Ekonomia gerraostean

  • 1610 Goserik ez

    Anttoni Arrondo Rivas (1929) Maritxu Arrondo Rivas (1930) Donostia

    Gerra garaian eta gerraostean etxean zutenarekin posible zuten bizitzea eta hortik jatea. Fruta ere ugari zuten.

  • 1586 Gosea eta errotara gauez

    Pedro Mari Lizarazu Garmendia (1925) Donostia

    Aita arrantzan ere aritzen zen arroketan. Gose asko pasatu zuten. Artoa esnetan egosita jaten zuten: morokila. Aiaraino joaten ziren irin bila errotara. Astoz eta gauez joan behar izaten zuten.

  • 1586 Soldadutzan estraperloan

    Pedro Mari Lizarazu Garmendia (1925) Donostia

    Pedro Mari gustura egon zen soldadutzan. Nafarroako Auritzen eta Zugarramurdin egon zen. Zugarramurdin zegoela ez zutenez dirurik estraperloan ibili zen olioarekin. Mugaz bestaldean olio-litroak sei ogerleko balio zituen eta Donostian 16 ogerleko. Fraidea zen olioa saltzen zuena. Zugarramurditik Sarara joaten zen eta harantz pattarra eta ardoa eramaten zituen; handik bueltan, sakarina eta olioa. Gauez aritzen zenez estraperloan, sarritan egunez egin behar izaten zuen lo, kapitainak bazekien zertan zebilen-eta.

  • 1586 Soldadutzan estraperloan, zerbitzutik libre

    Pedro Mari Lizarazu Garmendia (1925) Donostia

    Soldadutzan Zugarramurdin zegoela, estraperloan aritzen zen. Gauez aritzen zenez estraperloan, sarritan egunez egin behar izaten zuen lo. Bertako baserri batean ere aritzen zen baserriko lanetan eta egunez zerbitzutik libre egoten zen, kapitainak bazekien zertan zebilen eta. Zerbitzutik libre eta nahi beste haragi janez, han etxean baino hobeto zegoela dio. Hiru hilabetez egon zen han.

  • 1559 Gerraostean, janari urritasuna

    Martina Alava Zumalakarregi (1922) Donostia

    Gerraosteko gosea eta errazionamendua. Berak ez zuen goserik pasatu. Denda utzi egin zuen amak. Estraperloarekin dirua egin zuten batzuek, baina ama ez zen zalea. Olioa falta zen: olio litroa hogei duro ordaindu zuen amak. Maskorrak eta arroz esnea jaten hasi zen jendea. Errazionamenduko ogia oso txarra zen, horia eta gogorra.

  • 1559 Gerraosteko errazionamendua

    Martina Alava Zumalakarregi (1922) Donostia

    Beraien esnezaleak anaiak zeuzkan Rezola lantegian lanean. Haiei errazionamendua ematen zieten, eta esnezaleak prezio berean saltzen zion arroza amari, beraiek soberan zutelako.

  • Joxe Agirre Garia entregatzeko pasatako komeriak

    Joxe Agirre Esnal (1929) Azpeitia

    Baserrian bizi arren, gosea pasa zuten; izan ere, gari mordoa entregatu behar izaten zuten. Gariaren uzta urte batean ez zen ona izan, eta entregatu egin behar izaten zutenez, estutasunak pasa zituzten etxeko denei jaten emateko. Garia entregatu ahal izateko, batzuetan erosi ere egin behar izaten zuten.

  • Joxe Agirre Estraperloko errota garia ehotzeko

    Joxe Agirre Esnal (1929) Azpeitia

    Errotak itxita egon ziren garaian, Joxeren osabak errota txiki bat ekarri zuen estraperloan, eta harekin ehotzen zuen garia. Errota hark nola funtzionatzen zuen azaltzen du.

  • Pilar Lizarralde Errazionamendua eta estraperloa

    Pilar Lizarralde Mitxelena (1935) Donostia

    Gerra ondorenean, baserritarrek San Martingo azokara eramandako jeneroagatik hainbesteko bat ordaindu behar izaten zuten. Zenbait baserritarrek babarrunak ezkutatzen zituzten zerga horiek ez ordaintzeko. Ogia ere estraperlokoa izaten zen. Errazionamendua hiru klasetakoa izaten zen. Errazionamenduko ogia nolakoa izaten zen... Olioa eta sakarina ere estraperlokoak izan ohi ziren.

