Ekonomia gerraostean

• Kaletarrak gaztainak eta egurra biltzera

  Antonio Gorostidi Etxaleku (1931) Tolosa

  Gerra osteko gose urteetan gaztainak eta egurra biltzera etortzen ziren kaletarrak. Anima Egunetik aurrera (azaroak 2) eskubidea zuten batu gabeko gaztainak hartzeko. Dena dela, ez zieten errieta handirik egiten bestela ere, egoeraren latzaz jabetuta.

• Kalean, gosea; baserrian, lana

  Joxe Mari Iraola Olano (1929) Tolosa

  Kalekoen eta baserrikoen arteko diferentziak. Baserrian ez zen jatekorik falta izaten, baina lana gogotik egin behar izaten zen.

• Eskale ugari

  Joxe Mari Iraola Olano (1929) Tolosa

  Gerra ondorenean, kaleko jendea eskean ibiltzen zen baserriz baserri. Zakua bizkarrean hartuta ibili ohi zen jendea eskean. Astean, hiru-lau eskale joan ohi ziren baserrira.

• Estraperloan abere sendoa behar

  Antonio Jauregi Maiza (1931) Tolosa

  Estraperloan asto koskor batekin ibiltzen zen. Abere sendoa eta indartsua behar izaten zuen, baina astoarekin konformatu behar izan zuen. Konformismoari buruzko gogoeta egiten du.

• Gerraostean goserik ez zuten pasa

  Valentina Jauregi Maiza (1930) Tolosa

  Gerraostean ez zuten goserik pasa, ondo moldatzen baitziren zeukaten janariarekin. Igandetan janari berezia jaten saiatzen ziren: garbantzuak, paella...

• Gerraosteko gosea

  Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia

  Gerraostean, jendeak estutasunak pasa zituen.

• Francoren bisitak ogi gehiago eta hobea ekarri

  Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia

  Gerraostearekin batera, garai gogorrak etorri ziren. Janari gutxi egon zen. Abuztuan, baina, Franco Donostiara etortzen zenean, ogi gehiago eta hobea izaten zuten.

• Kupoa entregatu behar zeneko komeriak

  Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia

  Gerra ostean, janaria lortzeko nola moldatzen ziren azaltzen du Elenak. Garai hartan, guardia zibila etortzen zen entregatu beharreko kupoaren bila. Orduan pasatako komeriak kontatzen ditu.

• Gerra osteko goseari eusten

  Gregorio Etxeberria Esteberena (1924) Pasaia

  Gerra ostean gosea pasa zuten, baina nahiko ondo egon ziren beste batzuen aldean. Ogia eta olioa aberastasun handia ziren orduan.

• Gerra ostean, gosea: bat eta handia

  Jose Ramon Yarzabal Salaberria (1930) Pasaia

  Gerra ostean, gosea pasa zuten: bat eta handia. Baserriko jeneroa entregatu egin behar izaten zuten.

• Gauez, errotara

  Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

  Gerra ondorenean, errotak itxita zeuden. Gauez joan ohi ziren errotara; guardia zibilak guardia amaitu ondoren. Lasta-balak erabiltzen zituzten bidea argitzeko.

• Oiartzungo errotara

  Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia

  Oiartzungo errota batera eramaten zute artoa ehotzera. Baserritar bakoitzak kartila batekin joan behar izaten zuen, eta hura errotan erakutsi egin behar izaten zen; gero, bertan apuntatzen zuten jasotako irin kopurua. Oiartzungo errotara bidean, guardia zibilek kontrola jarri ohi zuten jakineko tokian: astoarekin joaten zirenena, kontrola pasatu behar izaten zen; "isilketan" joanez gero, oinez, bidezidor batetik egin ohi zuten joan-etorria.

• Ogi gosea

  Gregori Goitia Izurieta (1919) Lekeitio

  Gerra garaian ogi eskasia zegoen. Aulestiraino joaten zen ogi bila. Mendexatik zetorren esnedunak arto-irina ekartzen zien taloak egin ahal izateko. Horrekin lotutako anekdota bat kontatzen du, amamaren ezkutuan orea egin zuenekoa.

• Gose garaia

  Gregori Goitia Izurieta (1919) Lekeitio

  Gerra garaian, gura beste arroz jan zuten. Eliza atzean jaten zuten, bikarioaren etxean.

• Errazionamendua Arranegian eta jantokia bikariotzan

  Gregori Goitia Izurieta (1919) Lekeitio

  Errazionamendua Arranegian hartzen zuten. Aita-eta alde eginda egon zirenean, bikarioaren etxeko jantokira joaten ziren

• Errazionamendua, estraperloa eta erregistroak

  Ramoni Legorburu Etxebeste (1933) Pasaia

  Errazionamendua nola izaten zen azaltzen dute: tiket batzuk ematen zituzten, eta haiekin dendara joan behar izaten zuten jaki bila. Baserrian artoa eta garia biltzen zutenean, hainbesteko bat udaletxean entregatu behar izaten zuten: "ia ez zitzaigun geratzen etxerako ezer ere". Udalean lana egiten zuen gizon bat etxeko laguna zen, eta hark abisua ematen zien guardia zibilak erregistroa egitera noiz joango ziren: horrela, gauzak gorde egiten zituzten. Ramoni eta Maria Jesusen ama txikuriarekin ibiltzen zen estraperloan.

• Jana bai, baina aukeran ez

  Ramoni Legorburu Etxebeste (1933) Pasaia

  Arrautzak saldu egiten zituzten, eta ateratako diruarekin kalean zerbait erosi ohi zuten etxerako. Ez zuten nahi beste arratza jaten, baina ez zuten goserik pasa. Udaletxean uztatik jasotakoaren hainbesteko bat entregatu behar izaten zuten; etxerako ez zen behar adina baba geratzen beti.

• Gerran janari faltarik ez

  Bitoria Aboitiz Atxabal (1931) Lekeitio

  Beraiek ez zuten jateko arazorik izan gerra garaian; izan ere, beraien ama baserritarra zen eta handik ekartzen zuten patata, esnea... Gainera, ez ziren luzaroan egon ezkutatuta eta ez zuten inolako faltarik igarri.

• Errazionamendua; "tipo único" tela

  Mertxe Pagoaga Etxaburu (1929) Lekeitio

  Gerraostean jende asko ibili zen estraperloan. Errazionamendura txarteltxoarekin joaten ziren, eta hura bukatu ostean, berriaren bila joan behar izaten zen udaletxera. Tela hartzeko ere ilara egin behar izaten zen. Tela "tipo único" zen, zeru kolorekoa, Hijas de María kongregazioren kolorekoa.

• Gerraostea: gosea, errazionamendua, estraperloa

  Jose Eiguren Mendiguren (1927) Lekeitio

  Gerraostean, jendeak gosea pasatu zuen Lekeition. Baserritarrei sagarrak osten zizkieten. "Auxilio social"en, Marinan eta "Nautica"n ematen zuten errazionamendua. Estraperloa dirudunek kontrolatzen zutela dio, horretarako dirua behar zen-eta; harakinak-eta ibiltzen ziren estraperlista.