Ekonomia gerraostean

• Gose garaia

  Gregori Goitia Izurieta (1919) Lekeitio

  Gerra garaian, gura beste arroz jan zuten. Eliza atzean jaten zuten, bikarioaren etxean.

• Errazionamendua Arranegian eta jantokia bikariotzan

  Gregori Goitia Izurieta (1919) Lekeitio

  Errazionamendua Arranegian hartzen zuten. Aita-eta alde eginda egon zirenean, bikarioaren etxeko jantokira joaten ziren

• Errazionamendua, estraperloa eta erregistroak

  Ramoni Legorburu Etxebeste (1933) Pasaia

  Errazionamendua nola izaten zen azaltzen dute: tiket batzuk ematen zituzten, eta haiekin dendara joan behar izaten zuten jaki bila. Baserrian artoa eta garia biltzen zutenean, hainbesteko bat udaletxean entregatu behar izaten zuten: "ia ez zitzaigun geratzen etxerako ezer ere". Udalean lana egiten zuen gizon bat etxeko laguna zen, eta hark abisua ematen zien guardia zibilak erregistroa egitera noiz joango ziren: horrela, gauzak gorde egiten zituzten. Ramoni eta Maria Jesusen ama txikuriarekin ibiltzen zen estraperloan.

• Jana bai, baina aukeran ez

  Ramoni Legorburu Etxebeste (1933) Pasaia

  Arrautzak saldu egiten zituzten, eta ateratako diruarekin kalean zerbait erosi ohi zuten etxerako. Ez zuten nahi beste arratza jaten, baina ez zuten goserik pasa. Udaletxean uztatik jasotakoaren hainbesteko bat entregatu behar izaten zuten; etxerako ez zen behar adina baba geratzen beti.

• Gerran janari faltarik ez

  Bitoria Aboitiz Atxabal (1931) Lekeitio

  Beraiek ez zuten jateko arazorik izan gerra garaian; izan ere, beraien ama baserritarra zen eta handik ekartzen zuten patata, esnea... Gainera, ez ziren luzaroan egon ezkutatuta eta ez zuten inolako faltarik igarri.

• Errazionamendua; "tipo único" tela

  Mertxe Pagoaga Etxaburu (1929) Lekeitio

  Gerraostean jende asko ibili zen estraperloan. Errazionamendura txarteltxoarekin joaten ziren, eta hura bukatu ostean, berriaren bila joan behar izaten zen udaletxera. Tela hartzeko ere ilara egin behar izaten zen. Tela "tipo único" zen, zeru kolorekoa, Hijas de María kongregazioren kolorekoa.

• Gerraostea: gosea, errazionamendua, estraperloa

  Jose Eiguren Mendiguren (1927) Lekeitio

  Gerraostean, jendeak gosea pasatu zuen Lekeition. Baserritarrei sagarrak osten zizkieten. "Auxilio social"en, Marinan eta "Nautica"n ematen zuten errazionamendua. Estraperloa dirudunek kontrolatzen zutela dio, horretarako dirua behar zen-eta; harakinak-eta ibiltzen ziren estraperlista.

• Irina lortzeko zailtasunak

  Jose Eiguren Mendiguren (1927) Lekeitio

  Errotak gerraostean zarratuta egon ziren. Markinan zegoen errota handi bat eta bertara joaten ziren; oinez joaten ziren eta telazko poltsa batzuetan ekartzen zuten irina. Oleta goian Guardia Zibilak egoten ziren, eta askotan kendu egiten zieten.

• Hondoratutako ontziko gomekin aberastu

  Pedro Juan Akarregi Aboitiz (1921) Lekeitio

  1943. urteko apirilaren 3an, II. Mundu Gerrako gomaz beteriko ontzi bat hondoratu zuten. Lekeitio eta inguruko hainbat ontzi hurbildu ziren bertara gomak batzera. Beraiek, hiru ontziren artean, 60 tona jaso zituzten. Jende asko aberastu ei zen. 15 pezetatan saldu zuten kiloa; estraperloan, ordea, 300 pezetatan. Estrella del cielo ontzia diru horrekin erosi zuten.

