Gerran hildakoak eta zauritutakoak

• Gosea, ezinikusiak eta salaketak

  Elena Garmendia Pikabea (1922) Lezo

  Gosea. Olio litroaren prezioa. Elenaren ama asko flakatu zen. Karlisten eta abertzaleen arteko harremana. Salaketak. Atxiloketak. Fusilatuak.

• Gerran hildakoak

  Elena Garmendia Pikabea (1922) Lezo

  Gerrako hildako herritarrak. Herriko mutil bat nola hil zuten azaltzen du. Arrazoia, abertzalea izatea. Falangistek hil zutela zabaldu zen.

• Lau urteko anaia, bonba batek hilda

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Ipar Euskal Herria, arnasgune handia izan zen euskaldunentzat. Kontxitaren anai zaharrenak, bonba batek hil zuen. Aitaren bi anaiek atzerrira ihes egin zuten eta bat ez zen Franco hil arte Euskal Herrira bueltatu. Familia askok, senideak galdu zituzten .

• Fusilamenduak Urrestillan

  Migel Gurrutxaga Lesaka (1929) Azpeitia

  Azpeitiko parrokoak ez zuen bertan inor hiltzen uzten. Baina Urrestillan faxista bat zegoen apaiz eta, horregatik, bertara eramaten zuten jendea fusilatzera. Bonbak botatzen zituztenean, ukuiluan babesten ziren. Bidania gainean bota zituzten bonbak. Soldaduak Beasaindik sartu ziren, Mandubitik.

• Gerran hildakoak plazan jartzen zituzten

  Maria Ibarguren Iparragirre (1922) Azpeitia

  Eraso militarretan ikusitakoak gogoratzen ditu Mariak. Bonbak ezagutu zituen etxetik gertu. Anaiek nahi ez bazuten ere, gerrara joan behar izan zuten. Gerran hildakoak herriko plazan jartzen zituzten familiartekoak beren bila joan zitezen; Maria beti joaten zen anaiak han ote zeuden begiratzera.

• Enparan Gaingo mutiko bat tirokatu

  Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia

  Soldaduek Enparan Gain aldean zebilen mutiko bat tirokatu zutenekoa kontatzen du. Joxe Mari eta etxekoak zuhaizpean egon ziren ezkutatuta.

• Soroan lanean ari zirela hil omen zituzten zenbait herritar

  Mari Alberdi Aldalur (1933) Azpeitia

  Ez da gerraz oroitzen, hiru urte besterik ez zituen-eta. Baina gogoan du amak nola esaten zien, hegazkinak sumatzen bazituzten etxera azkar etortzeko. Antoniok, anaia zaharrenak, zazpi urte eman zituen gerran, Madrilen, ia etxera etorri gabe. Enparangainen soroan lanean ari zirela nola hil zituzten zenbait herritar kontatzen omen zuen aitak.

• Karobiak hilobi moduan

  Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

  Karobia non zegoen. Gerra denboran hildakoak karobietan sartzen zituzten, lur ematen ez ibiltzeko.

• Gorpuzki eta hezurrak nonahi

  Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

  Gorputz asko erdi lurperatuta geratu ziren. Azpeitiar batek prestatutako segada azaltzen du. Kurtzetako karobi handi bat hildakoen gorputzez bete omen zuten. Urteetan ikusi izan ziren garezurrak mendietan.

• Aita gerra denboran betiko ezkutatu

  Mauri Lasaga Belategi (1922) Aramaio

  Aita gerra denboran etxetik eraman zuten aitorpena ematera, eta ez zuten gehiago bere berririk izan. Aita etxetik eraman zutenak aramaioarrak ziren, baina gero ukatu egin zuten aita eraman izana. Aramaiotik Arrasatera eta handik Bergarara eraman zutela badaki Maurik, baina Bergaran ezkutatu omen zen.

• Soldaduen hilotzak

  Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

  Gerra denborako oroitzapenak. Borrokaldia pasatu eta gero, soldaduen hilotzak besoa agerian zutela lurperatu ikusi zituen.

• Gerra Aramaion

  Joxe Beitia Oruna (1920) Aramaio

  Aramaio bonbardatu zutenekoa. Bonba batek Joxeren etxeako teilatura "salto" egin zuen, eta beheko zelaian sartu zen. Untzilla inguruan hildakoak izan ziren.

• Gerraosteko zaurituak

  Nikolas Pujana Goikoetxea (1925) Otxandio

  Balak sutara botatzen jolasten, lagun batek eskua galdu zuen, eta beste batek hatzak. Gerran galdutako bonbek ere hainbat zauritu eragin zituzten. Berna galdu zuen bati aitak gezurretako hanka bat egin zion, kablearekin-eta. Pedro hanka motza beste lagun batekin kamioian urtegira erori, eta laguna ito egin zen arren, Pedro bizirik irten zen.

• Gerrako isunak eta hildakoak

  Luisito Zelaia Balenziaga (1925) Markina-Xemein

  Nazionalak sartu zirenean, hainbat herritar atxilotu zituzten. Hauteskundeetako propaganda dela-eta, hainbati isun gogorrak ezarri zizkieten. Inguruko hainbat lagun ere hil ziren gerra garaian eta horiek aipatzen ditu.

• Bere senargaia fusilatu egin zuten

  Maria Garate Zabala (1910) Markina-Xemein

  Gerra Zibilean, bere senargaia fusilatu zuten. Laster ezkontzeko asmoa zuten. Gizon ona zen. Zazpi hilabetez bi fronteren erdian egon ziren eta abertzalea izan arren, erreketeak ere defendatu zituen.

• Markina obusekin erasotu zuten

  Maria Garate Zabala (1910) Markina-Xemein

  Gerra garaian, Markina abertzalea zen eta bi fronteren erdian egon zen. Herrira obusak botatzen zituzten. Horietako batek neska bat zelan hil zuen azaltzen du, etxe barruan zegoela hil zuen eta haren amak aurkitu zuen hilda. Beste gizon bati arbolan sagarrak batzen zegoela hanka harrapatu zioten. Eibartar emakume bat ihesi zihoala hil zuten.

• Munibera fronteko hildako eta zaurituak

  Maria Garate Zabala (1910) Markina-Xemein

  Frontean zauritutakoak eta hildakoak ekartzen zituzten Munibera. Maria ere ibili zen bertan lanean zigortuta, baina ez zuen gaixoekin hartu-emanik. Hori Markinaldeko frontearen ostean izan zen, beste toki batzuetatik ekartzen zituzten bertara.

• Markinako eta Etxebarriko abade bana hil zituzten

  Maria Garate Zabala (1910) Markina-Xemein

  Elgoibarren Markinako eta Etxebarriko abade bana hil zituzten egun berean. Etxebarriko abade hura egunero etortzen zen Markinara eta ume bat erdaraz ikusiz gero agiraka egiten zion. Markinarra zen abade hura don Zelestino zen eta urte askoan izan zen Elgoibarko abade.

• Gerra garaiko kontuak: fusilatuak...

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Gerrako kontuak. Herrietan egon ziren hildakoak; fusilatuak.

• Bonbardaketak Durangon, Gernikan

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Durango; Gernikako bonbardaketa. Auzoko gizon bat ere Durangon hil zen. Auzoko familia bat Munitibarren hil zen.