Ekonomia gerraostean

• Gosea, ezinikusiak eta salaketak

  Elena Garmendia Pikabea (1922) Lezo

  Gosea. Olio litroaren prezioa. Elenaren ama asko flakatu zen. Karlisten eta abertzaleen arteko harremana. Salaketak. Atxiloketak. Fusilatuak.

• "Baserritarrak aza-txurtenak janda ere egongo dituk"

  Guadalupe Salaberria Lopetegi (1918) Lezo

  Nafarroara joaten ziren errotara irina egitera. Kafea ehotzeko errotarekin ere ehotzen zuten artoa. Ona geratzen omen zen irin hori esnearekin ondo egosita. Barazkiak ere hartzen zituzten. Babarruna entregatu behar izaten zen. Kaletar bati etzundakoa: "Baserritarrak aza-zurtenak janda ere egongo dituk!"

• Gerra aurreko Bergarako aguazila

  Belen Arrondo Odriozola (1947) Bergara

  Aitak, etxean euskaraz hitz egitera derrigortzen zien. Zubieta oso auzo euskalduna zen, baina kalea ez. Gerra aurretik, aita udaletxeko aguzila zen. Gernikako bonbardaketak libratu zen. Santanderrera ihes egin zuen eta preso ere egon zen. Aitari ez zitzaion gustatzen gerra garaiaz hitz egitea. Gerra ondoren lan gabe gelditu zen eta lagun baten bidez, etxerik-etxe mantenu-lanak egiteko lanpostu bat lortu zuen.

• Goserik ez, baina gabezia asko, bai

  Pedro Garitano Laskurain (1936) Bergara

  Gerra ondoren, errazionamenduan zer ematen zieten. Gosea ez zuen jasan, baina gauza askoren gabezia zegoen. Denak argal-argalak ziren.

• Ogi zuri bat lortzeko, ezkutuan ibili behar

  Pedro Garitano Laskurain (1936) Bergara

  Mizpildi kalean, okindegia zegoen epaitegitik gertu. Okinak batzuetan ogi zuria ematen zieten eta ezkutuan eraman behar izaten zuten. Ez zen benetako ogi zuria, baina behintzat ez zen errazionamenduko ogi ilun gogorra.

• Gerrako galtzaileen eta irabazleen arteko lubakia

  Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

  II. Errepublika bukatzean, garbiketa handi bat ematen da eta gelditzen direnak, mugimendu nazionalari guztiz fidelak dira. Lanpostu askotarako, langileak agiri bat izan behar zuen, non esaten zen guztiz fidela zela erregimenari. Arrasateko irakasle batek, Bergarako beste bateri buruz gaizkiesaka dabilen dokumentu bati buruz hitz egiten du Jaionek. Galtzaileen eta irabazleen arteko lubakia oso handia zen.

• Gerrako galtzaileentzat lanpostu txarrenak

  Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

  Gerrako bando galtzaileak, lanpostu txarrenak izaten zituzten arren, Eskoriatzako Segundo Iriarte ehulegileari ondo joan zitzaion.

• Ogi gosea

  Luisito Zelaia Balenziaga (1925) Markina-Xemein

  Urberuagako bainuetxean jatekoa banatzen zuten gerran. Beraiek txerrientzako jatekoaren bila joaten ziren. Hasieran ez zuten jateko beharrizanik, baina gerora Francok errotak itxi zituenean txarto pasatu zuten, ogi gosea zuten. Estraperloan aritu behar izan zuten. Kaletarrek errazionamendua izaten zuten, baina beraiek ez.

• Indaba, garia eta artoa udaletxera entregatu behar

  Luisito Zelaia Balenziaga (1925) Markina-Xemein

  Gerraostean errotak itxi zituzten eta ogi gosea zuten. Hala ere, baserrietan bazuten zer jan. Indaba, artoa eta garia ere entregatu egin behar izaten zuten udaletxera. Kantitate asko entregatu behar izaten zuten, gurdikadak.

• Txerria etxe barruan eta gauez hil behar

  Luisito Zelaia Balenziaga (1925) Markina-Xemein

  Gerratean txerria gauez hil behar izaten zuten inork ez sumatzeko; mazo batekin ematen zioten kolpea zaratarik ez sortzeko. Etxe barruan erre behar izaten zuten eta kontuz aritu beharra zen. Txerria hil eta ogirik ez izatea oso tristea zen Luisitorentzat.

