Ekonomia gerraostean

• Errazionamendu garaia

  Martina Olasagasti Martikorena (1913) Donostia

  Errazionamendua, gerra ondoren. Igeldora ezkondu zen, baina senarra Hernanikoa zen. Diru asko behar zen: azukreak hogei duro. Kontrabandoa. Ogia. Errotara, Orioko partean.

• Gose garaiko komeriak

  Martina Olasagasti Martikorena (1913) Donostia

  Errazionamendua, eskasa. Dendarik ez zegoen Igeldon.

• Gerra garaian, betiko bizimoduarekin jarraitu zuten

  Anparo Larzabal Urdanpilleta (1927) Donostia

  Idi bakarra zuten. Egunero pentsu bila joaten ziren Errekaldera. Gerra ondoan ez zuten goserik pasatu, amak beti ekartzen zuelako txanponen bat azokatik. Beheko sokora joan ziren bonbak hasi zirenean, gerran. Amak kalera joaten jarraitu zuen.

• Antiguatik Easo kalera; denda jarri zuten

  Karmele Sistiaga Artola (1927) Donostia

  Goserik ez zuten pasatu. Telefonoa bazuten etxean. Satrustegi jauregiko jabeekin ez zuten harreman handirik. Atea irekitzen zuten. 13-14 urte zituenean Easo kalera joan ziren bizitzera. Denda jarri zuten. Errazionamendua. Abastos.

• Erosleek diru gutxi; merkataritza ikasketak

  Karmele Sistiaga Artola (1927) Donostia

  Dendan askok ezin zuten erositakoa ordaindu, eta zorrak ezin kendu. Orain dena kexa da. Dendako ordutegia. Merkataritza ikasi zuen.

• Faroleroak, serenoak eta guardak

  Felix Durandegi Lazkano (1937) Donostia

  Faroleroak eta gasezko farolak. Serenoak kalean eta guardak baserri inguruetan. Errazionamendu garaian, patata entregatu behar izaten zuten; konfiskatuta. Nora eramaten zuten.

• Estraperloko ogia eta emakume nafarrak

  Felix Durandegi Lazkano (1937) Donostia

  Estraperloa: Plazaolako trenean emakumeak etortzen ziren ogiarekin. Añorga Txikin jaisten ziren batzuetan, guardia zibilek ez harrapatzeko. Behin emakume bat belar pila batean sartu zen. Nafarroan libre zen ogia egitea, Gipuzkoan errotak itxita zeuden.

• Mugaz bestaldeko estraperloa

  Felix Durandegi Lazkano (1937) Donostia

  Beste estraperlo mota bat. Mugaz bestaldetik ezkutuan ekartzen zutena: piezak, puntillak, kristalezko galtzerdiak... Mendiz ekartzen zituzten gauzak. Elizondo inguruko jendea zen. Muga itxita zegoen.

• Goserik ez, baina nahi beste ere ez

  Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

  Errazionamendua, gose garaia. Pentsua eta algarrobak ere jan izan ditu. Katuak Muntora eramaten zituzten; izebak prestatzen zien untxia zelakoan. Bera-Beran taloak egiten zituzten. Aitak arrandegian egiten zuen lana, Pasaian.

• Estraperloko olioa eta ogi zuria

  Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

  Babarruna. Eskolako fraideak eskatzen zizkion, garbantzu truke. Estraperloko kontuak. Olioa. Emakume ogi saltzaileak; bost pezetan. Ogiak jarrita gona barrenean. Anekdota: ogiz betetako furgonetari tiro egin zioten Aieten, geratu ez zelako. Soldaduak non egoten ziren lotan.

• Estraperloko kontuak eta "guardavino"-ak

  Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

  "Guardavinos"-en lana. Kobratu egiten zuten. Iruñeko trenean etortzen ziren estraperlistak, eta zakuak botatzen zituzten. Babarrun zakua hartu zuen behin, baina aitak bueltan bidali zuen. Etxean hildako txekorrak ere ezkutuan eramaten ziren.

• Kupoak, errazionamendua

  Maria Jesus Otaegi Urrutia (1928) Donostia

  Kupoak zeuden, baina irina oso txarra zen. Errazionamendu kartila eta kategoriak. Gerraostean hasi zen gosea.

• Gose garaia

  Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia

  Errenteriara joan ziren errentan, eta han arrazionamendua astean behin izan beharrean hamabostean behin zen. Intxaurrondora joaten jarraitu zuten, horregatik. Ogia oso txarra zen. Arraina nola lortzen zuten. Trikimailuak: ereiteko patata erosten zuten, baina jateko. Tranbian joaten ziren. Boniatoak eta zomorrodun garbantzuak.

• Gosea eta hotza, gerraostean

  Itziar Arzelus Arrieta (1928) Donostia

  Gerraosteko gosea. Errazionamendua. Ogia txarra eta babarrunak olio gabe. Zabalo medikuak jateko esan zion. Amak ogi truke ematen zituen eskolak. Hotza egiten zuen etxean, eta salamandra berogailua jarri zion amak gelan. Txokolaterik ez zuen inork.

• Goserik ez zuten pasatu

  Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

  Gerraostean goserik ez zuten pasatu, amak dirua bazuelako. Beheko andreak itxurak egiten omen zituen, goseak zeudela, eta udaletxeak ematen zien jana egunero. Hasieran ez zegoen errazionamendurik. Gero bai, eta lentejek zomorroak zituzten.

• Estraperloa eta arrazionamendua

  Miren Iparragirre Alkorta (1934) Joxepa Iparragirre Izagirre (1934) Donostia

  Gerraosteko estraperloa. Oriora joaten ziren olio bila. Joxe Luisek kontatu du olioa nola eramaten zuten autobusean, eta behin hautsi egin zitzaiela. Oiartzunen azukrea ere bai. Arrazionamenduko kartila. Taloa. "Morokilloa". Artoa nola txikitzen zuten. Bi erreal litro esnea.

• Errazionamendu garaia

  Miren Josune Tolaretxipi Lizarralde (1926) Donostia

  Gerra ostea. Olio falta. Irinen fabrikan egiten zuen lana aitak, eta okindegira eramaten zuten. Urnietako esnezalea. Errazionamenduko ogia eta txokolatea. Groseko txokolate lantegia.

• Hautsekin egindako tortilla

  Miren Josune Tolaretxipi Lizarralde (1926) Donostia

  Babarrunak eta berdura jaten zen asko. Arroza. Arrautzak. Tortilla bejetala, hautsekin egindakoa, gerra ostean. Olioaren ordezkoa.

• Gerra eta gerraostea: uzta entregatu behar

  Joxe Aierbe Iraola (1934) Donostia

  Gerrako oroitzapenak. Sanatoriora eraman zituzten, eta eskaileretan pasatu zuten gaua. Etxean ere sartu ziren balak. Ukuilutik txekorra eraman zieten. Egunero babarrunak, igandetan garbantzua. Patata, babarruna entregatu beharra gobernuari.

• Errazionamendua eta errotara joan behar

  Joxe Aierbe Iraola (1934) Donostia

  Errazionamenduko kartilarekin joaten zen, San Martingo plazan. Olio gutxi. Urte gogorrak. Egunero taloa, eskolara joan aurretik. Errotara hirin bila, artoarekin. Astorik ez zuten.