Gerraren hasiera

  • Felix Arruabarrena Gerra hasieran, Irundik alde egin behar

    Felix Arruabarrena Susperregi (1923) Irun

    11 urte zituela, gerra hasi zen. Gogoan du hasieran menditik etorri zirela nafarrak, tiroak egon zirela... Jendeak ihes egin zuen Frantzia aldera, horien artean bere familiak.

  • Maritxu Arbelaitz Gerran Irunen gelditu ziren

    Maritxu Arbelaitz Arruabarrena (1926) Irun

    Gerra hasi zenean, 10 urte zituen Maritxuk. Pixkanaka joan ziren inguratzen tropak Irun aldera, eta beraiek Irunen gelditu ziren, gerrak iraun zuen bitarte guztian. Orduko oroitzapenak kontatzen ditu.

  • Enkarna Alzaga Gerra hasi zeneko kontuak

    Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

    Gerra hasi zela jakin zutenean, hustu egin ziren Elitxuko feriako barrakak. Ama negarrez joan zen behin etxera, gerra hasi zela esanez. Kezkatuta zegoen, semeak eramango zituztelako. Inazio osaba eraman zuten, italiarrekin.

  • Benita Lauzirika Eskolara ezin joan, Gerra Zibila hasi zelako

    Benita Lauzirika Lauzirika (1931) Amoroto

    Eskolara ezin izan zen joan, Gerra Zibila hasi zelako. Gernika bonbardatu zutenean 6 urte egin berri zituen eta artean eskolara joateke zegoen inoiz. Bonbardaketaren aurretik ere mugimendu politiko eta sozial handia egon zen.

  • Susana Anitua Ama onik etorri zen Gernikatik bonbardaketa egunean

    Susana Anitua Zenarruzabeitia (1925) Aulesti

    Gerraren hasiera. Tropak San Migel aldetik sartu ziren. Gernika bonbardatu zuteneko oroitzapenak. Neba eta biak belarra ebakitzen zeuden. Euren baserria altu dagoenez, hegazkinak gertutik ikusten zituzten. Jendeari erasotzen zietenez, arbolapean gorde ziren. Ama Gernikan zegoen, baina onik itzuli zen.

  • Jaione Isazelaia2 Bergarako karlistak, euskaltzaleak

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Karlistak hain euskaldunak ez zirela pentsatu da beti, gerra hastean altxatuen alde jarri zirelako. Bergarako udaleko agirietan, ordea, karlistek hezkuntza euskaldunerako lan egin zuten.

  • Jaione Isazelaia2 Ruiz de la Prada alkatea; euskaltzale izatetik, herritarrak salatzera

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Ruiz de la Prada, Bergaran zinegotzi monarkikoa izan zen II. Errepublikan. Gerra gastean, alkatea izendatzen dute eta euskara, euskal kultura eta euskal estatutuaren alde hitz egin zuen. Hala ere, tropak sartzean bere diskurtsoa guztiz aldatzen da eta kolpistei laguntzea da bere helburua, gehienbat salaketak burutuz. Gerra aurretik, udal-kideen helburua beti da Bergara herri bezala garatzea. Gerra ostean, Espainia garatzea.

  • Jaione Isazelaia2 Bergaran tropak sartu zirenean gertatutakoa

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Bergaran altxatuen tropak sartu zirenean, udaletxean sartu eta bertatik frontea eta herrian errepresioa antolatzen hasi ziren. Inguruko herri guztiak okupatu zituzten, Eibar eta Elgeta izan ezik. Ikastolara joan ziren eta bertako material guztia erre zuten.

  • Jaione Isazelaia2 Abertzale eta errepublikanoen desadostasun handiena erlijioa zen

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    1931ko apirilaren 12ko udal-hauteskundeen ondorioz, azkar batean sortu behar izan ziren gobernuak. Euskal estatutua sortzea zaila izan zen, tirabira eta desadostasunak zeudelako alderdi politikoen artean. Estatutua sortzea eta sinatzea lortu zen, EAJk errepublikanoen aldera jo zuenean. Gerra hasi zenean, inork ez zuen uste asko iraungo zuenik, Azkar itzaliko zen altxamendu baten aurrean zeudela uste zuten. Abertzaleak eta errepublikanoen ideologiaren desadostasun handiena, erlijioan zegoen.

  • Pedro Iriondo Gerra hasiera; baserriko jeneroa konfiskatzea

    Pedro Iriondo Azpiri (1925) Markina-Xemein

    Gerra Espainia hegoaldean hasi zen eta handik heldu zen gurera. Irailean, San Migel inguruan, heldu zen Markina-Xemein aldera. Gogoan du hiru txerri hil eta ezin izan zituztela etxean erre, ezkutuan egin behar zen. Urdaia ere harrapatuz gero, konfiskatu egiten zizuten.

