1931-1936: II. Errepublika

• Errepublika garaiko kantak; Untzaga toponimoa

  Mercedes Telleria Izaguirre (1913) Eibar

  Errepublika garaiko kantak: "Floreciente primavera del año 31..."; "República española...". Errepublikaren aldarrikapenaren inguruko oroitzapenak. "Plaza de la República" izena jarri zioten orduan Untzaga plazari (aurretik plaza de Alfonso XIII zeukan). Untzaga toponimoaren jatorria.

• Errepublikaren proklamazioa zela gertatu zen

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Astelehenean oraindik ez zegoen proklamaziorik baina eibartar gehienek uste zuten errepublika bazetorrela. Donostiatik enkargua etorri zen eta zinegotzi guztiak batu ziren udaletxean. Errepublika izendatu behar zela erabaki zuten. Donostiako gobernu militarretik mehatxuak egin zizkieten. Segundo Garcia izeneko batek ere proklamatu zuen errepublika, Ciudad Real inguruan. Kartel bat egin zuten "Plaza de la República" ipintzen zuena, Untzaga plazarako.

• II. Errepublikaren aldarrikapena Eibarren

  Gonzalo Sarasua Gorrochategui (1913) Jose Sarasua Gorrochategui (1923) Eibar

  II. Errepublikaren aldarrikapenaren egunean Untzaga plazan zegoen Gonzalo. Apirilak 12ko hauteskundeetako giroa eta aldarrikapenaren eguneko gertakariak ditu hizpide.

• Eskola kontuak Errepublika garaian

  Timoteo Zuazua Urrutia (1922) Aretxabaleta

  Baserri ingurua nolakoa zen; kale-baserria zen beraiena. Eskolara, herrira joaten zen. Dotrina ikastearen garrantzia. Errepublika garaian, dotrina eta elizako kontuak eskolatik kanpo utzi zituzten; orduko oroitzapenak.

• Errepublikaren aldarrikapena

  Timoteo Zuazua Urrutia (1922) Aretxabaleta

  Errepublikaren aldarrikapenaren inguruko gogoetak. Etxean zer entzuten zuten...

• Errepublika garaia; Gerra Zibila

  Timoteo Zuazua Urrutia (1922) Aretxabaleta

  Errepublikaren aldarrikapenaren inguruko gogoetak; Alfonso XIII. Niceto Alcalá Zamora Aretxabaletara etorri zeneko kontuak. Gerra, politika kontuak. Euskadiko gobernua. Gerra Zibila Aretxabaletan. Baserri inguruan frontea egon zenean, erreketeak izan zituzten inguruan.

• Bergaran, gerra aurreko lehenengo ikastola euskaldunak

  Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

  Katalunia izan zen lehenengo estatutua egin zuena eta bertan, besteak beste, hezkuntza katalanez bermatzeko ekimena. Euskadin, ordea, ez zen gerra hasi arte estatutua lortu. Hala ere, Bergaran hezkuntza euskaraz jasotzeari garrantzi asko eman zitzaion eta udalarenak ziren eskolak sortu ziren (eskola nazionaletatik garatago). Maria Oianguren izan zen lehenengo irakaslea. Batzokian zabaldu zen lehenengo ikastola eta gerra hasi zenean irakasleek ihes egin behar izan zuten eta bertan zegoen material guztia suntsituta gelditu zen.

• Bergaran jesuitak kanporatuak izan zirenean

  Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

  II. Errepublikako konstituzioak, eliza eta hezkuntzaren arteko banaketa ezarri zuenean, Bergaran seminarioan zeuden jesuitek ez zuten aginduari kasu egin eta herritik bota zituzten. Ondorioz, Bergaran liskar handiak sortu ziren eta ikasleak barnetegietara eta batez ere, Oñatiko institutura joan ziren ikastera. Bidaia-gastuak ordaintzeko, Bergarako udalak lan handia egin zuen. Erlijioari garrantzi asko ematen zitzaion Bergaran.

• Primo de Riveraren garaitik Errepublikara

  Marino Arramendia Urrestarazu (1921) Altsasu

  Primo de Riveraren garaitik Errepublikara emandako aldaketa kontatzen du, zer abesten zuten... Eskolan emandako aldaketa ere aipatzen du, mikeleteak, berria zabaltzea... "Akullu" ere aipatzen du, bere garaian gerran ibilitako hegazkinlari errepublikanoa.