• Ume eta gazte denbora txarra pasatutakoa

  Faustino Garatea Bilbao (1932) Lekeitio

  Gerraosteko miseriak: janik ez, zorriak, botikak falta... Ume-denbora eta gazte-denbora txarra pasatu zuen. Gerraosteko gabeziek asko iraun zuten. Frantzia eta Alemania askoz ere azkarrago eta hobeto errekuperatu ziren beren gerratik.

• Baserritarrei esker iraun zuten gose denboran

  Faustino Garatea Bilbao (1932) Lekeitio

  Errazionamendu kartillaz ondo gogoratzen da. Azukre beltza ematen zuten, findu gabekoa. Eskerrak baserritarrei. Garia denek hartzen zuten; ogia eta esnea ekartzen zuten, arrainaren eta diru apur baten trukean. Zezina ere egiten zen baserrietan, gatza emandako okela.

• 14 urterekin bankura lanera

  Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

  14 urterekin "Banco Guipuzcoano"an hasi zen lanean. "Ex combatientes" eta "ex cautivos"entzat omen ziren orduan bankuetako lanpostuak. Posta jaso, mandatuak egin eta antzeko lanak ziren Manuelen betebeharrak.

• Gerraostean janaririk ez; kanoi lantegiko ekonomatoa

  Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

  Gerraostean baserrietara joaten ziren arto eta gari eske. Gero errotan irinagatik trukatzen zuten. Kanoi lantegiak ekonomatoa jarri zuen bertako langileentzako. Errazionamenduko ogia oso txarra zen jateko.

• Hildako txerri bat ekarri zuten estraperloan Arabatik

  Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

  Ekonomatotik aparte, bizpahiru denda zeuden herrian. Errazionamenduko txartelarekin joaten ziren erostera. Ehiztari soraluzetar batzuek txerria ekarri zuten estraperloan Arabatik. Hil, garbitu eta gero txaketa eta prakak jantzi zizkioten autoaren atzeko aulkian jartzeko, belarriak txapel batekin estalita. Patata eta garia ere ahal zuten moduan ekartzen zuten estraperloan.

• Gerrako eta gerraosteko elikadura

  Iñaki Goñi Galarraga (1929) Errenteria

  Gerra garaian, aita kanpoan zela, amak zaindu zituen 7 seme-alabak. Gerra garaian janaria bazegoen, baina 1940tik aurrera gosete handiak izan ziren. Errazionamenduko ogia lortzen zuten eta taloa egiten zuen amak. Taloa egiteko irina ehotzera ezkutuan joaten ziren errotara. Inoiz guardia zibilek ama kontrabandoko zerbaitekin harrapatu zutenean, kendu egin zioten. Gose garaian, baba jaten zuten.

• Algarrobo-lekak jaten

  Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

  Santa Klara kaleko dendak gogoratzen ditu Maritxuk, eta baita horietako batera ekartzen zuten Arabako patata ere. Harrez gero ez omen du halakorik probatu. Gose urteak ziren, eta algarrobo-lekak ekarri eta zakuren bat hausten zenean,haiek lurretik hartu eta ahora eramaten ibiltzen zirela kontatzen du.

• Zuaznabarreko errotako amona

  Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

  Gerra osteko gosearekin gehiago gogoratzen da Maritxu. Errenteriako Zuaznabarreko errotakoak aitaren lehengusuak zituzten, eta hango amonak beti ematen omen zien zer edo zer etxerako.

• Aita sagar garraio Bedaio aldetik Errenteriara

  Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

  Carrera delako bat zen Errenteriako dolareetako baten arduraduna, eta Maritxuren aita harentzat sagarra ekartzen ibiltzen omen zen. Maritxuk gogoan ditu sagar pilaren azpian ezkutuan ekarri ohi zuten jatekoarekin zein komeria ibiltzen zituzten.

• Arrautza bakarreko tortilla

  Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

  Maritxuk dio gerra ostean familia osoarentzat kozinatu behar izaten zuten amek meritu izugarria zutela. Gogoan du, esaterako, amak sei-zortzi lagunentzako patata tortilla arrautza bakarrarekin egin behar izan zuenekoa.

• Arropa epeka erosten

  Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

  Zapatak eta arropa epeka ordaintzen ziren askotan.