  • Gerra garaian Espainiatik ibili zen borrokan

    Pedro Etxebarri (1919) Amorebieta-Etxano

    Gerran nondik ibili zen. Ebron hasi zen borrokan, gero Gandesan eta Tarragonatik Figuerasera heldu arte. Toledoko aurrerapena, Ciudad Realen... 1942an liznetziatu zen eta 1944a arte ibili zen soldadu bezala. Ondoren, baserrira bueltatu zen.

  • Ramon Irastorza Erreketeak baserrira sartzea

    Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

    Erreketeak Ramonen baserrira sartu zirenean, berak 9 urte zituen eta momentua ondo gogoratzen du. Izenak galdetu zizkieten eta anai batzuk mendira joanak ziren. Irunera erreketeak nola sartu ziren kontatzen du, gitarra jotzen.

  • 885 Aitaren ibilerak gerra garaian

    Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

    Gerra hasi zenean, Torrelavegara joan ziren eta aita Eibarko Udalarekin Santanderrera joan zen. Gerra bukatu aurretik bueltatu ziren, familiakoak baserrira eta aita Eibarrera. Udaletxera ez zen bueltatu eta kartzelaz libratu zen, mediku falangista batek egin zion ziurtagiri bati esker. Aita Bergarara bueltatu zen amaren etxera eta karlista batzuen lantegian lan egin zuen Soraluzen. Orbea fabrikan jubilatu zen.

  • Felisa Arietaleanizbeaskoa "Nazionalak" Elorrio hartu bi lekutatik

    Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio

    Elorriora eta Elgetara bateratsu sartu ziren francozaleak. Gazetara heldu ziren moroak argalak eta arinak ziren. Hurrengo egunean, arrosarioan zeudela itzuli zituzten gizonak.

  • Agustin Alkorta Aita frontera eramatera joan zirenean

    Agustin Alkorta Alzibar (1946) Mutriku

    Aita frontera joateko bila joan zirenean, bere aitarekin zebilen goldaketan idiekin. Aitona saiatu zen soldaduak gelditzen baina ezin izan zuen. Mutil koxkorrak eramaten zituzten.

  • Juanito Arantzamendi Gerraren hasiera eta Elantxobeko abadea

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Gerraren hasiera nola eta non bizi zuen kontatzen du. Itsasontzian joan zen Santoñara lan bat egitera eta oraindik soldaduak Mutrikun sartu ez zirenez, buelta egin zuten. Elantxoben gelditu ziren eta -Don Jose Intxusagarri hango abandearen etxean pasa zituen egun batzuk. Abadea gogoratzen du.

  • Frantziska Egiguren Durangoko bonbardaketak; hegazkinetik botatako eskuorriak

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Durangoko bonbardaketak. Lehenengoa 1936an izan zen; Ezkurdi ondoko frontoia bonbardatu zuten. Bonba txikiak bota zituzten ordukoan. Geroko bonbardaketetan, berriz, handiagoak. Gerra hasi eta berehala kazako hegazkin batek eskuorri ugari bota zituen. Frantziskak paper ugari batu zituen. Etxera joan zenean, aitak sutara bota zituen. Hauxe jartzen zuten: "A los niños y a los ancianos se les perdonará, pero con los demás se hará justicia".

  • Frantziska Egiguren Gerra hasieran soldaduekin gertatutakoa

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Hiru lagun joaten ziren elkarrekin eskolara. Gerra hasi eta berehala gertatutakoa kontatzen du. Errepide ertzean zeudela, "willys" jeep bat pasa zen soldaduekin. Soldaduek eskua jaso zutenean, Frantziskak eskumako esku jaso zuen eta fusilarekin apuntatu zuten. Berehala konturatu ziren umeak zirela. Berak artean ez zekien zer esan nahi zuen horrek.

  • 383 Gerra Zibileko frontea 7 hilabetean baserri ondoan

    Euxebi Gisasola Aldazabal (1922) Eibar

    Gerra Zibila hasi zenean Euxebik 14 urte zituen. Gerra zibila nola bizi izan zuten baserrian. Milizianoak Gorostiagatik Usartzara eta handik Akondiara. Reketeak beste aldeko tontorrean. Frontea bertan egon zen 7 hilabetean.

  • 1036 Gerra hasi zenean udaletxearen jabe egin ziren

    Akelino Elosua Zubimendi (1913) Zumaia

    Borroka handia zegoen UGT, sozialista eta beste alderdien artean; ikusten zen gerra bazetorrela. Gerra hasi zela jakin zutenean, udaletxearen jabe egin ziren eta herriko karlista guztiak atxilotu zituzten, 31 guztira. Udaletxeko goiko saloian eduki zituzten preso. Anarkistak etortzen zitzaizkien bila eta beraiek gogor hartzen zituzten.