Ekonomia gerraostean

• Txokolatea baino ogia nahiago

  Joxe Mari Faus Iurrita (1934) Ordizia

  Donostiako marianistetatik amari idatzitako karta bat gogoan du: amak bidalitako txokolatea eskertzen dio, baina ogia nahiago izango zuela adieraziz. Bederatzi urte zituen orduan.

• Aguazilen bandoak

  Joxe Mari Faus Iurrita (1934) Ordizia

  Tiragomak debekatuta omen zeuden; aguazilak mutikoei zergatik kentzen zizkien azaltzen du. Errazionamenduko gauzak herriko dendatara iristen zirenean, aguazilak bandoa ematen zuen herrian zehar.

• Jeneroa nola edo hala lortzeko moldatzen ziren

  Joxepa Urkiola Rezola (1934) Ordizia

  Gerra ostean, beraiek ez zuten etxean goserik pasa. Lotsa ematen zien besteen aurrean jateak ogia. Jeneroa lortzeko nola edo hala moldatzen ziren.

• Guardia zibilarekin arazoak errotan

  Juli Exposito Loinaz (1925) Ordizia

  Taloak egiten zituen berak. Errotan irina eta ogia egiten zuten. Guardia zibilarekin estraperlo garaian izandako gorabehera bat kontatzen du.

• Zilarrezko txanponak gorde

  Juli Exposito Loinaz (1925) Ordizia

  Zilarrezko txanponak entregatu beharra etorri zen, baina amak gordetzea eta ez entregatzea lortu zuen. Emakume gogorra omen zen.

• Beasaingo fabrikak ekarritako dirua

  Pedro Armendariz Imaz (1925) Ordizia

  Beasaingo fabrikak ekarri zuen dirua herrira. Gerra garaian, fabrika hartan lan asko sortu zen, bonbak egiteko. Diru harekin, jendeak zer egiten zuen azaltzen du.

• Oporretara Ataungo baserrira

  Maria Rosario Mujika Imaz (1934) Ordizia

  Oporretan Ataungo baserrira joaten zen eta baserriko lanetan aritzen zen. Ogia etxean egiten zuten eta nola egiten zuten azaltzen du; 8-10 egunerako egiten zuten ogia. Ogi beltza txikia zela ezagutu zuen. Ez zuten goserik sekula pasa amak baserritar eta artzainei arropa egiten zien eta trukean jakiekin ordaintzen baitzien. Amarengandik jaso zuen josteko zaletasuna.

• Eguneroko jakiak; angulak merke-merke

  Felipe Korta Gurrutxaga (1928) Ordizia

  11-12 urte zituela gerra amaitu zen eta gosetea etorri zen orduan. Etxean behiak izaten zituzten, baina maizterrak ziren. Ekonomikan ogia egiten zuen amak. 12-14 lagun elkartzen ziren etxean eta gaztaina, talo eta sagardo nahikoa izaten zuten. Otorduetan barazkiak eta potajea jaten zuten eta igandeetan garbantzuak ziren jaki berezi. Arrain ugari izaten zen eta kalitate onekoa. Angulak merke izaten ziren; arrainen bat erosiz gero, eskukada angula oparitzen zuten.

• Ordiziako lantegiak

  Felipe Korta Gurrutxaga (1928) Ordizia

  Ordiziako lantegi ezberdinak aipatzen ditu. CAF lantegiaren eraginez kanpotar ugari etorri zen Ordiziara bizitzera.

• Gerra garaian, gose handia

  Klara Urbieta Albizu (1924) Zumaia

  Gerraostean, gosea pasa zuten; errazionamendua zegoen orduan. Otorduetako jakiak zein izaten ziren azaltzen du; ez zuten afaltzen.

• Anaiarekin garraio lanetan

  Joxe Mari Etxabe Goikoetxea (1930) Zumaia

  Anaia eta biak kamioiarekin "Transportes Pesa"-n hasi ziren lanean eta 20 urtez ibili zen bertan. Denetik eramaten zuten, masila eta kafea, esaterako. Eskuz egiten zuten kamioiko jeneroaren hustuketa. Irunen, Donostian eta Bilbon ibiltzen ziren.

