Ekonomia gerraostean

• Garai bateko gosea

  Maria Luisa San Sebastian Larraza (1947) Orio

  Amonak, Goiko kalearen erdian pertza handi bat eramaten zuen, patata txiki egosiekin. Hau guztiak inguruan biltzen ziren han askaria jateko. Beraiek, aitonaren baratzea zuten eta ez zuten goserik pasatzen.

• Errazionamendu-kartila eta orduko jatekoak

  Lourdes Sistiaga Lujanbio (1945) Pasaia

  Errazionamendu-kartilak zeuden. Barazkiak eta esnea saldu, eta azukrea eta haragia erosten zuten etxerako. Goserik ez zuten pasa. Arraina ere sobran zegoen. PYSBEn lan egiten zutenei bakailaoa ematen zieten. Aspertuta zeuden babarruna eta bakailoa jaten. Garbantzuak, haragiarekin. Tomatea botilaratu egiten zuten, ez zuten entsaladan jaten; letxua bai.

• Ogi ona saldu eta txarra jan

  Nikolas Gardoki Mazmela (1938) Aramaio

  Baserriko bi ogi eramaten zituen amonaren etxera, eta artoa. Tremesa zer zen. Berak ez zuen ogi hura jaten, sekula. Errazionamenduko ogitxoak oso txarrak ziren, baina haietxekin konformatu behar. Okindegia non zegoen. Kartila batekin baino gehiagorekin joaten zen, beste batzuena ere hartzeko. Duela gutxi enteratu zen berak eramandako ogiak saldu egiten zituztela aitona-amonek.

• Errazionamendua; Michelineko ekonomatoa; gozotegia

  Maria Luisa Aginaga Zabaleta (1939) Lasarte-Oria

  Arto-irina Villabonan zegoen errota batean lortzen zuten. Amak taloak egiten zituen. Errazionamenduko ogia. Michelinek ekonomatoa jarri zuen. Azukre eta olioaren eskasia zegoen. "El Rich" gozotegia.

• Garai batean, laguntasun handiagoa zegoen

  Bittori Arruti Aburuza (1937) Lasarte-Oria

  Gerraostean, lehengusuak eta herriko haur batzuk baserrian jaten zuten, ez zegoelako janaririk. Auzolan handia zegoen lehen: elikagaiak banatu, suteak itzali, etxeak berreraiki...

• Irina lortzeko kontrola; animaliak gauez eta ezkutuan hiltzen

  Bittori Arruti Aburuza (1937) Lasarte-Oria

  Garai batean, baserrian dena zuten: garia, artoa... Aiako okindegian lortzen zuten irina estraperloan. Guardia Zibila kontrolatzen egoten zen eta irina baserrira nola eramaten zuten kontatzen du. Baserrian animaliak ezkutuan hiltzen zituzten, zergak ez ordaintzeko

• Merkatura iristeko karreteroari ordaindu

  Lesmes Mujika Mitxelena (1931) Zizurkil

  Astean hiru edo lau aldiz joaten zen azokara. Donostiara iristean karretaroari ordaindu behar zioten trolebusetik edo trenetik azokaraino gauzak eramaten laguntzeko. Saski bakoitzeko ordaintzen zioten. Karreteroak berak tiratzen zion karroari eta saltzaileek atzetik bultza egiten zuten.

• Txerria urtero hiltzen zuten

  Joxe Mari Irizar Ansa (1940) Donostia

  Txerria urtero hiltzen zuten. Prozesua. Hoztutakoan, zatitu. Oliorik ez zen garaian, manteka. Errazionamendua. "Txerrimunik". Apaizari onena, solomoa. Orduko apaizak. Don Ramon Trueba.

• Karlistek banatzen zituzten errazionamenduko elikagaiak

  Ana Mari Lezertua Sustaeta (1940) Mutriku

  Gerraostean ez zuten goserik pasa baina gauza asko falta ziren. Errazionamenduko txartelarekin alondegian janaria lortzen zuten. Janaria karlistek banatzen zuten. Karlista asko zeuden Mutrikun eta haien erdia salatariak ziren. Goiko plazan zuten karlistek egoitza nagusia.

