Gerraren hasiera

  • Jaione Isazelaia2 Bergarako karlistak, euskaltzaleak

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Karlistak hain euskaldunak ez zirela pentsatu da beti, gerra hastean altxatuen alde jarri zirelako. Bergarako udaleko agirietan, ordea, karlistek hezkuntza euskaldunerako lan egin zuten.

  • Jaione Isazelaia2 Ruiz de la Prada alkatea; euskaltzale izatetik, herritarrak salatzera

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Ruiz de la Prada, Bergaran zinegotzi monarkikoa izan zen II. Errepublikan. Gerra gastean, alkatea izendatzen dute eta euskara, euskal kultura eta euskal estatutuaren alde hitz egin zuen. Hala ere, tropak sartzean bere diskurtsoa guztiz aldatzen da eta kolpistei laguntzea da bere helburua, gehienbat salaketak burutuz. Gerra aurretik, udal-kideen helburua beti da Bergara herri bezala garatzea. Gerra ostean, Espainia garatzea.

  • Jaione Isazelaia2 Bergaran tropak sartu zirenean gertatutakoa

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Bergaran altxatuen tropak sartu zirenean, udaletxean sartu eta bertatik frontea eta herrian errepresioa antolatzen hasi ziren. Inguruko herri guztiak okupatu zituzten, Eibar eta Elgeta izan ezik. Ikastolara joan ziren eta bertako material guztia erre zuten.

  • Jaione Isazelaia2 Abertzale eta errepublikanoen desadostasun handiena erlijioa zen

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    1931ko apirilaren 12ko udal-hauteskundeen ondorioz, azkar batean sortu behar izan ziren gobernuak. Euskal estatutua sortzea zaila izan zen, tirabira eta desadostasunak zeudelako alderdi politikoen artean. Estatutua sortzea eta sinatzea lortu zen, EAJk errepublikanoen aldera jo zuenean. Gerra hasi zenean, inork ez zuen uste asko iraungo zuenik, Azkar itzaliko zen altxamendu baten aurrean zeudela uste zuten. Abertzaleak eta errepublikanoen ideologiaren desadostasun handiena, erlijioan zegoen.

  • Pedro Iriondo Gerra hasiera; baserriko jeneroa konfiskatzea

    Pedro Iriondo Azpiri (1925) Markina-Xemein

    Gerra Espainia hegoaldean hasi zen eta handik heldu zen gurera. Irailean, San Migel inguruan, heldu zen Markina-Xemein aldera. Gogoan du hiru txerri hil eta ezin izan zituztela etxean erre, ezkutuan egin behar zen. Urdaia ere harrapatuz gero, konfiskatu egiten zizuten.

  • Gerra garaian Espainiatik ibili zen borrokan

    Pedro Etxebarri (1919) Amorebieta-Etxano

    Gerran nondik ibili zen. Ebron hasi zen borrokan, gero Gandesan eta Tarragonatik Figuerasera heldu arte. Toledoko aurrerapena, Ciudad Realen... 1942an liznetziatu zen eta 1944a arte ibili zen soldadu bezala. Ondoren, baserrira bueltatu zen.

  • Ramon Irastorza Erreketeak baserrira sartzea

    Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

    Erreketeak Ramonen baserrira sartu zirenean, berak 9 urte zituen eta momentua ondo gogoratzen du. Izenak galdetu zizkieten eta anai batzuk mendira joanak ziren. Irunera erreketeak nola sartu ziren kontatzen du, gitarra jotzen.

  • 885 Aitaren ibilerak gerra garaian

    Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

    Gerra hasi zenean, Torrelavegara joan ziren eta aita Eibarko Udalarekin Santanderrera joan zen. Gerra bukatu aurretik bueltatu ziren, familiakoak baserrira eta aita Eibarrera. Udaletxera ez zen bueltatu eta kartzelaz libratu zen, mediku falangista batek egin zion ziurtagiri bati esker. Aita Bergarara bueltatu zen amaren etxera eta karlista batzuen lantegian lan egin zuen Soraluzen. Orbea fabrikan jubilatu zen.

  • Felisa Arietaleanizbeaskoa "Nazionalak" Elorrio hartu bi lekutatik

    Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio

    Elorriora eta Elgetara bateratsu sartu ziren francozaleak. Gazetara heldu ziren moroak argalak eta arinak ziren. Hurrengo egunean, arrosarioan zeudela itzuli zituzten gizonak.

  • Agustin Alkorta Aita frontera eramatera joan zirenean

    Agustin Alkorta Alzibar (1946) Mutriku

    Aita frontera joateko bila joan zirenean, bere aitarekin zebilen goldaketan idiekin. Aitona saiatu zen soldaduak gelditzen baina ezin izan zuen. Mutil koxkorrak eramaten zituzten.

