Ekonomia gerraostean

  • Zeferino Mandaluniz Etxeandin banatzen zuten errazionamendua

    Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

    1929-1941 arteko kinta guztiak joan ziren gerrara. Gerra sasoian herrian ez egon arren, gerraostea ezagutu zuen. Tabakoa, ogi beltza... errazionamenduan ematen zieten. Ibarrurin Etxeandin ematen zuten.

  • Zeferino Mandaluniz Kupoa udaletxean entregatu beharra

    Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

    Ereiten zuen baserritarrak kupoa entregatu behar izaten zuen Ibarruriko udaletxera. Batez ere garia entregatzen zuten. Bertan batutakoa norentzat zen inork ez zekien. Ganaduarentzako pentsua ere errazionamenduan hartzen zen.

  • Zeferino Mandaluniz Errotaria eta estraperloa

    Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

    Osinbaltzako errotaria Pedrin zen, bertako errentadorea zen. Eramandako jenerotik parte bat kenduz irabazten zuen dirua. Estraperloko sasoian dirua asko irabazteko aukera izan zuen.

  • Fernando Kapanaga 25 urtera arte, goseak

    Fernando Kapanaga Gonzalez de Langarika (1933) Otxandio

    Etxean ez zen egoten jateko nahikorik, baina soldaduskan ondo jan zuela dio. Eibarren apopilo egon zenean, mahaira ateratakoa baino gehiago nahi bazenuen jan, aparte ordaindu behar izaten zen. Ezkondu zenean hasi zela nahikoa jaten dio Fernandok. Bilbotik-eta etortzen omen ziren Otxandiora etxerik etxe ibiltzen ziren eskekoak. Mekoletako errotara bidaltzen zuen amak irin bila. Behirik ez zuten, eta azunbre erdi esnerekin konpondu behar izaten ziren etxean.

  • Fernando Kapanaga Legutiora errazionamenduko ogi bila

    Fernando Kapanaga Gonzalez de Langarika (1933) Otxandio

    Gabonetan ez zen egoten jateko ezer berezirik etxean. Baserrietan hobeto konpontzen ziren janarekin. Fernandok behiak batzen ezkondu eta gero ikasi zuen, emaztearen etxean. Aitaginarreba errementari zaharrari bere lanagatik eskuak gogortu egin zitzaizkion, eta behiak suhiak batu behar. Gerraostean Legutiora joaten zen errazionamenduko ogi soberakinak erostera, bertakoek ez zutelako jaten ogi hori.

  • Sebastian Ituarte Errotan estraperloan

    Sebastian Ituarte Aranbarri (1938) Mutriku

    Estatuari urtero 100 kilo gari eman behar zitzaion eta urtean 3 hilabete ixtera derrigortuta zeuden. Orduan gauez ibiltzen ziren, estraperloan, kontadorea geldituta, baserritarrek garia landu eta ogia egin ahal izateko, orduan ogia baserrian egiten baitzen.

  • Eusebio Salegi Gerra garaian, errotak itxita

    Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

    Gerra garaian, baserrian gurasoak, anai-arrebak eta morroi bat bizi ziren. Ez zuten goserik pasatu. Gerrak iraun zuen errotak itxita egon ziren eta ondoren, Isasiko errotara joaten ziren irina ehotzera. Gerran, errota txiki bat zuten etxean eta han garia ehotu eta amak talo goxoak egiten zituen.

  • Eusebio Salegi Isasiko errotara gauez eta ezkutuan

    Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

    Gerraostean, arto-irina lortzeko Isasiko errotara joaten ziren. Lepoan eramaten zituzten 40 kiloko zakuak. Isasira heltzeko erabiltzen zuten bidea. Guardia Zibilak harrapatu ezkero, irina edo garia/artoa konfiskatzen zuen.

