Ekonomia gerraostean

• San Pedron erosten zuten arraina

  Arantxa Goia Artola (1940) Lezo

  Senarrak zabaldu zuen arraindegirako San Pedron erosten zuten arraina. Donostian ere erosten zuten geroago. Orokorrean hitzez izaten zen, eta prezioa egokia zenean eskua altxatuz egiten zen.

• Batzarra Belatxikietan San Inazio egunean; azeri-ehiza

  Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

  Gogoan du Belatxikietan egin zen batzar bat. Pamitxak eraman zituen jateko. Hango baserrian bizi zen familiaren bizimodu eskasa. Goseak zeudela eta eramandako jatekoaren erdia eman zieten. Batzarrak mendi ezberdinetan egiten ziren, santuren baten eguna aintzat hartuta, azeri-ehiza antolatzeko. Ordukoan azeri bat harrapatu zutela gogoratzen du; Udalak ordaindu egiten zuen azeriko.

• Gerraostean krisia; zakuekin egindako arropak

  Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

  Ezkondu zenean, gauza guztiak gurasoen etxean utzi zituen, bai bere eskolako liburuak eta baita arropak ere, ardi-zain egiteko ez zituela behar eta. Bere trajearekin lobei jaunartzerako marinel-jantziak egin zizkieten. Gerraostean krisi handia egon zen. Zakuekin egiten zituzten arropak.

• Gerraostea

  Pilar Askorbebeitia Urigoitia (1932) Miren Gallastegi Ajuriagerra (1932) Otxandio

  Eskolan gerraostean hasi ziren, sei urterekin. Beharrak asko, baina goserik ez zuten pasatu. Baserritarrek esnedunen elkarte bat sortuta zuten. Aita Arabara joaten zen etxerako jakiak ekartzeko. Guardia Zibila atzetik ibili zitzaion, estraperloan omen zebilelako.

• Egurra eta ikatza; errazionamendua

  Antxoni Etxarri Gereño (1932) Pasaia

  Aitak sua egiten zuen egurrezko kaxekin. Ikatza. Errazionamnedua, kupoiak. Olioa garesti zegon eta koko olioa urtzen zuten txapa gainean. Aita Tolosara joaten zen larunbatetan feriara.

• Kapritxorik ez

  Ixabel Belar Olabarria (1914) Bergara

  Gose garaian ezkondu zen, 1943an. Kapritxorik ez zuten. Esnea, artoa eta morokila, babarrunak eta porru-patatak. Zeukatenarekin gustura. Ezkondu zirenean, hautsa sartzen zen sabaitik, eta estali egin zuten.

• Garia eraman, errazionamendua ekarri

  Ixabel Belar Olabarria (1914) Bergara

  Gariaren zati bat entregatu behar izaten zuten, gerra ostean. Bergarara eramaten zuten; astoarekin joaten ziren, eta errazionamendua ekartzen zuten: olioa, azukrea, garbantzua.

• Muga-mugan

  Ixabel Belar Olabarria (1914) Bergara

  Esnea nola eramaten zuten, Arrasatera. Errazionamendu bila Bergarara joaten ziren. Mugak.

• Aitaren jaiotetxea estraperlo etxea

  Maritxu Barrutia Totorikaguena (1920) Markina-Xemein

  Bere aitaren jaiotetxea Elgoibarko baserri bat da, baina baserrian bertan dago Mendaro, Markina eta Elgoibar banatzen dituen mugarria. Hori dela-eta, garai batean estraperlo asko izaten zen, kalean eros ezin zitezkeen hainbat gauza saltzen zituzten bertan.

• Gerraosteko gosea

  Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

  Gerraostean Sabanikan bizi ziren. Gose asko pasa zuten. "Gosezto" izeneko txakur bat gogoratzen du.

• Osaba falangistaren gerrako merituengatik, estankoa bereganatu

  Angelita Osoro Urresti (1953) Mutriku

  Gerra garaian, osaba Jose Luis (amaren anaia bakarrak) falangistekin joan zen bolondres gerrara. Castellonen hil zen eta Mutrikun hilobiratu zuten. Gerraostean, Erdiko kalean zegoen estankoa hartzeko gerrako merituak izatea derrigorrezkoa zenez, osabarekin gerran egondako goi-mailako eskatu zioten laguntza.

• Baserriko produktuengatik zergak ordaindu beharra

  Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

  Baserrian egiten zituzten produktuak ikuskatzera joaten zen guardia zibila eta zerga bat ordaindu behar izaten zuten. Sagardoari zerga jartzen zitzaion eta garia entregatu egin behar zen.

• Morokilak eta taloak

  Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

  Irinik ez zuten saltzen baina gerraostean, noizean behin norbait baserrian agertzen zen morokila egiteko irin bila, medikuak aginduta. Gosearen kontra morokila ona omen zen. Morokila eta taloa etxeko labean egiten zituzten.

• Errotarria eta irina

  Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

  Gerra denboran, baserri bakoitzak landutako gariaren hainbesteko bat entregatu behar izaten zuen. Gerra etorri zenean, Lorearen etxekoek garia errotara eraman gabe zeukaten. Lorearen aitak eta senide batek Larroskain aldeko baserri batetik errotarria erosi eta Berrosasi baserrian (Lorearen amonaren jaiotetxean) egiten zuten irina. Garia eta artoa eramaten zuten hara.

• Auzoko errotak

  Jose Luis Arrieta Iparragirre (1933) Mutriku

  Isasi goikoa errotan, arto- eta gari-irina egiten zituzten. Errotaberri Behekoan, ostera, artoa ehotzen zuten. "Lakia": irinaren hainbesteko bat errotariari eman behar izaten zitzaien lanaren ordain moduan (anegako hiru kilo). Anega: 45 kilo. Estraperloa.

• Esnea angulekin ordaindu

  Karmele Kortajarena Bilbao (1930) Bilbo

  Makina bat angula jan zituen Karmelek umetan, jendeak ezin esnea diruz ordaindu, anguletan ordaintzen baitzuen.

• Errazionamendua eta estraperloa

  Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Feli Pagaegi Eizagirre (1928) Markina-Xemein

  Errazionamenduan ogi-kuskur bat ematen zieten. Olioa ere ematen zieten hilabete guztirako, baina oso gutxi izaten zen. Horregatik, ezkutuan ekarri behar izaten zituzten beste jenero batzuk, estraperloan.

• Gerra sasoian ezkutuan errotara

  Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Feli Pagaegi Eizagirre (1928) Markina-Xemein

  Omara (Kortezubira) ere joan izan dira irinetan gerra sasoian, karburoa eskuan. Bidean guardia zibilek harrapatuz gero, dena kentzen zieten edo isuna jarri. Bestela, herrian bertan eduki dituzte errotak.

• Errazionamendua eta estreperloa

  Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein

  Juli izekoren etxean hazi zen eta taberna zutenez bertan banatzen zuten errazionamendua. Baserritarrak etxean zutenarekin konpontzen ziren; hala ere, estraperloa ere izaten zen.

• Baserriko jeneroa estregatu beharra

  Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein

  Gerraostean baserriko jeneroa entregatu behar izaten zuten: indaba, artoa zein garia. Juanitak patata ere entregatzen zutela du gogoan. Baserri handiek gehiago entregatu behar izaten zuten.