Errepresioa

Hiru neba gerran
Susana Anitua Zenarruzabeitia (1925) Aulesti

Hiru neba ibili ziren gerran: nagusiena milizianoekin, bigarrena txofer lanetan Jaurlaritzan eta gazteena falangistek eraman zuten, 18 urte bete gabe. Hanka-orpoa hondatuta baimenarekin etorri zen etxera. Sendatu zenean, ez zuen frontera itzuli nahi. Suertez, gerra bukatu zen bien bitartean. Aulestin baziren frontera ez joatearren ezkutatutako mutilak ere.
Koinatua nola irten zen kartzelatik
Susana Anitua Zenarruzabeitia (1925) Aulesti

Susanaren koinatua kartzelan egon zen luzaro gerra sasoian. Gauez eramaten omen zituzten presoak kartzelatik, hiltzeko. Hori ikusita, zoroarena egin zuen, mediku batek aholkatuta, eta bizirik irtetea lortu zuen.
Senarra sei urtez soldadu
Susana Anitua Zenarruzabeitia (1925) Aulesti

Gerrateak interes handiegirik ez jartzeko adinean harrapatu zuela bera dio. Senarrak, berriz, sei urte egin zituen gerran eta, horren ostean egin zuen banderaren zina. Hasieran nazionalistekin joan zen, baina harrapatu egin zuten eta gero frankistekin ibili zen. Eibarrera bizikletan joaten zen, han neskame zegoen arrebarengana.
Gerra garaian, bi aitonak espetxean
Gema Sistiaga Agirregomezkorta (1953) Pasaia

Bi aitonak espetxean egon ziren gerra garaian. Bat Ondarretan zegoela, amona joan zen bere bila eta gaztelaniaz jakin gabe bertarik atera zuen. Bestearen aztarna alabak lortu zuen Bilbon neskame zegoela.
Artizera milizianoak etxeko nagusiaren bila
Klementa Arregi Lamariano (1924) Bergara

Behin milizianoak etorri zitzaizkien etxera aitaren bila, dirua "estanpillatzen" zuela eta.
"Reuniones clandestinas" zer zen ere ez zekien amak
Ikerne Artetxe Zubikarai (1932) Ondarroa

Amak ez zekien "Reuniones clandestinas" zer zen, eta hori leporatzen zioten. Gorrotoaren ondorioz egindako salaketa izan zen.
Saturrarango kartzelara jatekoa eramatera
Sorkunde () Ondarroa

Benantzi Saturrarango kartzelan egon zen hiru urtez eta irten zenean, lagun bat eta ahizpa neskame zituenez, haiei bisita egitera joan zen. Sorkunde kartzelara joaten zen eguenetan Benantziri jatekoa eramatera eta ama igandeetan. Gogoan du Benantzirekin paseoan ibili izana ere.
Arriaga inguruetan ogia banatu zutenekoa
Domeka Markuerkiaga () Ondarroa

Egun batean Bilboko Arriaga inguruan jendearentzako ogia banatu zuten. Gudariak han zeuden preso.
Saturrarango kartzelan ume asko hiltzen zen
Sorkunde () Ondarroa

Saturrarango kartzelan ume asko hiltzen ziren, hilkutxa zuria ateratzen zutenean jakiten zuten. Mutrikun lurperatzen zituzten. Anekdota bat kontatzen du, Benantzirentzako zen gaztaia jan zuenekoa.
Gosea, ezinikusiak eta salaketak
Elena Garmendia Pikabea (1922) Lezo

Gosea. Olio litroaren prezioa. Elenaren ama asko flakatu zen. Karlisten eta abertzaleen arteko harremana. Salaketak. Atxiloketak. Fusilatuak.
Beldurrez airean, erreketeak sartu zirenean
Guadalupe Salaberria Lopetegi (1918) Lezo

Erreketeak sartu zirenean, beldurrak airean zeuden. Aitak Jaizkibelera ("Aizkibelera" dio) egin zuen ihes, baina ez omen zer ezer larririk gertatu. Jende askok egin zuen ihes. Migura baserriko ama eta bi seme hil zituzten erreketeek, mutil batek gerrikoan ikurrina zeramalako.
Ruiz de la Prada, Bergarako lehenengo gerrako alkatea
Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

Gerra hastean, Ruiz de la Pradak errepresioari ekingo dio. Garbiketa bat egin zuen, nazionalei fidelak izan zirenak sarituz eta besteak traitore bezala identifikatu zituen eta ondorioz, zigortu. Gerra hasieran herritik joan eta gutxira bueltatu nahi zutenek, idatzi bat aurkeztu behar zuten. 1940ko dokumentu batean, Ruiz de la Prada alkatea aldunditik botatzeko proposamena egiten dute, Bergaran egin zituen ekimemengatik. Ondorioz, Bergaratik ere desterratua izan zen.
Ruiz de la Prada alkatearen bando-aldaketa
Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

Herrira itzultzeko, gutun bat idatzi behar zituzten herritarrek, gobernua edo bakoitzaren ideologia zuritzen. Abertzalea izatea zigortua zegoen, baina "baskista" izatea ez. Kasu batzuen adibideak ematen ditu. Ruiz de la Prada alkatearen bando-aldaketa.
Gerrako errepresioa: emakumeei eginiko zigorrak
Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

Emakume errepublikano eta abertzaleak zigortzeko metodo nagusienak, ilea-moztea eta errizino-olioa ematearena ziren.
Gerrako errepresioa Bergaran
Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

Gerratik itzuli ziren ama-alaba errepublikano batzuei, haien Barrenkaleko etxeko balkoiko bandera errepublikanoen zati moreari oihal gorria jostera eta beti balkoian eskegita izateari behartu zituen Ruiz de la Prada alkateak.
Gerra garaiko pasadizoak
Natividad Aranberri Laskurain (1915) Soraluze

Maltzagan kontrola. Anaiak 16 lagun ezkutatu zituen trenean. Gerra garaiko kontuak.
Tropek Azpeitia hartu
Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

1936ko irailaren 20an Francoren aldeko tropak Azpeitian sartu ziren. Tropak nondik sartu ziren aipatzen du. Altxamenduaren kontrako batzuk Izarraitz aldetik egin zuten ihes. Errekete kuadrilla batek gizon bat hil omen zuen Izarraitz aldean.
Kaleak eta kuartela garbitzera zigortuta
Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

Cáritasekoek arropa eta janariak ekartzen zizkieten. Etxera itzuli zirenean, ez zegoen militarrik herrian, Guardia Zibilak bakarrik. Domekeren bila etxera etortzen ziren, Nazionalen ospakizunetan dantza egitera joan zedin. Frantzian egondako denak, herriko kaleak garbitzera behartu zituzten. Ilerik ez zieten moztu. Kaleak astero eta kuartela astean birritan garbitu behar izaten zuten.
Aita gerra denboran betiko ezkutatu
Mauri Lasaga Belategi (1922) Aramaio

Aita gerra denboran etxetik eraman zuten aitorpena ematera, eta ez zuten gehiago bere berririk izan. Aita etxetik eraman zutenak aramaioarrak ziren, baina gero ukatu egin zuten aita eraman izana. Aramaiotik Arrasatera eta handik Bergarara eraman zutela badaki Maurik, baina Bergaran ezkutatu omen zen.
Fusilatuak Aramaion
Maria Angeles Beitia Oruna (1918) Aramaio

Galdeketa egin zioten frankistek, baina bera lasai zegoen, ez zekielako herriko berri. Hainbat pertsona hil zituzten. Gero mitinetara joaten behartzen zituzten, baina bera ez zen inoiz joan.