• Emakume Abertzale Batzaren egoitza frankistek hartuta

  Ana Mari Lezertua Sustaeta (1940) Mutriku

  Tranpa kalean, Emakume Abertzale Batzaren egoitza izandako etxean frankistek janaria ematen zuten. Gerraostean ogia nolakoa zen.

• Galeperren bila

  Joseba Mirena Agirre Mugerza (1935) Mutriku

  Ume koxkorra zela, gerraostean, galeperren bila joaten ziren. Soldaduekin izandako pasadizoa kontatzen du.

• Gerraosteko gosea

  Joseba Mirena Agirre Mugerza (1935) Mutriku

  Saturrarango kartzelako soldaduei buruz hitz egiten du. Gerraosteko gosea, bai Mutrikun eta baita Ondarroan ere. Igandetan taloak egiten zituzten eta Ondarroatik jendea joaten zen jatera.

• Txahalen prezioa ezberdina Gipuzkoan eta Bizkaian

  Joseba Mirena Agirre Mugerza (1935) Mutriku

  Gerra garaian, urtero garia eman behar zuten baina urte batean gari guztia kendu zieten. Urtero, produkzioaren parte bat entregatu behar izaten zuten. Txahalak, Bizkaian garestiago ordaintzen zirenez, kontrola egitera joaten zirenean, pare bat ezkutatu egiten zituzten. Behiak, pertsonak baino askoz ere gehiago kontrolatzen ziren, baina gaur egun kontrola askoz handiagoa da.

• Fraideak babarrun bila baserrietara

  Joseba Mirena Agirre Mugerza (1935) Mutriku

  Patata eta garia entregatu behar izaten zen. Babarrun bila fraideak joaten ziren baserriz-baserri.

• Zinemaren eta errealitatearen arteko kontrastea

  Patxi Oliden Gonzalez de Txabarri (1923) Orio

  Zinemaren inguruko kontuak. Gerraosteko gose garaian "o cena o cine" esaten omen zen. Zineman aberastasuna ikusi eta etxean miseria ikusteak jendea hondatzen zuela dio.

• Ameriketatik jasotzen ziren gazta lata handiak

  Adela Romero Urreisti (1942) Maria Pilar Romero Urreisti (1946) Mutriku

  "Pobreza" deitzen zioten lekuan, irina eta gazta banatzen zen familia behartsuenetan. Beraienean, nahiz eta etxea galdu, ez zuten ezer jasotzen osaba kontratista zutelako. Gazta lata handi batzuetan heltzen zen. Caritas-ek sortutako ekimen bat zen.

• Gerraostean goserik ez

  Arantxa Goia Artola (1940) Lezo

  Neurtuta zuten janaria kartilla baten bitartez gerraostean. Gogoan du Arantxak goiko bizilaguna estraperloan joaten zela kafe bila, ondoren bizilagunei saltzeko. Goia familiak ez zuen goserik pasa gerraostean, aitak Goierriko senideen baserritik janaria eramaten baitzuen.

• Etxe ondoan baratzea

  Arantxa Goia Artola (1940) Lezo

  Etxe ondoan bertan zuten baratzea, garaiaren araberako jakiekin. Arraina, ordea, San Juanetik eramaten zuten Lezora.

• San Pedron erosten zuten arraina

  Arantxa Goia Artola (1940) Lezo

  Senarrak zabaldu zuen arraindegirako San Pedron erosten zuten arraina. Donostian ere erosten zuten geroago. Orokorrean hitzez izaten zen, eta prezioa egokia zenean eskua altxatuz egiten zen.

• Batzarra Belatxikietan San Inazio egunean; azeri-ehiza

  Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

  Gogoan du Belatxikietan egin zen batzar bat. Pamitxak eraman zituen jateko. Hango baserrian bizi zen familiaren bizimodu eskasa. Goseak zeudela eta eramandako jatekoaren erdia eman zieten. Batzarrak mendi ezberdinetan egiten ziren, santuren baten eguna aintzat hartuta, azeri-ehiza antolatzeko. Ordukoan azeri bat harrapatu zutela gogoratzen du; Udalak ordaindu egiten zuen azeriko.