Ekonomia gerraostean

  • 1616 Oliorik ez eta irina ere gutxi

    Benantzia Iraola Arruti (1923) Donostia

    Gerra ondorenean bizimodua asko aldatu zen. Dena kentzen zieten eta jateko errazionamendua zuten. Ez zuten oliorik eta esnearen esnegaina erabiltzen zuten. Orduan ez zuten uste inoiz lehengora bueltatuko zirenik. Bere amak Errotazarretik ogi pixka bat ekartzen zuen. Artoa ere Errotazarrera eramaten zuten irina egiteko, baina zati handia kentzen zien bertan. Horregatik hasi ziren etxeko makinarekin morokila egiten.

  • Pilar Goiburu Beloki Eskean ibiltzen zirenak

    Pilar Garaiburu Beloki (1914) Amasa-Villabona

    Sukaldeko ateak irekita egoten zirenez, limosna eske bertaraino sartzen ziren. Inguruko herrietako jendea izaten zen eskean ibiltzen zirenak. Fraide eta mojak eskean ikustea ere ohikoa zen.

  • Josefa eta Axun Atxaga Estraperloagatik batzuetan isuna bai eta besteetan ez

    Axun Atxaga Fernandez (1939) Maria Josefa Atxaga Fernandez (1926) Urnieta

    Patata asko izaten zuten baserrian, eta Donostiara saltzera zihoan batean, Mariari erori egin zitzaizkion; hura estraperloa izan arren, eta poliziak inguruan izan arren, ez zioten isunik jarri. Auzoko bati, ordea, bai jarri zioten isuna. Donostiatik marmitatan ogia ekartzen zuten etxera estraperloan; olioa ere ekartzen zuten hala.

  • Josefa eta Axun Atxaga Gose garaian kafea, tabakoa eta olioa etxean

    Axun Atxaga Fernandez (1939) Maria Josefa Atxaga Fernandez (1926) Urnieta

    Olioa estraperloan lortzen zuten. Ez dute inoiz olio faltarik izan eta kafea ere soberan izan dute. Tabakoa errazionamenduan ekartzen zuten, anaia erretzaile amorratua baitzen. Behin Axuni dirua ostu zioten; emakume batek dirua nola gordetzen zuen aipatzen dute.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea Jeneroa entregatu behar udaletxean

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

    Baserritarrek jeneroa entregatu behar izaten zuten udaletxean: patata, indaba, garia... Baserriaren tamainaren arabera ematen zen jeneroa, baina ez zioten kasurik egiten senide kopuruari.

  • Fernando San Sebastian Gose denboran baserrietan goserik ez

    Fernando San Sebastian Esnaola (1933) Urnieta

    Artoa hazienden janari gisa zein arto-irina egin eta talotarako erabiltzen zen. Gerraosteko ogi janezinaren kontuak. Baserrian taloa eta esnea janez konpontzen ziren baina kaletarrek gose latza pasatzen zuten. Kaletik baserrira etortzen zen jendea lanera jan apur baten truke.

  • Fernando San Sebastian Kaletarrak baserrira lanera janari truke

    Fernando San Sebastian Esnaola (1933) Urnieta

    Etxeko lanak etxekoen artean egiten ziren. Bidegintza izaten zen auzolan bakarra. Kaleko zenbait emakume babarrun biltzera eta artoa zuritzera etorri ohi zen baserrietara. Gizonak ere bai patata ateratzera.

  • Fernando San Sebastian Zezina, gatzez kontserbatutako haragia

    Fernando San Sebastian Esnaola (1933) Urnieta

    Txekorra hil ohi zuten etxerako, eta orduan izozgailurik ez zenez, zezindu (gatza eman) egiten zuten haragia. Txerria hiltzea ere debekatuta zegoen.

  • Fernando San Sebastian Artoa, garia eta abar udaletxean entregatu behar

    Fernando San Sebastian Esnaola (1933) Urnieta

    Baziren artoa edo garia erosi eta entregatutakoak ere uzta txarreko urteetan. Gurdika eramaten omen zuten artoa eta garia. Udaletxean biltzen zuten lehendabizi eta gero beste norabait eramaten. Arbigarak eta aza zuztarrak ere biltzen zituzten kaletarrek baratzetatik gose denboran.

