Gerraren hasiera
-
Gerra hasieran arma bila
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar
1936ko altxamendua bizi izan zuen Gasparrek. Gerra hasierako egoeraren inguruan hitz egiten du. Gerra hasi zenean Eibarren zegoen eta kalean zegoela Guardia Zibilekin izandako anekdota bat kontatzen du. Kuartelean egoten ziren armak; gerra hasi zenean jendea bertara joan zen arma bila eta Guardia Zibilekin izandako eztabaida azaltzen du.
-
Aldatzeko mojak gerra garaian Elorriora ihesi
Juana Zugasti Bilbao (1923) Eibar
Gerra garaian Aldatzeko mojak Elorriora joan ziren. Eibarren moja bat bakarrik gelditu zen, Sor Matilde. Nagusiena zen eta etxea zaintzen gelditu zen. Aldatzeko jauregia koartel bihurtu zuten. Frentea Eibarren egon zen denboran, Kalamuan zeuden soldaduak (errepublikarrak) Aldatzera jaisten ziren. Sor Matildek kontatutako anekdota pare bat gogora ekartzen ditu. Aldatzen egon ziren batailoiak.
-
1936ko altxamendu militarra
Alejandro Lizarriturri Barrutia (1914) Eibar
1936an hauteskundeak egon ziren; ezkerrak irabazi zuen. Uztailaren 18an, Francoren altxamendua. Jendea berehala hasi zen mugitzen: armak lortu; etab. Hala ere dena oso bapatekoa izan zen; ez zen antolaketarik egon.
-
Gerra zibila Eibarren: armak nondik lortu zituzten
Alejandro Lizarriturri Barrutia (1914) Eibar
1936ko Gerra zibila. Fabriketatik, probaderotik armak hartu zituzten. Txantoianean armak rekisatuta zeuden. Eibarko alkate, Alejandro Telleria. Nahaste handia egon zen; frontea Donostiatik gerturatzen. Errefuxiatuak.
-
Arrateko Ama Birjina santutegitik kanpora
Salvador Marzana Amuategui (1918) Eibar
Frontea Eibarrera iritsi zenean, erreketeak Hirukurutzetatik Arratera kanoikadak jaurtitzen hasi zirenez, Arrateko Ama Birjina Azitainera jaitsi zuten Amuategi batailoiko kideek, Salvador tartean zela. Horregatik dio Ama Birjina Sozialisten salbatu zutela. Ez daki zenbat urte pasa zituen Ama Birjinak Arratetik kanpora; 1929. urteko azaroaren 3ko koroatze ekitaldian, (hamaika urte zituen Salvadorrek) Ama Birjina Arraten zegon eta, 1954. urteko jardunaldi eukaristikoetarako Arratetik jaitsi zutela dago jasota baina tartean ere, Santutegitik kanpora eman zuen denbora bat, antza.
-
Igerilekuan harrapatu zituen lehen bonbardaketak
Javier Etxeberria Eguren (1927) Eibar
Igerilekuan zeuden lehen bonbardaketa gertatu zen momentuan. Zorionez ez zen bertara bonbarik erori.
-
Gerra Zibileko frontea 7 hilabetean baserri ondoan
Euxebi Gisasola Aldazabal (1922) Eibar
Gerra Zibila hasi zenean Euxebik 14 urte zituen. Gerra zibila nola bizi izan zuten baserrian. Milizianoak Gorostiagatik Usartzara eta handik Akondiara. Reketeak beste aldeko tontorrean. Frontea bertan egon zen 7 hilabetean.
-
Gerra zibilaren hasiera; milizianoen kemena
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
II Errepublikaren amaiera Gerra Zibilarekin batera etorri zen. Hasieran animo handiarekin irten ziren gerrara. Herri askotako jendea batu zen Untzagan frontera irten aurretik. "Gero izan ziran negarrak...".
-
Gerra garaian Toledon
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Frente Popularrak hauteskundeak irabazi zituenean, Toledon ospakizun handia egin zen. Gerra hasi zenean, milizianoak Alcasarrean sartu ziren eta ondoren frankistak sartu ziren irailaren 28an. Oso gauza gogorrak ikusi zituen. Fusilamendu asko egin zituzten.
-
Otxabiña teniente
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Otxabiña tenientea. Irun eta Donostia galdutakoan hasi ziren gudarostea osatzen. Aurretik, sakabanatutako taldeak besterik ez ziren. Eibarren Gonzalez izeneko batek taldea osatu zuen eta izendapenak egin zituen.
