Ekonomia gerraostean

  • 1230 Eguneroko jakiak; angulak merke-merke

    Felipe Korta Gurrutxaga (1928) Ordizia

    11-12 urte zituela gerra amaitu zen eta gosetea etorri zen orduan. Etxean behiak izaten zituzten, baina maizterrak ziren. Ekonomikan ogia egiten zuen amak. 12-14 lagun elkartzen ziren etxean eta gaztaina, talo eta sagardo nahikoa izaten zuten. Otorduetan barazkiak eta potajea jaten zuten eta igandeetan garbantzuak ziren jaki berezi. Arrain ugari izaten zen eta kalitate onekoa. Angulak merke izaten ziren; arrainen bat erosiz gero, eskukada angula oparitzen zuten.

  • 1230 Ordiziako lantegiak

    Felipe Korta Gurrutxaga (1928) Ordizia

    Ordiziako lantegi ezberdinak aipatzen ditu. CAF lantegiaren eraginez kanpotar ugari etorri zen Ordiziara bizitzera.

  • Klara Urbieta Gerra garaian, gose handia

    Klara Urbieta Albizu (1924) Zumaia

    Gerraostean, gosea pasa zuten; errazionamendua zegoen orduan. Otorduetako jakiak zein izaten ziren azaltzen du; ez zuten afaltzen.

  • 1359 Anaiarekin garraio lanetan

    Joxe Mari Etxabe Goikoetxea (1930) Zumaia

    Anaia eta biak kamioiarekin "Transportes Pesa"-n hasi ziren lanean eta 20 urtez ibili zen bertan. Denetik eramaten zuten, masila eta kafea, esaterako. Eskuz egiten zuten kamioiko jeneroaren hustuketa. Irunen, Donostian eta Bilbon ibiltzen ziren.

  • Faustino Urbieta 13 urterekin Otto Holke lantegian peoi

    Faustino Urbieta Zinkunegi (1924) Zumaia

    13 urterekin eskola utzi eta lanean hasi zen Zumaiako Otto Holke lantegian. Gerrako armamentua egiten zuten bertan, eta Faustino peoi lanetan aritzen zen. Nagusien aipamena egiten du. Goiz eta arratsalde lan egiten zuen.

  • Faustino Urbieta Yeregi lantegian lanean

    Faustino Urbieta Zinkunegi (1924) Zumaia

    Oto Holke lantegitik Yeregi lantegira joan zen. Bertan zepilu limadoran, madrinadoran... lan egin zuen. Zortzi orduan bi erreal irabazten zituen.

  • 1359 Errotara bidean, Guardia Zibilak atxilotu

    Joxe Mari Etxabe Goikoetxea (1930) Zumaia

    Gerraostean, gauez errotara astoa hartuta zihoala, guardia zibilek harrapatu eta kuartelera eraman zutenekoa kontatzen du.

  • 1321 Ahizparen ezkontza II

    Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze

    Ahizparen ezkontzan jatekorik ere ez zuten. El Gaitero sagardoarekin. Piku lapurreta egiten zuten, Bilbon, baita marrubiak ere.

  • Alejandra Ganzabal Lazkano Txerri eta arrautza diruekin kafea, tabakoa, azukrea... erosi

    Alejandra Ganzabal Lazkano (1923) Orozko

    Txerrama bat izaten zuten eta hark izandako umeak saldu egiten zituzten, etxerako pare bat utzita gero. Haiekin eta arrautzekin hartutako diruaz kafea, olioa, azukrea... erosten zuten. Eta aitarendako tabakorria ere bai. Lehenago olioa kuartiluka erosten zen. Amari kafesnea gustatzen zitzaion. Lapikoa irakiten zegoenean urari txingarra sartuta egiten zuten kafea.

  • 1234 Estraperloa eta errazionamendua

    Xabier Iriondo Ibarguren (1934) Zestoa

    Eguneroko bizimoduan ardoa eta pattar merkeena edaten zen. 1941-1942 urteetan gosea pasa zuten; errazionamenduko jatekoa izaten zen. Goseteak eta diru eskasiak estraperloa ekarri zuen. Trenean poliziak ibiltzen ziren zelatan. Ogia ez zen jateko modukoa izaten.