  • Eusebio Salegi Gariaren zati bat eman beharra

    Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

    Gerroastean, janaria ezkutatzen omen zuten galdetzen zaio baina inoiz ez zutela egin esaten du. Errenteroek gariaren zati bat entregatu behar izaten zuten baina baserrian ez dute hori inoiz ezagutu.

  • Kontxi Urkiri Baserrian ez dute goserik pasatu

    Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

    Gurasoak 1941ean ezkondu ziren eta urtebetera jaio zen Kontxi. Miseria zegoen, baina baserrian ez zuten goserik pasa.

  • Kontxi Urkiri Mutrikurekin harreman gutxi

    Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

    Errazionamendu-kartilla zuten eta Debara joaten ziren janari bila. Mutrikun bizitza gutxi egiten zuten. Aguazilaren abisuak ematera emakume bat hurbiltzen zitzaien baserrira, txapel gorria jantzita. Margarita Ronda zen, "Errondanekuak".

  • Txomin Euba Sagastigordia Txarrena etxerako, onena saltzeko

    Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

    Garia, baba eta denetarik entregatu behar izaten zuten gerra ostean, alerik onenak gainera. Seirehun litro txakolin egiten zituzten. Martxoko ilbeheran probatzen zuten. Txarrena izaten zen etxerako, onena saltzeko.

  • 1426 "Bittor hojalateruena" denda

    Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

    Arrasaten gerraostean gosea ezagutu zuten; Joxeren familiak ez hainbeste, baserriko gauzei esker. Amak denda zuen, eta baserritar askorekin harreman ona. Denda horri "Bittor hojalateruena" deitzen zioten.

  • 1426 Gose larria Arrasaten gerraostean

    Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

    Arrasaten gose larria ezagutu zuten, jendea hiltzerainoko bestekoa, dio Joxek. Falangisten "Auxilio Socialen" banatzen zen errazionamendua. Joxek pilotan jolasten ziharduela, frontoian bonba bat erori zen.

  • 1291 Ogia garesti gerra osteko gosetean

    Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

    Gerra osteko gosetean, eurek patata-hazia sartu zuten soroan; baina, gauez, norbaitek hazi guztiak atera eta eraman egin zituen jateko. Ogia lortzeagatik, Asunek bere bizia arriskuan jarri zuen.

  • Elias Euba Gosearen ondorioz, hesteak izorratu

    Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    "Zorri berdea" izeneko gaitza zabaldu zen Reusen (Katalunia) zegoela. Gosearengatik ur gordinak jan zituen; hesteak izorratu zitzaizkion.

  • Irene Ezpeleta 50eko hamarkada, garai tristeak

    Irene Ezpeleta Urkia (1935) Arrasate

    Umetasun eta gaztaro tristeak gogoratzen ditu Irenek. Garaia tristea zen eta beti beldurraren zeuden.

  • Ramon Irastorza Mugaz beste aldekoekin hizketan Bidasoa ibaian: nola eta noiz egin.

    Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

    Faisaien uhartearen parean, Bidasoa ibaiak banatuta, Ramon bere anaiarekin hitz egiten aritzen zen gerra garaian. Biek toki horretan kointziditzeko nola egiten zuten eta eguraldiak sortzen zituen zailtasunak azaltzen ditu.

  • Ramon Irastorza Gerraostea Irunen: Lesakara, ezkutuan, irin bila joan beharra

    Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

    Gerraostea. Gosea. Francok Gipuzkoa eta Bizkaiko errotak itxiarazi zituen eta Lesakara joaten ziren irin bila irundar asko. Frankistek ez zuten hori onartzen eta isun ugari jarri zituzten gerraosteko lehen urteetan. Ramon, lagun batekin batera, gabon gauean Berara joan zen irin bila.

  • Ramon Irastorza Irundik Lesakarako bidea

    Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

    Irin zakuen banaketa nola egiten zen kontatzen du. Lesakara astoekin joateko egun osoa behar zen. Bidean ia ez zegoen trafikorik, autoren bat baino ez zuten ikusi bide osoan.