• 13 urterekin Otto Holke lantegian peoi

  Faustino Urbieta Zinkunegi (1924) Zumaia

  13 urterekin eskola utzi eta lanean hasi zen Zumaiako Otto Holke lantegian. Gerrako armamentua egiten zuten bertan, eta Faustino peoi lanetan aritzen zen. Nagusien aipamena egiten du. Goiz eta arratsalde lan egiten zuen.

• Yeregi lantegian lanean

  Faustino Urbieta Zinkunegi (1924) Zumaia

  Oto Holke lantegitik Yeregi lantegira joan zen. Bertan zepilu limadoran, madrinadoran... lan egin zuen. Zortzi orduan bi erreal irabazten zituen.

• Errotara bidean, Guardia Zibilak atxilotu

  Joxe Mari Etxabe Goikoetxea (1930) Zumaia

  Gerraostean, gauez errotara astoa hartuta zihoala, guardia zibilek harrapatu eta kuartelera eraman zutenekoa kontatzen du.

• Ahizparen ezkontza II

  Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze

  Ahizparen ezkontzan jatekorik ere ez zuten. El Gaitero sagardoarekin. Piku lapurreta egiten zuten, Bilbon, baita marrubiak ere.

• Txerri eta arrautza diruekin kafea, tabakoa, azukrea... erosi

  Alejandra Ganzabal Lazkano (1923) Orozko

  Txerrama bat izaten zuten eta hark izandako umeak saldu egiten zituzten, etxerako pare bat utzita gero. Haiekin eta arrautzekin hartutako diruaz kafea, olioa, azukrea... erosten zuten. Eta aitarendako tabakorria ere bai. Lehenago olioa kuartiluka erosten zen. Amari kafesnea gustatzen zitzaion. Lapikoa irakiten zegoenean urari txingarra sartuta egiten zuten kafea.

• Estraperloa eta errazionamendua

  Xabier Iriondo Ibarguren (1934) Zestoa

  Eguneroko bizimoduan ardoa eta pattar merkeena edaten zen. 1941-1942 urteetan gosea pasa zuten; errazionamenduko jatekoa izaten zen. Goseteak eta diru eskasiak estraperloa ekarri zuen. Trenean poliziak ibiltzen ziren zelatan. Ogia ez zen jateko modukoa izaten.

• Itsasondora eta Goizuetara errotara gerra ostean

  Maria Ubillos Atxukarro (1925) Urnieta

  Gerra denboran ibili ziren gaizkien. Itsasondoraino joaten ziren errotara, trenez. Goizueta, Arano eta alde horretara ere bai astoz. Orduan jendea oinez ibiltzen zen.

• Errazionamendua eta estraperloa

  Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

  Ditxosozko errazionamendua etorri zen gero. Ematen zituzten garbantzuak hogeita lau ordu eduki behar izaten ziren beratzen. Patata beharrean boniatoa ematen zuten. Patata estraperloan ekartzen zuten Nafarroatik. Olioa hogei duro (100 pezeta) ordaintzen zen, oso garesti. Gipuzkoako gobernadorea Barón de Benasque deitzen zen baina "Ladrón de Benasque" esaten zioten, eta Semana Grande-ri "Semana de hambre".

• Errazionamenduko janaria non, noiz eta nolakoa

  Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

  Errazionamendu garaian, olioa, azukrea, patatak, garbantzuak, babarrunak... banatzen zituzten, noizean behin. Ilaran egon behar izaten zuten zain; eta, jeneroa bukatzen zenean, bazen batere gabe geratzen zenik. Errazionamendua non banatzen zen azaltzen du. Garai hartan, ogirik ez zen; horren ordez, opil borobilak ematen zituzten, gogorrak eta txarrak. Gerora, batata jaten zuten.