Ekonomia gerraostean

• Soldata amari eman behar

  Jabier Goenaga Aiestaran (1925) Maria Eugenia Uriarte Urretabizkaia (1925) Tolosa

  Irabazitako dirua amari eman behar izaten zitzaion. Jabierrek 4.90 irabazten zuen eta Maria Eugeniaren lehen soldata asteko 21 pezetakoa izan zen. 14 urterekin hasi ziren lanean.

• Jangela soziala

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Tolosako jangela sozialari, 'auxilio sozial'-ari buruz hitz egiten du. Alargunak, gerran desagertutakoen senideak, umeak... joan ohi ziren jangela horretara. Mariani leihotik egoten omen zen jangelara begira. Jangelako gorabeherak kontatzen ditu: umeei eskuak garbitzeko eskatzen zien, jan aurretik errizino-olio koilarakada bat ematen zien, jateko zerbait zuria ematen zien...

• 'Auxilio sozial', 'gota de leche' eta Gurutze Gorria

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Rondilla kalean zeuden 'auxilio sozial', 'gota de leche' eta Gurutze Gorriko laguntza zerbitzuak. Medikuek dohainik ematen zuten zerbitzua Gurutze Gorrian; medikuak derrigortuta zeuden astean behin han zerbitzua ematera.

• Baserritarren esnea entregatu behar

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Baserritarrak behartuta zeuden litro bat esne "gota de leche"-n entregatzera. Baserritarrak jeneroarekin herrira sartzerako, "arbitrios" izeneko kaxeta batean zergak ordaindu eta esnea utzi behar izaten zuten; kaxeta hori non zegoen kontatzen du.

• Emakumeak paper-fabrikara

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Gerra ondoren, emakume askok egiten zuen lan SAM paper-fabrikan. Lanean ziren bitartean, emakume horien haurrak 'Siervas de Jesus' babes-etxean zaintzen zituzten.

• Gerrako umezurtz eta alargunak

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Gerrako kontuak. Gerran aita eta senarra galdu zuten umezurtz eta alargunei buruz hitz egiten du. Jangela sozial eta 'gota de leche'-n jaten eman ohi zien. Okindegietan, ogia ematen zien.

• Olur litografia eta gizarte zerbitzuak

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  16 urte zituela, Olur litografian aritu zen lanean. Han lanean zebilela, gizarte zerbitzuetan laguntzeko agindua eman zioten. Gizarte zerbitzuetara joaten ez bazen, astean irabazten zituen 37 pezetatatik bost kenduko zizkiotela esan zioten. Marianiren ama karlista zen, eta ez zion utzi falangisten gizarte zerbitzuetara joaten. Gauzak horrela, lana utzi behar izan zuen.

• Mutilentzat, falangea edo arte eta lanbide eskola

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Diktadura garaiari buruz ari da. Senarra eta anaia 14 urterekin hasi ziren lanean. Lantegien izenak aipatzen ditu. Lanetik ateratakoan, mutilek falangera edo arte eta lanbide eskolara joan behar izaten zuten. Marianiren senarra falangera joan zen, eta han musika ikasi zuen. Anaia, berriz, arte eta lanbide eskolan ibili zen.

• Josten ikastera

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Diktadura garaiari buruz ari da. Mariani ez zen Sección Femeninara joan, baina jostun batekin ikasi zuen josten. Zer lan egiten zituzten kontatzen du. Emakumeak etxekoandre ona izaten ikasi behar zuela dio.

• Ezkondu eta gero, lana utzi behar

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Diktadura garaiari buruz ari da. Neskak 14 urterako lanean hasten ziren. Behin ezkondu ondoren, lana utzi ohi zuten. Lana uzteagatik propina jasotzen zuten; derrigortuta uzten omen zuten lana.

• Alargunak eta eskaleak

  Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

  Diktadura garaiari buruz ari da. Emakume ezkonduek ezin zuten etxetik kanpo lanik egin. Alargunek, desagertutakoen emazteek eta pobreek zuten lanean edota eskean ibiltzeko baimena. Eskean aritzen ziren emakumeei buruz hitz egiten du.

• Ogia egiten hasi zirenekoa

  Juana Lasa Jauregi (1929) Tolosa

  Baserrian eta baserritik bizi ziren aldabarrak. Gerra garaian behera egin zuen bizimoduak, eta orduan hasi ziren, esaterako, ogia erosi ordez etxean egiten, eta horretarako kontrabandoan ere bai.

• Gerraosteko janaria

  Santos Ezeiza Otamendi (1928) Tolosa

  Gerraostea gogorra izan zen: gosea etorri zen; olioa oso garestia zen; esnea erabiltzen zuten janaria gozatzeko; txerriaren seboa okasio berezietarako gordetzen zuten... Seboa non gordetzen zuten azaltzen du.

• Gerra osteko elikadura

  Pakito Txintxurreta Larrañaga (1935) Tolosa

  Gerra ostean ez zuten goserik pasa etxean: beraiek egiten zuten ogia, arto-zopak eta taloak jaten zituzten... Arto-zopak nola prestatzen diren azaltzen du. Txerria bazeukaten eta noizean behin hiltzen zuten bat. Etxean zer abere izaten zituzten aipatzen du.

• Kaletarrak gaztainak eta egurra biltzera

  Antonio Gorostidi Etxaleku (1931) Tolosa

  Gerra osteko gose urteetan gaztainak eta egurra biltzera etortzen ziren kaletarrak. Anima Egunetik aurrera (azaroak 2) eskubidea zuten batu gabeko gaztainak hartzeko. Dena dela, ez zieten errieta handirik egiten bestela ere, egoeraren latzaz jabetuta.

• Kalean, gosea; baserrian, lana

  Joxe Mari Iraola Olano (1929) Tolosa

  Kalekoen eta baserrikoen arteko diferentziak. Baserrian ez zen jatekorik falta izaten, baina lana gogotik egin behar izaten zen.

• Eskale ugari

  Joxe Mari Iraola Olano (1929) Tolosa

  Gerra ondorenean, kaleko jendea eskean ibiltzen zen baserriz baserri. Zakua bizkarrean hartuta ibili ohi zen jendea eskean. Astean, hiru-lau eskale joan ohi ziren baserrira.

• Estraperloan abere sendoa behar

  Antonio Jauregi Maiza (1931) Tolosa

  Estraperloan asto koskor batekin ibiltzen zen. Abere sendoa eta indartsua behar izaten zuen, baina astoarekin konformatu behar izan zuen. Konformismoari buruzko gogoeta egiten du.

• Gerraostean goserik ez zuten pasa

  Valentina Jauregi Maiza (1930) Tolosa

  Gerraostean ez zuten goserik pasa, ondo moldatzen baitziren zeukaten janariarekin. Igandetan janari berezia jaten saiatzen ziren: garbantzuak, paella...

• Gerraosteko gosea

  Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia

  Gerraostean, jendeak estutasunak pasa zituen.