Politika eta Franco

• Franco Eibarren

  Faustina Lopez Larrea (1908) Eibar

  Franco Donostian. Eibarrera ere etorri zen, baina ez zuen denbora asko egin. Eibarko jendea etxean sartuta. Egun horretan Faustina Hendaiatik etorri zen trenez eta kanpoko jende asko etorri omen zen trenean. Armada izugarria ekarri omen zuen Francok. Orduko bizipenak.

• Francok Eibarrera egindako bidaiak

  Arnaldo Bolumburu Inza (1933) Eibar

  Franco birritan etorri zen Eibarrera. Lehenengoz 1942 inguruan. Gero bera GAC-ean lanean zegoela, Armeria Eskolara joan zen. Arnaldo, GAC-ko stand-a ipintzen egon zen. Franco aldamenean izan zuen (1964-1965 inguruan). Lehenengoz etorri zenean, Carlos Larrañagaren etxeak inauguratzera etorri zen. Jendea etxeetan egon zen ezkutatuta, baina beraiek ez zuten beldurrik eta kalean pasatu ziren, grisak tiroka aritu arren.

• Euskararen egoera gerra zibilaren ostean

  Juana Arrieta Leceta (1923) Margarita Murguizu Azurmendi (1910) Dolores Tolosa Lariz (1911) Eibar

  Euskararen aldeko mugimendu handia Bilbon. Gerra ostean euskaraz berba egiterik ez zegoen; umeei euskarazko izenik ipintzerik ere ez.

• Irakurzaletasuna gerraostean

  Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar

  34ko iraultzan kartzelaraturiko eibartarrak kartzelan zeudela asko irakurtzeko ohitura zuten eta tertuliak egiten omen zituzten. Bertatik irten ondoren, zentsuraren ondorioz liburu asko ezin zitezkeen lortu baina Benignok lortu egiten zituen, eta alabari irakurtzeko uzten zizkion.

• Gerraosteko errepresioa

  Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar

  Sendatu eta lanean eta politikan sartu zen berriro Benigno Bascaran. 1950ean atxilotu egin zuten eta Martutenen zazpi hilabete pasa zituen. Irunera eraman zituzten lehenengo eta aitak bertan bizi izandako anekdota bat kontatzen du Aurorak.

• Benigno Bascaran gerraostean klandestinitatean

  Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar

  Benigno Bascaran gerra bukatu eta sendatu zenean politikan hasi zen berriro ere. Eibarren sozialistak nazionalistekin klandestinitatean antolatuta zeudela azaltzen du Aurorak, 1950.urtean kartzelan sartu zuten arte. Aberri egun baten irratia asaltatu eta askatasun oihuak elarazi zituztela kontatzen du. Greba politikoak ere egiten zituzten eta Benigno askotan eramaten zuten Guardia Zibilek.

• Erregearekin hizketan

  Aurora Bascaran Martínez (1933) Concepción Martínez Fuldain (1908) Eibar

  Concepcion senarrarekin batera erregearekin egon ziren Euskal Herrira egindako bisita batean eta eskopeta bat oparitu ziotela oroitzen du.

• Gerra garaiko manifestazioak

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Gerra denboran Bilbo erori zenean, manifestazioak egiten ziren, presoak herrian zehar paseatuz. Desfile militarra ere izaten zen.

• Francok hiri handiak hartzean, eskolan jai

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Manifestazioak egiten ziren Francok hiri handiak hartzen zituenean, eta eskolan ere jai izaten zuten umeek. Maistra eta maisu nazional guztiak kendu egin zituzten eskoletatik. Hauek eskola partikularrak ematen hasi behar izan zuten askotan, dirua irabazi ahal izateko.

• Eibarko umeak Errusiara

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Gerra zela eta 3-4 urtez eskola gabe gelditu ziren ume asko eta asko. Eibartik ume asko joan omen ziren Errusiara. Salbokondukturik gabe ibiltzea ezinezkoa izan ohi zen. Hura lortzeko, ordea, falangista izan behar zen.

• Blokeo ekonomikoaren ondoren tailerrak itxi

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Sozialistak ere erresitentzia baziren ere, Francoren propaganda komunisten kontrakoa zen. 1941. urte inguruan 'Division Azul'. Blokeo ekonomikoa bukatu eta tailer txiki batzuk desagertu egin ziren.

• 1949. urtean Franco Eibarrera

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Imperial lantegian zegoen Jose Mari lanean Franco Eibarrera etorri zenean. Karlistak Franco agurtzera jetsi ziren. Jose Mari atifranquista zen eta ez zen haren desfilea ikustera joan. Lantegian jai izan zuten bisitagatik.

• Herria Francoren beldur

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Beldurra zela eta Francori babesa ematen zioten herritar askok, nahiz eta haren alde ez egon. Francok Eibar bisitatu zuenean, jendea kalera jaitsi zen desfilea ikustera.

• Erreferenduma egin zenekoa

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Beharrezkoa zen erreferendumean parte hartzea. Mahaiburu izatea egokitu zitziaon Jose Mariri. Ez joateagatik dirua ordandu edo kartzelara joan beharko zuela esan zioten. Emaztearen aita karlista ezaguna zen, eta harengatik baimena eman zioten mahaiburu ez izateko.

• Beldurra bai, baina demokrazian

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Armeria eskolako greba lehenengoetarikoa izango zen, 1946 inguruan. Orokorrean Eibarren harreman ona mantendu zen hiritarren artean.

• Herriko antifrankistak

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Herriko jendearekin zuen harremana, jaien artean Marcelino Benigno, Toyostarrak...

• Julio Aldai 'txinua'

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Julio Aldairi buruzkoak. Beste komunista batzuk.

• Ondarretako kartzelan atxilotuta

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Ondarretako kartzelan birritan sartu zuten. Canfranc-eko tunela inauguratu behar zutenean behin, eta Erregea zetorrelako beste batean. Arriskutsua omen zelako atxilotu zuten, Libertad izeneko aldizkariari animoak emateko idatzitako gutunengatik. Ez zen komunista izan baina bai zalea. Gerra ostean sartu zen komunisten alderdian.

• Frantzian Eibarko berri

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  50eko hamarkadan Frantzian zegoen Candido eta izaten zuen Eibarko lan gorakadaren berri. Anekdota batzuk kontatzen ditu.

• Kartzelatik irtenda, Guardia Zibilak segika

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelatik irtendakoan, batera eta bestera joan zen, ez baitzegoen politikoki gustora. Guardia Zibilekin izandako pasarte bat kontatzen du.