Gerraren eragina

  • Akilina Lasa Gerra aurretik euskaraz

    Akilina Lasa Arbelaitz (1920) Irun

    Primo de Rivera. Pullana baserrikoak Frantziara joan ziren gerra garaian. Euskaraz egiten zuten gerra aurretik. Eskolako zigorrak. Euskara batua ez du ondo ulertzen.

  • Maritxu Arbelaitz Gerran Irunen gelditu ziren

    Maritxu Arbelaitz Arruabarrena (1926) Irun

    Gerra hasi zenean, 10 urte zituen Maritxuk. Pixkanaka joan ziren inguratzen tropak Irun aldera, eta beraiek Irunen gelditu ziren, gerrak iraun zuen bitarte guztian. Orduko oroitzapenak kontatzen ditu.

  • Inazi Oruezabal Erreketeak baserrian

    Iñaxi Oruezabal Martiarena (1924) Irun

    Gerra hasi zenean, mendian zegoen, baserri batean neskame. Tximista baserrian zeuden gorriak, eta bere baserrian zuriak. Zaurituak hara eramaten zituzten. Erreketeak. Borrokak.

  • Enkarna Alzaga Leihoetan koltxoiak jarrita

    Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

    Ez ziren baserritik joan, gerra hasi zenean. Umeak Frantziara bidaltzeko aholkatzen zioten amari, baina osaba kontra agertu zen. Bi suren tartean egon ziren. Koltxoiak jarri zituzten leihoetan, eta gurdiaren azpian sartzen ziren.

  • Enkarna Alzaga Pinu baten gainera igo zen mutila

    Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

    Zubeltzu hartu zutenekoa. Hildako dezente egon zen. Mutil bat pinu baten gainera igota egon zen hiru egunez, eta ilunabar batean etxera joan zitzaien. Iruñekoa zen.

  • Enkarna Alzaga Irun hartu zutenean, ikustera joan ziren

    Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

    Erreketerik ez zuten izan baserrian. Ondoko etxean bai, militarrak. Baron de Oña Colon pasealekuan egon zen ezkutatuta. Nazionalak sartu zirenean, hura ateratzera joan ziren. Alai Txokora joan ziren Oñaren neskameak. Beorlegi koronela. Sakeoa.

  • Enkarna Alzaga Irun sutan eta militarrez betea

    Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

    Irun erre egin zuten, eta gero militarrez bete zen. Plaza berrian fruta postu asko zegoen, eta hura jendez bete zen. Baita udaletxea ere. Pozik zeuden beraiek, baina gerra ez zen bukatu. Inazio osaba eta Anjel anaia soldadu eraman zituzten.

  • Benita Lauzirika Eskolara ezin joan, Gerra Zibila hasi zelako

    Benita Lauzirika Lauzirika (1931) Amoroto

    Eskolara ezin izan zen joan, Gerra Zibila hasi zelako. Gernika bonbardatu zutenean 6 urte egin berri zituen eta artean eskolara joateke zegoen inoiz. Bonbardaketaren aurretik ere mugimendu politiko eta sozial handia egon zen.

  • Benita Lauzirika Soldaduak baserrietara I: gosetuta

    Benita Lauzirika Lauzirika (1931) Amoroto

    Gernikako bonbardaketaren aurretik frontea Berriatuan egon zen. Bi aldeetako soldaduak joaten ziren baserrietara. Gose izaten ziren. Amak indaba platerkada jartzen zien, ze aldetakoak ziren begiratu gabe, eta gustura jaten zuten. Etxekoek indaba hondarrak jaten zituzten, ura gehitu eta zopak eginda. Soldaduak konfiantza gero eta handiagoa hartzen joan ziren eta gero eta sarriago joaten zitzaizkien.

  • Benita Lauzirika Soldaduak baserrietara II: zorriz beteta

    Benita Lauzirika Lauzirika (1931) Amoroto

    Gerra sasoian baserrira joaten zitzaizkien soldaduek gero eta konfiantza handiagoa hartu zuten eta, azkenean, arropak garbitzeko ere eskatu zioten amari. Arropak zorriz beteta zituzten. Auzokoek putzuan garbitzen zituzten arropak eta ama ez zen ausartu soldaduen arropak han garbitzen, zorriak uretan bizirik geratuko zirelako. Horregatik, lixiba egin zuen soldaduen arropak garbitzeko. Lixiba nola egiten zuten.