• Errotara ezkutuan joan behar

  Luisito Zelaia Balenziaga (1925) Markina-Xemein

  Txerria hil eta ogirik ez izatea oso tristea zen Luisitorentzat. Behin aitak auzoko baten bitartez lortu zuen irina, hark esan baitzion gauez zein errotak zabaltzen zuen. Luisito bera joan zen harengana anega erdi lepoan hartuta.

• Gerra garaiko gosea

  Maria Garate Zabala (1910) Markina-Xemein

  Nazionalak sartu aurretik giro ona izan arren, gose izaten ziren. Behin zaratarik ez ateratzeko txerria zelan hil behar izaten zuten azaltzen du. Gernikaraino ere joan izan zen errotara gerraostean. Astean behin Bekobentan okel apur bat hartu ahal izaten zuten.

• Gerra ostean baserri askotan erein zen tabakoa

  Enrike Mugarza Idarraga (1932) Mallabia

  Amamak pipan erretzen omen zuen. Osma auzoko Aizpe baserrikoa zen. Pipak nolakoak izaten ziren. Tabakoa baserrietan gerra ostean landatu zen. Gerra aurretik erosi egingo zela uste du.

• Gomazko abarkak; gerra ostean materialik ez

  Enrike Mugarza Idarraga (1932) Mallabia

  Autoen gurpilen kubierta zaharrekin egindako abarkak. Ondoren, gomazkoak hasi ziren. Bizikletaren gurpilen kubiertak. Berria erosi ahal izateko kubierta zaharra entregatu behar izaten zen.

• Garai bateko gosea

  Maria Luisa San Sebastian Larraza (1947) Orio

  Amonak, Goiko kalearen erdian pertza handi bat eramaten zuen, patata txiki egosiekin. Hau guztiak inguruan biltzen ziren han askaria jateko. Beraiek, aitonaren baratzea zuten eta ez zuten goserik pasatzen.

• Errazionamendu-kartila eta orduko jatekoak

  Lourdes Sistiaga Lujanbio (1945) Pasaia

  Errazionamendu-kartilak zeuden. Barazkiak eta esnea saldu, eta azukrea eta haragia erosten zuten etxerako. Goserik ez zuten pasa. Arraina ere sobran zegoen. PYSBEn lan egiten zutenei bakailaoa ematen zieten. Aspertuta zeuden babarruna eta bakailoa jaten. Garbantzuak, haragiarekin. Tomatea botilaratu egiten zuten, ez zuten entsaladan jaten; letxua bai.

• Ogi ona saldu eta txarra jan

  Nikolas Gardoki Mazmela (1938) Aramaio

  Baserriko bi ogi eramaten zituen amonaren etxera, eta artoa. Tremesa zer zen. Berak ez zuen ogi hura jaten, sekula. Errazionamenduko ogitxoak oso txarrak ziren, baina haietxekin konformatu behar. Okindegia non zegoen. Kartila batekin baino gehiagorekin joaten zen, beste batzuena ere hartzeko. Duela gutxi enteratu zen berak eramandako ogiak saldu egiten zituztela aitona-amonek.

• Errazionamendua; Michelineko ekonomatoa; gozotegia

  Maria Luisa Aginaga Zabaleta (1939) Lasarte-Oria

  Arto-irina Villabonan zegoen errota batean lortzen zuten. Amak taloak egiten zituen. Errazionamenduko ogia. Michelinek ekonomatoa jarri zuen. Azukre eta olioaren eskasia zegoen. "El Rich" gozotegia.

• Garai batean, laguntasun handiagoa zegoen

  Bittori Arruti Aburuza (1937) Lasarte-Oria

  Gerraostean, lehengusuak eta herriko haur batzuk baserrian jaten zuten, ez zegoelako janaririk. Auzolan handia zegoen lehen: elikagaiak banatu, suteak itzali, etxeak berreraiki...

• Irina lortzeko kontrola; animaliak gauez eta ezkutuan hiltzen

  Bittori Arruti Aburuza (1937) Lasarte-Oria

  Garai batean, baserrian dena zuten: garia, artoa... Aiako okindegian lortzen zuten irina estraperloan. Guardia Zibila kontrolatzen egoten zen eta irina baserrira nola eramaten zuten kontatzen du. Baserrian animaliak ezkutuan hiltzen zituzten, zergak ez ordaintzeko