  • Juanito Arantzamendi Gerraren hasiera eta Elantxobeko abadea

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    Gerraren hasiera nola eta non bizi zuen kontatzen du. Itsasontzian joan zen Santoñara lan bat egitera eta oraindik soldaduak Mutrikun sartu ez zirenez, buelta egin zuten. Elantxoben gelditu ziren eta -Don Jose Intxusagarri hango abandearen etxean pasa zituen egun batzuk. Abadea gogoratzen du.

  • Frantziska Egiguren Durangoko bonbardaketak; hegazkinetik botatako eskuorriak

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Durangoko bonbardaketak. Lehenengoa 1936an izan zen; Ezkurdi ondoko frontoia bonbardatu zuten. Bonba txikiak bota zituzten ordukoan. Geroko bonbardaketetan, berriz, handiagoak. Gerra hasi eta berehala kazako hegazkin batek eskuorri ugari bota zituen. Frantziskak paper ugari batu zituen. Etxera joan zenean, aitak sutara bota zituen. Hauxe jartzen zuten: "A los niños y a los ancianos se les perdonará, pero con los demás se hará justicia".

  • Frantziska Egiguren Gerra hasieran soldaduekin gertatutakoa

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Hiru lagun joaten ziren elkarrekin eskolara. Gerra hasi eta berehala gertatutakoa kontatzen du. Errepide ertzean zeudela, "willys" jeep bat pasa zen soldaduekin. Soldaduek eskua jaso zutenean, Frantziskak eskumako esku jaso zuen eta fusilarekin apuntatu zuten. Berehala konturatu ziren umeak zirela. Berak artean ez zekien zer esan nahi zuen horrek.

  • 383 Gerra Zibileko frontea 7 hilabetean baserri ondoan

    Euxebi Gisasola Aldazabal (1922) Eibar

    Gerra Zibila hasi zenean Euxebik 14 urte zituen. Gerra zibila nola bizi izan zuten baserrian. Milizianoak Gorostiagatik Usartzara eta handik Akondiara. Reketeak beste aldeko tontorrean. Frontea bertan egon zen 7 hilabetean.

  • 1036 Gerra hasi zenean udaletxearen jabe egin ziren

    Akelino Elosua Zubimendi (1913) Zumaia

    Borroka handia zegoen UGT, sozialista eta beste alderdien artean; ikusten zen gerra bazetorrela. Gerra hasi zela jakin zutenean, udaletxearen jabe egin ziren eta herriko karlista guztiak atxilotu zituzten, 31 guztira. Udaletxeko goiko saloian eduki zituzten preso. Anarkistak etortzen zitzaizkien bila eta beraiek gogor hartzen zituzten.

  • Xanti eta Anjel Osa Bakailaoa eta artoa hustu zituzten biltegietatik, tropak zetozela eta

    Angel Osa Arrizabalaga (1922) Xanti Osa Arrizabalaga (1926) Zumaia

    Gerra garaiko oroitzapenak. Tropak herrira sartu aurretik biltegietatik bakailaoa eta artoa hustu zuten herritarrek, soldaduei ezer ez uztearren. Beraiek bakailaorik ez, baina arto-zakuak nola kargatu zituzten gurdira gogoan du Angelek. Etxean zituzten hainbat gauza lur azpian ezkutatu zituzten eta Angelek etxean zegoen pistola bat sasi artera bota omen zuen.

  • Angelita Osoro Aita Australian lanean eta Panaman kontsul

    Angelita Osoro Urresti (1953) Mutriku

    Aita gaztetan Australiara joan zen lanera. Diru asko egin zuen baina bizimodu gogorra izan zuen. Gerra hastean, soldadu izateko deitu zuten baina itzuli ez zenez iheslaritzat jo zuten. Panamara joan zen eta kontsul izendatu zuten.

  • Xemein tertulia Errepublika garaiko aldaketak eta gerra hasiera

    Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein

    Errepublika garaian eskolan gurutzeak kendu eta Errepublikako bandera jarri zuten. Juanita Asterrikan bizi zen eta Gerra Zibilean gertu izan zuen frontea.

  • Pilartxu Etxabe Izara zuriak nazionalek herri bat hartzerakoan

    Pilartxu Etxabe Zubizarreta (1932) Carmen Muniategi Muniategi (1921) Gautegiz-Arteaga

    Nazionalek inguruko herriren bat hartzen zutenean emakumeek izara zuriak ateratzen zituzten abisu moduan.

  • Zeferino Mandaluniz Gerra hasi eta segidan, frontera joan zen

    Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

    Morroi lanak utzi zituenean, nabigatzen joateko asmoa zuen; baina gerra hasi zen, eta gerrara joan beharra izan zuen. Hiru egun Zugastietako Hipolitoren ferratokian egin ostean, Barakaldora joan ziren. Biharamunean, Langileen Batailoietara eraman zituzten. Eskolapioetan kintak osotu eta frontera eraman zituzten: Bizkargira, Sollubera, Artxandara eta Santander aldera. Castro-Urdialesen Ibarruriko alkatea aurkitu zuen: Burdaria auzoko Ramon Derteano. Hurrengo egunean, handik beste leku batera bidali zuten, Lizarrara (Nafarroa).