Ekonomia gerraostean

• Goserik ez, baina inbidia bai

  Pedro Iraola Belza (1941) Amasa-Villabona

  Beste umeei txokolatea edo txorizoa ikusitakoan inbidia pasatzen zuten. Taloak. Arrautza bat eta litro erdi esnez egindako tortila hiru lagunentzat.

• Jan nahi eta ezin

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Gerra ondorenean ogi onik ez zen. Horrek urdaileko gaitzak sortzen zituen. Taloak izaten zituzten gosaritarako. Arto-alea zein errotetan ehotzen zuten gogoan du.

• Karabineroak saihesten

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Artoa ehotzera eramaten zutenean, karabineroak saihesten saiatzen ziren itzuleran, haiek arto-irina kentzen zutela entzuna baitzuten.

• Ama, lan asko egindakoa

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Ogia estraperloan lortu behar izaten zen garaia ezagutu zuen Mirenek. Haienean amak atera zuen familia aurrera, aita ondoezik bizi izan baitzuten, eta gazterik hil zitzaien.

• Herri-laguntzak kanpotarrentzat orduan ere

  Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

  Ez dute inoiz herriaren laguntzarik izan. Lehen ere ijitoentzat eta kanpotarrentzat izaten ei ziren. Behin jertse bat tokatu zitzaion zozketan eta ez zioten eman txukun jantzita zegoelako.

• Goian zerua eta behean lurra

  Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

  Aintzanek etxeko lapikoa ipintzen zuen hamar urte zituenerako. Amak eta izekok fabrikan lan egiten zuten familia aurrera ateratzeko. Gazterik alargundu zirenez, "goian zerua eta behean lurra" geratu ziren.

• Itsasontzien motorrak

  Xabier Irureta Sasiain (1936) Zumaia

  Beal lantegian motor dieselak egiten zituzten itsasontzientzat. Motorrak nolakoak ziren azaltzen du.

• Txahala ukuiluan hil eta Guardia Zibila etxera

  Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa

  Eguneroko otorduetan, babak eta lekak jaten zituzten. Aizarnazabalen Guardia zibilek baba konfiskatu zutenekoa kontatzen du. Festetarako, ukuiluan txahala hil, eta guardia zibilak etxera joanda pasatako estutasuna kontatzen du.

• Estraperloko kontuak

  Enriketa Aranburu Garaiar (1926) Hernani

  Estraperloa egiten zuen aldamenekoak. Txekorra etxean hil, ezkutuan, eta saldu.

• Gerraostean goserik ez pasatzeko egindakoak

  Xinfo Iparragirre Intxaurrondo (1932) Berastegi

  Gerraostean goserik ez zuten pasa, baina olioarekin arazoak izaten zituzten. Haren ordez, seboa erabiltzen zuten, baina hori ere jende askok bilatzen zuenez, urria zen. Errotara ezkutuan joaten zen etxeko artoa jan ahal izateko. Txerria ere hiltzen zenez, goserik ez zuten pasa. Kaletik jendea gustura joaten zen baserrietara lanera zerbait jatearen truke.

• Santiago basora lanera 13 urte zituela

  Pedro Agirre Unanue (1938) Santiago Agirre Unanue (1926) Azpeitia

  13 urterekin Santiago basoan hasi zen lanean. Han ogi zuri nahikoa jaten zuen eta ardoa edaten zuen. Basoan egurra nola pasatzen zuten azaltzen du.

• Txerria hiltzen zutenean

  Asentxio Sarriegi Asteasuinzarra (1936) Donostia

  Urtean bi txerri hiltzen zituzten batzuetan. Aitak hiltzen zuen, eta beraiek lagundu, mahai baten jarrita. Sutan erre, eta gero zatitu. Txerrikiak. Gazitu, kutxa batean. Gibela gosaltzen zuten. Odolkiak eta txorizoak. Txerri muinak opari. Goserik ez zuten pasatu, baina ogi falta bai.

• Gerra ondorengo gabeziak; janariak nola kontserbatzen zituzten

  Maria Luisa Zabala Zubiarrain (1930) Aduna

  Gerra ondoren gosea baino gehiago inbidia pasa zuten. Patatak, potajea eta taloa izaten zituzten. Ogia zen gehien nahi izaten zutena. Etxean txerria ere hiltzen zuten. Jana mantentzeko gazitu egiten zuten. Txorizoak-eta oliotan kontserbatzen zituzten. Eulietatik babesteko sare berezi batzuk erabiltzen zituzten.

• Txerria hil, eta ezkutatu

  Pantxi Matxain Etxaniz (1928) Donostia

  Añorgako ekonomatora ez ziren asko joaten; egunero joaten ziren tratuarekin Donostiara, eta handik ekartzen zuten beharrezkoa. Txerria hiltzen zuten, eta gerra garaian ezkutatu egiten zuten. Txekorrak ere hiltzen ziren. Baserrian fruta asko zuten, baina babarruna gutxi. Aitak txerria hiltzen ikasi zuen. Odolkiak egiten zituzten, txorizorik ez.

• Estraperloa, gose garaian

  Bernardo Altuna Telleria (1932) Donostia

  Gose garaiko ogia, txarra. Estraperloa: olioa, irina... Diruarekin ere ezin erosi. Txerria ezkutuan hiltzen. Aitak hiltzen zuen, beraiek lagunduta. Gazi kutxa. Txerriaren puskak. Gose garaian, baba handia beratzen jarri, eta esnearekin egosita jaten zuten.

• Gerra denboran, baserrian hogei lagun

  Dolores Lopetegi Aiestaran (1916) Lezo

  Lau-bost behi zituzten. Txerrikumeak hazten zituzten, saltzeko. Urtean bi txerri hiltzen zituzten. Gerra denboran 20-22 ziren etxean. Zeintzuk bizi ziren baserrian. 41eko gosetea; ez zuten goserik pasatu. Artoa eta babarruna. Estraperloa, mendiz mendi.

• Gerra garaian, "katiluko ogia"

  Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa

  Gerra garaian errazionamenduan izaten zen jana eta txartel batekin joan behar izaten zuten janari bila. "Katiluko ogia" ezagutu zuen, etxean ere egiten zuten. Estatuak gariaren hainbesteko bat kentzen zien. Errotan ezkutuan aritzen ziren.

• Estraperloko gasolina eta olioa, zuhatzetan gordeta

  Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa

  Baserritik bizi ziren eta garia eta sagardoa egiten zituzten, besteak beste. Dolarea bazuten etxean eta sagardoa nola egiten zuten azaltzen du. Gasolina eta olioa estraperloan izaten ziren eta kamioietan herrira ekarri eta zuhaitzetan ezkutatzen zituzten; gauez izaten zen estraperloa, ezkutukoa. Etxeko jakiak herriko agintariek agindutako tokira eraman behar izaten zituzten eta ordainetan diru apur bat ematen zieten.

• 1940an morroi joan zen auzora

  Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa

  1940an morroi joan zen auzoko etxe batera, Aldalur baserrira, eta urte eta erdi pasa zituen bertan. Gose urteak ezagutu zituen.

• Estraperloa eta errota prezintatuak

  Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa

  Baserrietan behiak izaten ziren gehienetan, esnea saldu edo eta txahala hazte aldera. Estaduak baserritarrei hartzen zutenaren hainbesteko bat kentzen zien, eta baba eta antzekoen estraperloa hasi zen. Aizarnatik Lasaora estraperlora joaten zenekoa kontatzen du. Errotara Zestoara joaten ziren gauez astoa hartuta, gerra ostean errotak prezintatuta egon ziren eta.