  • Maria Ubillos Itsasondora eta Goizuetara errotara gerra ostean

    Maria Ubillos Atxukarro (1925) Urnieta

    Gerra denboran ibili ziren gaizkien. Itsasondoraino joaten ziren errotara, trenez. Goizueta, Arano eta alde horretara ere bai astoz. Orduan jendea oinez ibiltzen zen.

  • Kontxita Zaldua Errazionamendua eta estraperloa

    Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

    Ditxosozko errazionamendua etorri zen gero. Ematen zituzten garbantzuak hogeita lau ordu eduki behar izaten ziren beratzen. Patata beharrean boniatoa ematen zuten. Patata estraperloan ekartzen zuten Nafarroatik. Olioa hogei duro (100 pezeta) ordaintzen zen, oso garesti. Gipuzkoako gobernadorea Barón de Benasque deitzen zen baina "Ladrón de Benasque" esaten zioten, eta Semana Grande-ri "Semana de hambre".

  • Reme Gaztelumendi Errazionamenduko janaria non, noiz eta nolakoa

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Errazionamendu garaian, olioa, azukrea, patatak, garbantzuak, babarrunak... banatzen zituzten, noizean behin. Ilaran egon behar izaten zuten zain; eta, jeneroa bukatzen zenean, bazen batere gabe geratzen zenik. Errazionamendua non banatzen zen azaltzen du. Garai hartan, ogirik ez zen; horren ordez, opil borobilak ematen zituzten, gogorrak eta txarrak. Gerora, batata jaten zuten.

  • Reme Gaztelumendi Estraperloa, dirua zutenentzako luxua

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Gerra ostean, ogi zuria lehenengo aldiz jan zutenean, pozez zoratzen zegoen jendea. Garai hartan, dirua zeukanak estraperloko jeneroa erosten zuen. Estraperloan, nor eta nola ibiltzen zen aipatzen du. Beraiek, janaria lortzeko, ondo moldatu ziren, zorrak ordainduko zituzten konfiantza baitzeukaten saltzaileekin.

  • Reme Gaztelumendi Txirlak prestatzeko, sardinen latetako olioa

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Etxean 6 ziren: gurasoak, 3 seme-alaba eta osaba bat. Janari gutxi zegoen garaian, aita eta osaba Lezora joaten ziren txirla bila. Txirlak prestatzeko, sardinen latetako olioa erabiltzen zuten.

  • 1234 Errotak estraperlo garaian

    Xabier Iriondo Ibarguren (1934) Zestoa

    Etxean taloak egiten zituzten. Aitaren lagun batek errota zuen eta handik eramaten zuten ezkutuan irina. Aita eta anaia arrantzan ibiltzen ziren eta haiek eramaten zutenean soilik jaten zuten arraina. Zestoan lau errota zeuden, estraperlokoak. Egunez baimendutakoa eta gauez kontrabandoko lana egiten zuten. Ganadua etxean hiltzea ere debekatua zegoen. Pasadizo bat kontatzen du.

  • 1218 Baratzea eta etxeko janaria

    Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

    Soroan babarruna eta artoa hartzen zuten. Urte guztian babarrunak jaten zituzten, eta jai berezietan garbantzuak. Artoa eho eta hegaztientzat erabiltzen zuten. Taloak eta gaztainak jaten zituzten. Ogia behin edo behin egin izan dute bakarrik (errazionamendu garaian edo).

  • 1714 "Tertzerako" errazionamendua

    Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

    Errazionamendua hiru mailatakoa izaten zen. Isidororen etxean baxuena eduki zuten. Arroza, garbantzua, azukrea, olioa, kafea.... errazionamenduan egoten ziren. Herrian izandako alkate karlista bati buruz hitz egiten du.

  • 1714 Gurdikada gari entregatu behar

    Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

    Ez zuten goserik pasatu. Baserrian nahiko ondo moldatzen ziren sasoian sasoiko fruituekin. Baserri txikia izanagatik ere, bildutako ia gari gehiena entregatu egin behar izaten zuten.

  • mARIBI aRREGI Bezeroekin gertuko harremana I: gerra ostea

    Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati

    Gerra ostean errazionamendu kartilak zeuden. Bezeroekin zuten harremana. Astero joaten ziren baserritarrak. Araoztarren janztetxea zen denda; Eskolatxonean uzten zituzten astoak.