• Errepublika garaiko ideologiak eta gerrara bidea

  Marino Arramendia Urrestarazu (1921) Altsasu

  Errepublika garaiko ideologiak aipatzen ditu, herrian zeuden joerak. Gero gerrarako bidea aipatzen du eta gerra hasiera. Falangisten etorrera.

• Errepublikan, gurutzeak kendu zituzten

  Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

  Errepublika garaia. Gurutzeak kendu zituzten ikastetxetik. Orduan, mojek katea jarri zieten, gurutzearekin, lepotik zintzilik. Gizon batek ez zion horrekin zentro errepublikanora sartzen utzi nahi.

• Errepublikaren etorrera

  Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

  Errepublika. Bandera errepublikanoa jarri zuten Irungo udaletxean. Eskolara bidean, manifestazioa ikusi zuen.

• Errepublikarrek gurutzeak kendu

  Luisa Josefa Bordazar () Alegia

  Errepublika garaian eskolatik sinbologia erlijiosoa kendu zuten. Elizak katekistak formatu eta eskolatik zuzenena joan behar izaten zuten dotrina ikastera. Hamalau urteak arte joan zen eskolara. Amari askotan laguntzen zion anai-arrebak zaintzen.

• 1934ko urriko iraultza; asaltoko tropak

  Faustina Lopez Larrea (1908) Eibar

  1934ko urriko iraultza. Goizean tiroak egon ziren; hildakoak zeintzuk izan ziren. Eurak kalean ibili ziren goizean, baina ez ziren asko enteratu. Egun gogorra. Asaltokoak etorri ziren eta arratsaldeko seietarako denak etxera. Beldurra eragiten zuten. Eibartar asko kartzelan. "Frente Popular"ak irabazi zuenean itzuli ziren etxera. Egun handia izan zen.

• Donostiako Miguel Muñoa ikastolak

  Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

  Gerra aurreko Miguel Muñoaren Donostiako lehenengo ikastolak. Ikasle asko zituzten eta Errepublika garaian oparoa izan zen ikastola. Gerrarekin, irakasle askok ihes egin zuten eta ikastolako haur asko eraman zituzten beraiekin.

• Errepublika sortu zen egunean jaioa

  Jose Aizpurua Murgoitio (1931) Elorrio

  1931ko apirilaren 14an jaio zen Jose, errepublika aldarrikatu zen egun berean. Patxi lehengusuak, elkarrizketakideak, 10 urte zituen ordurako eta bera zaintzera etortzen zen. Behin mantarretik galdu ei zuen Patxik ume txikia.

• Errepublikaren aldarrikapena Ermuan

  Pedro Zubizarreta Garro (1925) Ermua

  Gogoan du eskolara zihoala nola ikusi zuen Droget udaletxeko balkoitik txapligua botatzen errepublika aldarrikatu zen egunean. 1933an eman zieten andrazkoei boto eskubidea. Ermuko emakume baten adierazpenak.

• 1934ko iraultzaren kronologia

  Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

  1934ko iraultzaren aurrekariak, gertakariak eta ondorioak.

• 1934ko iraultza Eibarren eta Arrasaten

  Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

  1934ko iraulltza oso gutxi sumatu zen Bergaran., baina Bergaran eta Eibarren asko. Eibarren borrokak egon ziren eta asko preso egin zituzten Iruñeako espetxean. Arrasaten borroka gutxiago egon arren, bi hildako egon ziren, haietako bat Union Cerrajerako nagusi bat. Espainiako espetxeak bete egin ziren presoz. 1936ko hauteskundeak Frente Popularrak irabazi zituen eta 1934ko iraultzako preso guztiak amnistiatu zituzten

• Emakumeen boto-eskubidearen auzia II. Errepublikan

  Jaione Isazelaia Igartua (1959) Bergara

  1933an emakumeek lehengo aldiz bozkatu zuten, baina Frankismoarekin eskubidea galdu zuten. Euskadiko kasuan, ordea, estatutuko hauteskundeetan ere parte hartu zuten. II. Errepublikan, emakumeen boto-eskubidearen auzia ez zen erraza izan, bi alderdi ezberdin zeudelako, bata Clara Campoamor-ena eta bestea Victoria Kent-ena. 1933ko hauteskundeetan, eskumak irabazi zuen eta emakumei leporatu zitzaien, nahiz eta ezkerrekoen banaketak izan errua.