  • Benita Lauzirika Ezkutalekuak baserrietan

    Benita Lauzirika Lauzirika (1931) Amoroto

    Gerra sasoian baserri guztietan zeuden ezkutalekuak. Euren baserrian ere bai. Txahala ere han gordetzen zuten, bestela kendu egiten zuten eta.

  • Susana Anitua Elorrioko bikote bat euren etxean ezkutatuta

    Susana Anitua Zenarruzabeitia (1925) Aulesti

    Amak Elorrioko senar-emazte batzuekin harremana zuen, haien maizterrak izan zirelako. Gerra sasoian euren baserrian egon ziren ezkutatuta, alaba Jaurlaritzako arduradun batekin ezkonduta zegoelako. Hegazkinak zetozenean, denak ezkutatzera joaten ziren eta emaztea pianoa jotzen geratzen zen.

  • Gerra sasoian isilik; gerraosteko errazionamendua

    Aulesti

    Gerra sasoiko oroitzapenak. Umetxoa izan arren, gogoan du etxean isilik egoteko esaten ziotela. Garai arriskutsua zen, ez zegoen hitz egiterik. Gerraosteko errazionamendua. Amak txerriaren koipea edarran (portzelanazko ontzian) gordetzen zuen, urte guztirako. Txerri haragia edo txorizoak ere izaten zituzten. Garbantzua jateko berezia izaten zen, domeketakoa.

  • 533 Eskolara baserriko lanik ez zenean

    Juan Zulaika Lizaso (1929) Zarautz

    Gerra-aurretik hasi zen eskolan. Gerra garaian irakasleak joan egin ziren eta irakasle madrildarrak etorri ziren gero. Baserrian lanik ez zegoenean bakarrik joaten zen.12 urterekin gau-eskolan hasi zen.

  • Bonbak Ondarroan

    Arrantza Ondarroan 3 () Ondarroa

    Gorriek Ondarroara bonbak botatzen zituztela oroitzen dute. Aita gerrara joan zen ama haurdun zela. Umea jaio eta urte bat eta erdi zuela itzuli zen aita, baina ez zuen umea ezagutu, hil egin zelako. Ama arraina saltzen hasi zen.

  • 1577 Euskara ezin zela ikasi esaten zieten mojek

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Kontxitak euskara ia ahaztu zuen. Eskolan, euskara dialektu bat zela eta gramatikarik ez zeukaez ezin zela ikasi esaten zieten mojek.

  • Juliana Olaizola Karlista etxean ezkutatu zutenekoa

    Juliana Olaizola Gurrutxaga (1928) Azpeitia

    Tropak sartu zirenekoa gogoratzen du. Egun hartan karlista bat etorri zen beren etxera, gordetzeko eskatzen. Lasto pila artean ezkutatu zuten, eta harengatik galdezka etorri zirenek ez zuten harrapatu.

  • Pedro Karetxe Urrejola Gerrako "abanzea" Oleta auzoan

    Pedro Karetxe Urrejola (1930) Aramaio

    "Abanzea" etorri aurretik, Oletako etxeetan miliziano gipuzkoarrak egon ziren. Kurtzeta gainean tiroketa gogorrak izan ziren. Oletako etxe asko suntsitu zituzten bonbardaketetan. Egun haietan berak ikusitakoak azaltzen ditu.

  • Juanito Zelaia Urberuaga bainuetxean monagilo

    Luisito Zelaia Balenziaga (1925) Markina-Xemein

    Gerra etorri aurretik Aspiltzako eskolara joaten zen. Urberuagan kapilla zegoen eta uda partean jende asko joaten zen bertako bainuetxera. Monagilo lanetan aritzen zen bertan Luisito.

  • Juanito Zelaia Gerra garaian etxekoen berririk gabe

    Luisito Zelaia Balenziaga (1925) Markina-Xemein

    Bere hiru arreba gerra garaian kanpoan egon ziren: bi neskame zeuden Ondarroan eta beste bat Frantziara joan zen. Zazpi hilabetez beraien berririk izan gabe egon ziren. Beraien auzoko bat bonba batek hil zutela justu-justu jakin zuten. Etxeko denak, baina batez ere gurasoak oso arduratuta egon ziren.