-
Gerra zibila: I. Prietoren hitzak; kanpoko herrialdeen laguntza eza
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Gerra hasi zenean, jendeak laster amaituko zela pentsatu zuen. Indalecio Prietok lehenengo egunetan idatzitakoa irakurri zuenean (trankil hartzeko; beharbada nazioarteko gerra bat etorriko zela...) Candidok garbi zuen ez zela egun gutxiko kontua izango. Brigada Internazionalak. Kanpoko indarrak. Kanpotik ez zen beste laguntzarik etorri.
-
1936ko altxamendu militarraren eguna
Secundino Loidi Erquizia (1919) Eibar
1932an Armeria Eskolan hasi eta 1936ko uztailan bukatu zituen han ikasketak. Uztailaren 18an ikasleen afaria egin zuten eta hantxe izan zuten altxamendu militarraren berri.
-
Gerra etxean bertan
Cristina Garaigordobil Bustinza (1920) Abadiño
Gerra hasiera ondo gogoan du. Etxetik hurre dute Otxandion eta han asko hil zituzten bonbardaketan. Beraien etxean ez zuten zorte txarrik izan, beste asko hil edo zauritu egin ziren-eta. Etxetik alde egiteko asmoa zuten, baina ez zioten asitik eman eta etxean egon ziren gerra garaian.
-
Otxandioko bonbardaketatik ihesi
Bittor Garaigordobil Berrizbeitia (1915) Abadiño
Gerra hasi zenean Bittor Otxandion zegoen, ez seminarioan. Otxandioko bonbardaketako lekukoa da, Andikonako plazan bonbak bota zituztenekoa. Oletako basoetatik lortu zuen etxera onik bueltatzea.
-
Mola Franco baino gogorragoa zen
Bittor Garaigordobil Berrizbeitia (1915) Abadiño
1936an, gerra hasieran, bonbardatu zuten Otxandio. Neguan barealdia izan eta gero 1937an berriro hasi ziren gogor erasotzen. Bittorren anaia ere orduan hil zuten, traizio bat tarteko. Errekete nafarrak oso gogorrak ziren. Mola Franco baino gogorragoa zen, hasieran Franco ez baitzen izan gerraren buru izateko hautagaia. Mola abioi istripu batean hil zen.
-
Gerra zelan hasi zen
Emilio Iturriagagoitia Etxeita () Nieves Iturriagagoitia Etxeita () Abadiño
-
Tropak Aiara iritsi zireneko beldurra
Maria Iruretagoiena Iturzaeta (1926) Aia
Gerra aurrea ezagutu zuen, eta gogoan du nazionalak Aiara iritsi zirenekoa: kalean zen eta, soldaduen tropa iristen ikusi zuenean, beldur izugarria pasa zuen.
-
Gerra hasieran txirrindularitza-itzulia bertan behera
Santos Irazustabarrena Ermina (1928) Alegia
Zortzi urte zituela, gerra hasi zen. Goizean jaiki zirenean txirrindularitza-itzulia zegoen Alegian; eta, bando baten bitartez, bertan behera gelditu zela jakinarazi zieten; mugimendua hasi omen zen. Herriko zubiari hiru zulo egin zizkioten kotxerik ez pasatzeko, bere ustez, nafarrak ez sartzeko. Gerra hasi aurretik, horrelakorik ez zuten espero.
-
"Naparrak" Alegian sartu zireneko
Juan Joxe Agirre Begiristain (1930) Alegia
Gerra aurreko oroitzapenak. "Naparrak" Alegian sartu zireneko oroitzapenak. Gurasoek anaia zaharrena eta Juan Joxe amaren familiako baserrira bidali zituzten astebeterako. Tiroak eta soldaduak gogoratzen ditu. Herriko mutikoak soldaduen atzetik ibiltzen ziren.
-
Gerra hasiera Alkizan
Felipe Legarra Saizar (1917) Alkiza
Hogei urte zituela, gerrara joan zen. Txikia zenean, bi baserri zituzten: bat herrian eta bestea mendian. Gerra hasi zenean, Alkizatik jende askok egin zuen alde. Gerraren berri apaizak eman zuen, irratia zeukalako. Udaletxetik abisua eman zien eta Donostiara joan ziren.