboran etxetik eraman zuten aitorpena ematera, eta ez zuten gehiago bere berririk izan. Aita etxetik eraman zutenak aramaioarrak ziren, baina gero ukatu egin zuten aita eraman izana. Aramaiotik Arrasatera eta handik Bergarara eraman zutela badaki Maurik, baina Bergaran ezkutatu omen zen.

  • Maria Anjeles Beitia Oruna Fusilatuak Aramaion

    Maria Angeles Beitia Oruna (1918) Aramaio

    Galdeketa egin zioten frankistek, baina bera lasai zegoen, ez zekielako herriko berri. Hainbat pertsona hil zituzten. Gero mitinetara joaten behartzen zituzten, baina bera ez zen inoiz joan.

  • Paula Unzueta Aita atxilotu zutenekoa

    Paula Unzueta Etxebarria (1926) Aramaio

    Aita atxilotu egin zuten San Martin egun batez. Atxilotu zutenetako bat lehengusua zuen. Aramaioko kartzelan sartu zuten. Zortzi egun inguruan herrian eduki eta gero, Gasteizera eraman zuten. Han hilabete egin ostean jaregin zuten.

  • Pedro Karetxe Urrejola Bonba bat sekula-belarra ereiten

    Pedro Karetxe Urrejola (1930) Aramaio

    Ganbaran sekula-belar haziekin betetako zaku bat zegoen zintzilika eta bonba batek etxe osteko soroan erein zituen haziok. Pedroren etxe inguruan harrapatutako sei miliziano fusilatu ondoren, bonba-zulo batera bota zituzten.

  • Nikolas Pujana Aita preso. Gerratik bueltako eskola eta jolasak

    Nikolas Pujana Goikoetxea (1925) Otxandio

    Aitak zapadoreetan lubakiak egiten aritu zen. Eurak etxera itzuli ziren, baina aita Santanderren preso hartu zuten; laster askatu zuten. Aitak gero Bizinai tailerrean egin zuen lan, eta bera eskolan ibili zen 14 urtera arte. Eskolan, neskak alde batean eta mutilak bestean jarrita, Cara al Sol abesten zuten. Gaiztakeriak apropos egiten zituzten zortzi egun eskolarik gabe egotera zigor zitzaten. Frontea egon zen lekuetan bala bila ibiltzen ziren, gero sutara botatzeko.