  • Pilar Lizarralde Txerriaren edo oiloaren gantza

    Pilar Lizarralde Mitxelena (1935) Donostia

    Olioa falta zenean, txerriaren edo oiloaren gantza erabili ohi zen eltzeko jakian goxatzeko. Esnegaina ere "makina bat" jaten zen. Lehen dena aprobetxatzen zen.

  • Bonifacio Alberdi Gerra osteko gosea; aitaren lanpostua

    Boni Alberdi Jauregi (1926) Donostia

    Gerra osteko gose garaia. Astigarragatik ekartzen zuten zerbait, baserrian lana egitearen truke. Ezkondu zenean, miseria. Azak. 1970ean aita hil zen, eta haren postua hartu zuen: Igeldoko urak.

  • 1584 Bost senideko familia

    Agustin Lasarte Beraza (1930) Donostia

    Aita ez zen feria zalea. Agustin bizikletaz joaten zen eskolara, anaia berriz, mekaniko lanetan aritzen zen eta motorrean ibiltzen zen aurrera eta atzera. Amak ematen zion gasolinarako dirua, pezeta bat balio zuen litroak, estraperloan. Bost senide ziren guztira, horietarik bi gazterik hil ziren.

  • JL Mendizabal 13 senitarteko etxean gose garaian

    Jose Luis Mendizabal Yarzabal (1935) Patxi Mendizabal Yarzabal (1927) Donostia

    Bost senideak, gurasoak, morroia, izebak, amonak, apopiloren bat... bizi ziren etxean, 13 bat. Gose urtetan ere denak bizi ziren elkarrekin eta jana gutxi zuten. Errenteriako gaileta-fabrikako gailetak saltzeko ardura zuen emakume baten etxera joaten zen beraien izeba gailetak eskatzera, horrelakorik ere ez zuten-eta. Izeba hori beraien aitonaren arreba bat zen.

  • JL Mendizabal Tranbiara saltatu kokoak hartzeko

    Jose Luis Mendizabal Yarzabal (1935) Donostia

    Pasaiako portutik merkantzia zekarren tranbia pasatzen zen auzotik. Gose garaian, koko asko zegoen zakuetan eta mutikoak bagoi gainetan jartzen ziren koko lehorrak jateko. Kokoa xaboi-lantegira eramaten zuten xaboia egiteko. Errazionamenduko ogia txarra eta urria zen.

  • Patxi Mendizabal Aitak "abastos"era jeneroa entregatu beharrean, dirua entregatu zuen

    Patxi Mendizabal Yarzabal (1927) Donostia

    Baserritarrek jeneroa entregatu beharra zuten "abastos"en. Bere aitari kantitate asko eskatu zien, baina etxean ere horren beharra zutenez, akordio batera heldu zen bertakoekin eta diruz ordaindu zuen.

  • JL Mendizabal Guardia Zibila tren-bidaiariak miatzen

    Jose Luis Mendizabal Yarzabal (1935) Patxi Mendizabal Yarzabal (1927) Donostia

    Estraperloko jeneroa trenean ere garraiatzen zuten. Eta trena beraien etxe ondoko zubitik pasatzen zenean, askotan ogi-zakuak-eta botatzen zituzten han, Pasaian Guardia Zibila egonez gero zain. Gero botatakoaren bila etortzen ziren. Guardia zibilek trenetako bidaiariek zeramatena miatzea normala zen. Behin beraien aitari 15 kilo babarrun kendu zizkieten.

  • Patxi Mendizabal Pasaiako portuko estraperloaren zain soldadua

    Patxi Mendizabal Yarzabal (1927) Donostia

    Pasaian Galiziatik egurra ekartzen zuten bapore batzuk zeuden. Tartean irina ere ekartzen zuten ezkutuan. Bertan zaintzen egoten zen soldaduak harrapatutako guztia kentzen zien.

  • 1584 Gerra eta gosea

    Agustin Lasarte Beraza (1930) Donostia

    Gerra hasi zen urtean, 1936an hasi zen eskolan Agustin, Igarako eskolan. Eskolatik entzuten zuten nola erortzen ziren bonbak. Familian goserik ez zuten pasa, baserrian beti bazen zer jana, baina errazionamendua zela-eta inguruan gosea pasa zuen jendeak.

  • Pasaiako tertulia Errazionamendua eta estraperloa

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia

    Errazionamendua eta estraperloa.

  • Joxepatxo Artola Jan ala ez, hori da galdera

    Joxepatxo Artola Zuloaga (1932) Lezo

    Gerra osteko gosea ezagutu zuen Joxepatxok. Amonaren esanak gogoan ditu; ez zen segurua izaten hurrengo egunean jatekorik izango ote zuten.