Ihes egin beharra

  • Akilina Lasa Gerra garaian Anaka auzoa hustu

    Akilina Lasa Arbelaitz (1920) Irun

    Ez zioten politikari jaramonik egiten, ez zuten egunkaririk irakurtzen. Gerra denboran, jende asko joan zen. Irun erre egin zuten. Hondarribira joan zen amonaren etxera. Auzoa hustu egin zen. Asko ez ziren bueltatu. Hiru osaba mezara joateko baldintzarekin bueltatu ziren Frantziatik. Errepublikanoak.

  • Felix Arruabarrena Gerra hasieran, Irundik alde egin behar

    Felix Arruabarrena Susperregi (1923) Irun

    11 urte zituela, gerra hasi zen. Gogoan du hasieran menditik etorri zirela nafarrak, tiroak egon zirela... Jendeak ihes egin zuen Frantzia aldera, horien artean bere familiak.

  • Felix Arruabarrena Irundik alde egitea

    Felix Arruabarrena Susperregi (1923) Irun

    Irundik Frantziara jendeak nola egin zuen alde azaltzen du.

  • Felix Arruabarrena Gerran Frantziara ihesi

    Felix Arruabarrena Susperregi (1923) Irun

    Tiroak hasi zirenean Irunen, Frantziara egin zuen ihesi Felixen familia osoak. Han ikatz asko zegoen. Inguru hartako herrien izenak aipatzen ditu.

  • Felix Arruabarrena Egun gutxirako alde egitea buruan... eta 3 urte eman kanpoan

    Felix Arruabarrena Susperregi (1923) Irun

    Irundik joan zirenean, denbora gutxirako izango zela uste zuten, baina 3 urte eman zituzten etxetik kanpo: Frantzian, Bartzelonan eta Murtzian ibili ziren gerra garaian. Handik etorritakoan, CAF lantegian hasi zen lanean.

  • Gerratik ihesi, Ameriketan lanean

    Andoni Arrizabalaga (1912) Ondarroa

    Gerra garaian, Santanderretik Frantziara joan zen. Handik merkantzia-ontzi batean itsasora joan zen; sei hilabetez Ipar Amerika, Kuba eta Mexikon ikatza eta azukrea garraiatzen ibili zen. Itzuleran, ezbeharra izan zuten denboralearengatik. Ondoren, langileen batailoietara bidali zuten eta han gertatukoak kontatzen ditu.

  • Elisa uriarte Gerra garaian Lekeitio aldera ihesi

    Elisa Uriarte Elordi (1935) Ondarroa

    Bi urte zituen gerra sasoian. Berak ez du oroitzapenik, baina tiroak botatzen zituztenei "kakati!" deiadar egiten omen zien, etxe atarira irtenda. Etxekoek ganaduen jatekoa gauez prestatzen zutela ere entzun izan du. Azkenean, alde egitea erabaki zuten. Trasteak astoan hartu eta Lekeitio aldeko baserri batera joan ziren.

  • 1577 Donostiako Miguel Muñoa ikastolak

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Gerra aurreko Miguel Muñoaren Donostiako lehenengo ikastolak. Ikasle asko zituzten eta Errepublika garaian oparoa izan zen ikastola. Gerrarekin, irakasle askok ihes egin zuten eta ikastolako haur asko eraman zituzten beraiekin.

  • 1577 Elbira Zipitria, J.M. Barandiaran eta Orixeren harremana

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Elbira Zipitriak, Donibane Lohitzunera ihes egin zuen gerra hastean. Ramon Labayenen familiarekin bizi izan zen Saran, eta bertan ikastola bat sortu zuen. Jose Miguel Barandiaran eta Orixe bertan egon ziren ere. Hirurek oso harreman estua egin zuten.

  • 1577 Lau urteko anaia, bonba batek hilda

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Ipar Euskal Herria, arnasgune handia izan zen euskaldunentzat. Kontxitaren anai zaharrenak, bonba batek hil zuen. Aitaren bi anaiek atzerrira ihes egin zuten eta bat ez zen Franco hil arte Euskal Herrira bueltatu. Familia askok, senideak galdu zituzten .

  • Kontxa Gonzalez San Vicente de la Barquerara ihes

    Kontxa Gonzalez Badiola (1928) Elantxobe

    Gerra hasi zenean, Elantxobetik ihes egin zuten Bermeora eta handik San Vicente de la Barquerara (Kantabria) gerra amaitu arte. Bi neba izan ziren soldadu gerran, eta haiek etxera itzuli arte amak asko sufritu zuen, 50 kilo galdu zituen.

  • 909 Gerra garaian ihesi

    Julita Arregi Etxeberria (1924) Eibar

    Arragueta kalean jaio zen Julita. Gerra garaian, Santanderrera eta handik Bartzelonara joan ziren. Ama lanean egon zen han, eta ahizpa bi neskame; eskolara joaten zen bera, eta katalanez ere ikasi zuen. Zazpi hilabete egin zituzten han. Bueltan, etxea errekisatuta zeukaten.

