Errepresioa
-
Lorca eta Lauaxeta
Jon Maia Soria (1972) Urretxu
Lorca eta Lauaxetaren arteko lotura. Lauaxetak Lorca miresten zuen eta bere poemak euskaratu zituen. Frankismoan fusilatu zuten. Lorca berriz andaluziarra eta republikanoa zen, fusilatu egin zuten baita ere. Antzekotasunak.
-
Kartzelan konforme
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar
Kartzelan egon zenean gipuzkoarrekin egon zen. Eibartar asko zeuden beraiekin. Kartzelan ongi jaten zuela eta gustura egoten zela kontatzen du Gasparrek.
-
Kartzelan gerraostean
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar
Gerra bukatu eta kartzelan sartu zuten Gasparren batailoia. Komandantea hil zuten, baina beste guztiak bizirik irten ziren. Kargu altuko gizon asko kartzelatu zituzten.
-
Gerra Zibila ume baten ikuspegitik
Arnaldo Bolumburu Inza (1933) Eibar
Gerra Zibila. Frantziara ihes egin zuten; lehenengo Tolosara eta gero Donibane Lohizunera. Bertako txokolatinak gogoan ditu oraindik. Eibarrera etorri zenean (1940 inguruan), ogirik ere ez. Etxean egoera gogorra bizi zuten: ama egunero-egunero kuartelera joan behar izaten zen; osaba kanpoan zuten eta aita 7 urtez kartzelan egon zen. Aita Asturiasen harrapatu zuten (Aitak idatzitako bertso batzuk erakusten ditu). Bera gerra garaian umea zen eta ez zuen ezer ulertzen.
-
Kartzelako bizimodua
Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar
1934ko iraultzaren ondoren Benigno Baskaran kartzelan egon zen eta alabari kontaturikoa azaltzen du. Kartzelan eibartarren artean kooperatiba antzekoa sortu eta jatekoa denen artean banatzen omen zuten. Kartzelan lasai egon zirela eta lagunartean ongi bizi izan zirela esaten zuten eibartar askok. Benignoren inguruko pertsonaia garrantzitsuez hitz egiten du Aurorak; Toribio Etxebarria, Julian Etxeberria, Madinabeitia eta Lukas Alberdi, adibidez.
-
Kartzelatik bueltan
Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar
Benigno Bascaran eta Eibartar sozialistak kartzelatik irten zirenean herrian egindako ongi etorria kontatzen du Aurorak.
-
Gerraosteko errepresioa
Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar
Sendatu eta lanean eta politikan sartu zen berriro Benigno Bascaran. 1950ean atxilotu egin zuten eta Martutenen zazpi hilabete pasa zituen. Irunera eraman zituzten lehenengo eta aitak bertan bizi izandako anekdota bat kontatzen du Aurorak.
-
Babak Santanderko zezen plazako presoentzat
Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar
Santanderren preso asko zeuden, tartean baita eibartarrak ere. Ezagunik ote zegoen begiratzera joan zen zezen plazara eta leihoetako baten bere koinatua ikusi zuen. Amak baba lapiko handi bat prestatu zuen presoentzat, baina ez zieten laga sartzen. Leihotik behera sokak bota, lapikoa lotu eta sokatik tiratuta jaso zuten.
-
Presoei ogitartekoak banatzen Santanderren
Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar
Santanderko zezen plazan zeuden presoak lekuz aldatu behar zituztela jakin zutenean, ogitartekoak prestatu zituzten txokolatearekin. Presoak ilaretan ateratzen zituzten zezen plazatik. Luzianak erdira sartu eta ogitartekoak banatzen zizkien. Presoak kartzeletara eraman zituzten.
-
Zaldibarko preso batek eman zion erlojua
Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar
Santanderko zezen plazako leihotik preso batek deitu zion. Ez daki nola, baina barrura joan zen. Zaldibarko preso batek poltsikoko erloju dotore bat eman zion gordetzeko. Etxera bidean bi soldadu etorri zitzaizkien eta erlojua eskatu zioten, fusilarekin mehatxatuta. Kapeladun gizon dotore bat etorri eta soldaduekin hitz egin zuenean, bakean laga zituzten. Urteak pasatu eta gero norbait etorri zitzaion erlojuaren bila.
-
Gerra garaiko manifestazioak
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Gerra denboran Bilbo erori zenean, manifestazioak egiten ziren, presoak herrian zehar paseatuz. Desfile militarra ere izaten zen.
-
Prozesioak fusilekin eskoltatuta
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Gerra garaian eta gerraostean prozesioak fusilekin eskoltatuta egiten ziren.
-
Francok hiri handiak hartzean, eskolan jai
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Manifestazioak egiten ziren Francok hiri handiak hartzen zituenean, eta eskolan ere jai izaten zuten umeek. Maistra eta maisu nazional guztiak kendu egin zituzten eskoletatik. Hauek eskola partikularrak ematen hasi behar izan zuten askotan, dirua irabazi ahal izateko.
-
Eibarko umeak Errusiara
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Gerra zela eta 3-4 urtez eskola gabe gelditu ziren ume asko eta asko. Eibartik ume asko joan omen ziren Errusiara. Salbokondukturik gabe ibiltzea ezinezkoa izan ohi zen. Hura lortzeko, ordea, falangista izan behar zen.
-
Euskararen inguruan idazteagatik poliziak atxilotu
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Egunkari, liburu eta elikula guztiak zentsuratuta zeuden, eta oso kontrolaturik. Bi aldiz eraman zuten Jose Mari poliziarengana euskararen inguruan idazteagatik.
-
Sozialistak, zeharo beldurturik
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Eibar herri sozialista bazen ere, gerra garaian Francoren garaipenak ospatzen zituzten, bandera eta manifestazio eta guzti. Oso beldurturik zeuden sozialistak, askok alde egin zuten atzerrira.
-
Atxilotuak ezin herrian sartu
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Gerra garaian atxilotu eta ondoren libre geratutako sozialistek ezin zuten herrian sartu. Jose Mariren osabak berak Amorebietan bizi behar izan zuen.
-
Osaba atxilotu zutenekoa
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Edorta alberdi senidea zigortu zutela konturatu ziren kontrabandoa eramaten zion emakume bati esker.
-
Karlistaldian abadea pistolarekin mezara
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Aitaren eskola garaian eraztuna zegoen, euskaraz hitz egiteagatik zigor moduan erabiltzeko. Karlistadetan, aldiz, abadeak pistola eskuan eramatzen zituen umeak elizara.
-
Eskolatik 'Formacion del espiritu Nacional' kendu zutenekoa
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Eskolan 'Formacion del espiritu Nacional' emango zutela jakinaraztean, ikasleek ez zuten batere ondo hartu, eta eskolatik atera egin ziren ikasleak, kontra egiteko. Zuzendariak, polemikarik nahi ez eta gaia kendu egin zuen.