Ekonomia gerraostean

  • 1420 Uberara gauez errotara

    Luis Izagirre Belategi (1924) Elorrio

    Uberara joaten ziren gauez hiru mutiko beren astoekin errotara. Eurek ez zuten udaletxean garia entregatu beharrik izan. Txerria hiltzea ere debekatuta egon zen sasoi baten, baina hiltzen zuten.

  • Primitibo Arregi Artoa, taloak eta itxitako errotak

    Primitibo Arregi Arizaga (1932) Andoain

    Etxean artoa egiten zuten: ganaduari ematen zioten edo harekin taloak egiten zituzten. Errotak garai batean itxita egoten ziren, eta orduan Alkizako errotara joaten ziren beraiek. Etxean amak egiten zituen taloak eta Primitibok gogoan du nola prestatzen zituen.

  • Primitibo Arregi Ekonomia hobetu arte, garia lagun ona

    Primitibo Arregi Arizaga (1932) Andoain

    Etxeko ekonomia hobetzen hasi zen arte, garia egin zuten etxean, Andoaingo etxe askotan bezalaxe. 1945etik aurrera, egoera ekonomikoa hobetzen hasi zen eta garia alde batera gelditu zen.

  • Fernando Alegria Oka auzoraino errotara

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Oka auzoraino joan behar izaten zuten errotara, hurbil zuten errota prezintatuta baitzegoen. Antonio errotaria gauez egoten zen jendearen zain. Bere Arrietako osabak bi errota zituen, baina hark ere prezintatuta. Astelarra auzoan Olabe errota zegoen eta Ugarte auzoan beste bat. Kurtzero auzoan ere bazegoen errota, baina sekula ez zen hara joan. Errotariak "mendie" kentzen zuen, eramandako artoaren edo gariaren ehuneko zehatz bat. Morokila zelan egiten den azaltzen du. Morokila esnearekin oso gozoa dela dio.

  • Fernando Alegria Labeko sua, ogia

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Bere aitak lantzean behin egiten zuen labeko sua, etxeko ogia. Gernikako lagun bati eramaten zion ogia, beraientzako gauza handia zen. Baserrian batetik edo bestetik lortzen zuten zer edo zer, kalean ez. Labeko sua zelan egiten zuen azaltzen du: labea otearekin berotzen zuten eta ondo garbitu ostean sartzen zuten ogia. Arto-opilak ere egiten zituzten.

  • Ramon Urdangarin Aranora eta Goizuetara errotara

    Ramon Urdangarin Esnal (1939) Urnieta

    Urnietako errotak prezintatu egin zituzten gerra ostean eta Aranora edo Goizuetara joan behar izaten zuten Ramonen gurasoak, astoan zorroa hartu eta artoa ehotzera. Nafarroan libre zen nonbait.

  • Ramon Urdangarin Garia eta artoa entregatu egin behar

    Ramon Urdangarin Esnal (1939) Urnieta

    Garia, artoa eta abar entregatu behar izaten zuten. Hainbeste kilo entregatzeko abisua etortzen zen, ez daki zeren arabera. Baserriaren tamainaren, uste du. Baziren garia edo artoa erosi behar izaten zutenak entregatu ahal izateko.

  • Maria Zabala Egues Baserriko janaria, gosea eta kontrabandoa

    Maria Zabala Egues (1914) Elduain

    Baserrian lana egiten zuten, artoa egiten, patata, garia. Ogia ere etxean egiten zuten. Taloa aitak egiten zuen, tomateekin, gaztarekin, sardina zaharrekin. Ogia erosteko dirurik ez zuten eta txekorra saltzen zutenean ordaindu behar izaten zuten. Txokolatea gutxi izaten zen. Gerra ondoren gosea pasa zuten. "Monigote" deitzen zituzten patata batzuk jaten zituzten. Irin bila menditik barrena kontrabandoan joaten ziren. Ilunduta zegoela joaten ziren Guardia Zibilak ez harrapatzeko. Astoarekin joaten ziren.

  • Jesus Zufiria Iarza Garia Antzuolako errotara

    Jesus Zufiria Iarza (1929) Oñati

    Jesusek 30 urtez Antzuolako Azkarate errotara eraman zuen garia ehotzera. Antzuolan garia ehotzea auzoko errotan baino merkeagoa omen zen. Gerraostean Antzuolara gauez joaten zen errotara.

  • Andone Bidaguren Errotak zarratuta; garia eta artoa entregatu beharra

    Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

    Gerraostean, errota denak zarratu zituzten, baina gauez tranpa egiten zuten: prezintua kendu eta zabaldu. Arratzura joaten ziren goizaldeko orduetan. Egunez, Lagako errotara joaten ziren astoz. Taloa, morokila eta ogia egiten zuten. Gainera, garia, artoa, patata... herrira entregatu behar izaten zuten.