  • Guadalupe Salaberria Beldurrez airean, erreketeak sartu zirenean

    Guadalupe Salaberria Lopetegi (1918) Lezo

    Erreketeak sartu zirenean, beldurrak airean zeuden. Aitak Jaizkibelera ("Aizkibelera" dio) egin zuen ihes, baina ez omen zer ezer larririk gertatu. Jende askok egin zuen ihes. Migura baserriko ama eta bi seme hil zituzten erreketeek, mutil batek gerrikoan ikurrina zeramalako.

  • Jaione Isazelaia2 Gerra hastean, 4000 bergararrek ihes egin zuten

    Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

    Maria Oianguren, Bergarako lehenengo ikastolako irakaslea, gerra hasi zenean Belgikara ihes egin zuen bere ikasle batzuekin. Bertan, Amberesko alkatearekin eta haren alabarekin oso harreman handia egin zuen. Bergaratik 4000 pertsona inguru exiliatu zen inguruko herrialdeetan. Errusiara, normalean herri sozialista eta errepublikanoetako biztanleak joaten ziren, baina Bergaran karlistak ziren.

  • Jexux Aizpurua Joxe Miel Barandiaran, gerra hasitakoan Lapurdira

    Jexux Aizpurua Barandiaran (1951) Jon Aizpurua Barandiaran (1958) Ataun

    Ataunen mugak azaltzen dituzte. Gerra hasi zenean, Itziarren ari ziren Urtiaga kobazuloa industen Barandiaran eta Aranzadi. Aingeru Guardako izeneko Mutrikuko itsasontzi batean Lapurdira pasatu zen eta etxera bueltatu ezinik egon zen urte askoan.

  • Jexux Aizpurua Joxe Miel Barandiaranen bizimodua Lapurdin

    Jexux Aizpurua Barandiaran (1951) Jon Aizpurua Barandiaran (1958) Ataun

    Lapurdira joan zenean, berehalaxe, zonaldeko arkeologia arduradun jarri zuten Barandiaran. Errefuxiatuekin ere lan egin zuen; haiek kontatutako dena idatzi zuen, eta naziak heldu zirenean, lurpean ezkutatu zuen dena. Alemaniako kontaktu batzuei esker, industen jarraitu ahal izan zuen.

  • Joxe Esnaola Jendea ihesean eta soldaduen iritsiera

    Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia

    Beasain, Elosiaga eta Errezil aldetik jende ugarik ihes egin omen zuen Azpeitia aldera. Errepidea bete soldadu nola pasatu zen gogoratzen du. Tropak nola iritsi ziren kontatzen du: soldaduek errepidea hartu omen zuten.

  • Patxi Elejalde Plazaola Abioi batek metrailatu zuen Patxi

    Patxi Elejalde Plazaola (1930) Aramaio

    Hainbat egunetan egon zen frontea Aramaion: Elorrio aldera, gudariak; eta, Aretxabaletara aldera, nazionalak. Gatzagara ihes egin zutenerako, ganaduak galduta zituzten. Txerria bakarrik geratu zen etxean, eta bera tiroz hil zuten, txerritegian zegoela. Ahuntzak zaintzen zegoela, abioi batetik metrailatu zuten Patxi, baina ez zuten asmatu jotzerakoan.

  • Nikolas Pujana Gerra denboran, Somorrostro eta Bilbora

    Nikolas Pujana Goikoetxea (1925) Otxandio

    Eskolan, erdara apur bat ikasi zuten; baina, bestela, beti euskaraz mintzatzen ziren. Nikolasek ez zuen arazorik izan euskaraz egitearren. Arreba nagusia 15 urterekin neskame joan zen Bilbora, eta beste arreba bat ere umezain ibili zen. Eskolan zazpi urterekin hasi, eta 11 urte zituela gerra piztu zen. Gerran aita zapadoreetan ibili zen eta umeak amarekin joan ziren; lehenengo, Somorrostrora eta, gero, Bilbora.

  • Nikolas Pujana Bilbon babes-etxe onean

    Nikolas Pujana Goikoetxea (1925) Otxandio

    Bonbardaketa hasi zenean, ganbaran gorde zen. Gero, gurasoekin txabola batera joan ziren gordetzera. Hurrengo egunean, Otxandiotik alde egin zuten. Aita zapadoreetan sartu zen. Bost neskame zeuden Bilboko La Salveko etxe batean egon ziren. Hango neskame nagusiak eskola apur bat eman zien. Jateko eta jostailu nahikorekin, oso ondo egon omen ziren han. Pilotalekua eta igerilekua ere bazuten.