  • Hilario Lekuona Gauza ona kendu eta txarra eman gerra ostean

    Hilario Lekuona Mitxelena (1931) Urnieta

    Gerra ostean "etxean zenuen gauza ona kendu eta txarra ematen zizuten". Esaterako, etxera etorri eta hurrengo egunean txahala hiltegira eramateko agintzen zuten. Gernika aldean gertatu zena oraindik eta okerragoa izango omen zen.

  • Carmen Irusta Jateko eskasia, Durango eta Gernikaraino irinetan

    Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

    Gerra sasoian jateko eskasia zegoen. Okako errotan ere ez zegoen irina, Gernikaraino joan ziren behin bila. Errazionamendu bila Ibarrurira joaten ziren. Zugastietan abastokoak egoten ziren jeneroa kontrolatzen. Astoz Durangora irin bila joandakoa da. Abastokoa galarazi egin zieten errotei ehotzea.

  • Joxe Mari Yurramendi Isuna garia ehotzeagatik

    Joxe Mari Yurramendi Larburu (1922) Urnieta

    Trankatx ere itxi zuten gerra ostean. Beasain aldean, berriz, libre ziren errotak. Eurak trenez joaten ziren hara. Baina gauez tranpetan jarduten zuten ehotzen. Behin guardia zibilak harrapatu eta isuna ordaindu zuten.

  • 1542 Errazionamenduko jeneroa zuten dendan

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Bere amak Antiguan janari-denda zuen. Patxik bertan ezagutu zuen errazionamendua. Kupoia "abastos"en entregatu behar izaten zuten, Okendo kalean zituen gobernu zibilak bere bulegoak eta baita "abastos" ere.

  • 1542 Estraperlokoa jeneroa salgai

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Estraperloko ogi zuria saltzen zuten amaren dendan, gerraosteko errazionamenduko ogia beltza eta gogorra baitzen. Leku desberdinetatik ekartzen zuten ogi hori eta Bretxan ere saltzen zuten. Estraperloko olioa ere bazuten, ohikoa zen hori. Patxik ez zuen gosea ezagutu, ezta Zegaman ezta Antiguan ere.

  • 1542 Soldata kobratutakoan ordaindu dendetako zorrak

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Langile jendeak ere orokorrean ez du uste gosea pasa zuenik, nahiz eta denek ez izan jateko dirurik. Jendeak soldata kobratzerakoan ordaintzen zituen zorrak, dendetan zorrak izatea ere normala baitzen eta bakoitzak bere kartilla zuen dendan. Antiguako emakumeak etxeko batarekin eta zapatilekin irteten ziren erosketak egitera.

  • 1542 Gerraosteko gosea arrantzaleek arindu zuten

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Gose garaian arrantzaleek asko lagundu zuten. Jendea kaira joaten baitzen arrain bila eta arrantzaleek sobran zutena ematen zien.

  • Patxi Pagola Gerra ostean janaria nola banatzen zen

    Patxi Pagola Ibarrola (1933) Urnieta

    Gosea pasa zuten gerra ostean; errazionamendua izaten zen orduan. Janaria entregatu ere egin behar izaten zen. Herrian arduradun gutxi batzuk egoten ziren janariaren banaketa antolatzeko. Sagardoa etxean egiteko, eskuz egiten zuten dolarean. Orain ez dute sagardorik egiten etxean.

  • arrieta Errotak itxita zeuden garaian, Aranoko errotara joandakoa

    Miel Arrieta Bideburu (1931) Urnieta

    Arano ondo ezagutzen du Mielek. Errotak itxita egon ziren garaian, Aranoko errotara joan izan ziren. Hara joateko zer bide egiten zuten azaltzen du. Aranoko jendearekin harremana izan du.

  • Maritxu Rekondo Kalean gosea gerra ostean

    Maritxu Rekondo Iribar (1927) Urnieta

    Gerra ostean gose handia egon zen kalean. Trintxerpe aldetik-eta "gallega jendea" etortzen zen patata edo babarrun eske. Jende diruduna ere bai Donostiatik.

  • Maritxu Rekondo Errazionamenduko ogia txakurrak ere ez zuen jaten

    Maritxu Rekondo Iribar (1927) Urnieta

    Errazionamenduko ogia bola gogor bat zen, gurpila bezala joaten zena. Txakurrak ere ez zuen jaten. Baserrietan taloa egiten zen asko. Garia ere ereiten zuten baina aspaldi utzi zitzaion. Artoa asko, bai orduan eta bai gerora.