  • Felipe Aiastui Galdos Gerra ostean, errotara gauez

    Felipe Aiastui Galdos (1925) Oñati

    Gerra ostean errotak itxia egon ziren, eta gauez ere joaten ziren Zuazolara; arreba hantxe zegoen neskame. Guardia Zibilak ez zituen harrapatu. Dolaetxera joan, eta Zañartuko bidetik. Garia eta babarruna entregatu beharra. Aita Olabarrikoa zen, ama Aingerukoa.

  • Felisa Basauri Larrainaga Gerraostean alea ehotzeko komeriak

    Felisa Basauri Larrañaga (1928) Elgeta

    Artoa eta garia zorroetan sartu eta astoarekin errotara eramaten zuten ehotzera. Gerraostean, errotak itxita zeudela, Angiozarko errota batera joaten ziren gauez, alea ehotzera.

  • Encarna Ormaetxea Artoa Imazeko errotara

    Encarna Ormaetxea Munitxa (1921) Durango

    Patatak, babarrunak, taloa eta morokila ez zuten falta izan gerraostean. Imazeko errotara eramaten zuten artoa ehotzera. Errotariak artotan kobratzen zuen bere lana.

  • Mari Ardanza Barazkien salmenta ona gerraostean

    Mari Ardanza Azkarate (1927) Durango

    Gurasoak bizi guztia baserrian eman zuten. Etxeko diru kontuak amak eramaten zituen. Gerraostean, barazkien salmentatik ateratzen zuten bizimodua. Matienako Gantxegi errotara joaten ziren. Bazkaltzen eta afaltzen taloak jaten zituzten.

  • Iñaki Alberdi Estraperloko ogi zuria eskaileratan

    Iñaki Alberdi Arruti (1934) Azpeitia

    Iñakiren aita baserritarra zen eta lantegiaren atzealdean baratzea zeukaten. Patatak, berdurak, txermenak... biltzen zituzten bertatik. Ez zuten goserik pasatu, baina ogia errazionamenduan zegoen eta hura jateko gogoa izaten zuen. Etxepean okindegia zegoen, eta Iñakiren portalean gordetzen zuten estraperloko ogi zuria. Ogia hartzeko tentazioa izaten zuen.

  • Jose Luis Ardanza Gauez errotara

    Jose Luis Ardanza Errasti (1929) Juan Ardanza Errasti (1927) Elorrio

    Angiozarrera, Uberara, Eitzagara... joan behar izaten zuten gauez errotara. Ibilera txarra. Bideak ondo ezagutzen zituzten. Astoa ez ei da galduko. Sekula ez zuten arazorik izan. Guardia zibilak eurek kendu zioten prezintoa auzoko errotari.

  • Jose Luis Ardanza Irina lortzeko bideak asmatu behar

    Jose Luis Ardanza Errasti (1929) Juan Ardanza Errasti (1927) Elorrio

    Errota mekanikoak asmatu zituzten; irin latza egiten zuten baina ezer ez baino hobea. Zekalea ere ereiten zen. Ogi beltza ateratzen zuen, baina kalekoa baino hobea hala ere, hau ezkurrez edo egina zelako. 1950 aldera hasi zen egoera hobetzen. Salbakonduktoa behar zen gerra ostean mugitu ahal izateko.

  • Bitoria Alberdi Irina, estraperloa eta inspektoreak

    Maria Bitoria Alberdi Aldalur (1925) Azpeitia

    Askotan joaten zen errotara, baita anaia ere. 50eko zakuetan eramaten zuten irina etxera. Behin astoarekin zela irina erori zitzaioneko gertakizuna kontatzen du. Egunez joaten ziren errotara; gauez, berriz, estraperloan ibiltzen ziren.

  • Bitoria Alberdi Baserriko ogia kalekoa baino hobea

    Maria Bitoria Alberdi Aldalur (1925) Azpeitia

    Etxean egiten zuten ogia. Lagun asko ziren etxean, eta egun bakarrean ogia eginda ez zen nahikoa izaten. Ogia nola egiten zuten azaltzen du. Irina Goiko errotatik ekartzen zuten. Kaleko ogia lehor-lehorra izaten omen zen.

  • 275 Ogi estraperloa

    Luis Mari Ormaetxea Atorrasagasti (1932) Ermua

    Hainbat okindegi Ermuan. Baserrietan ere egiten zen. Estraperloan eramaten zen trenez edo mendiz Eibarrera saltzera. Guardia zibilen eta mikeleteen beldurra. Trajedun biajante bat poliziatzat hartu eta ateak ixten zituzten hura etortzen zenean. Okinen trikimailuak. Ermutik Uberaraino errotara.