Ekonomia gerraostean

• Txerri-hiltzearen inguruko kontuak

  Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa

  Txerria hildakoan, soldadu zeuden anaiei bidaltzen zieten zati bat. Txerri-odolkiak auzora banatzeko ohitura zegoen. Txerrikia gazi-kutxa edo goitegian (freskeran) gordetzen zuten. Urtean txerri bakarra hil zitekeen. Txerria hildako batean pasatako pasadizoa kontatzen du.

• Ahal bezala bizitzan aurrera egiten

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Baratzea egiten zuten etxean.

• Arroniztik olioa estraperloan

  Antonio Larrañaga Larrañaga (1931) Zarautz

  Arroniztik olioa ekartzen zuen Antonioren aitak estraperloan. Guardia Zibilarekin erlazionatutako anekdota bat kontatzen du

• Gerraosteko gosea

  Xabier Aierdi Aldasoro (1924) Jose Azpeitia Otaño (1924) Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Antonio Larrañaga Larrañaga (1931) Iñaki Murua Arregi (1926) Zarautz

  Gerraostean, nahiz eta dirua eduki, gosea pasa zutela gogoratzen dute. Babarrunen zomorroak, batata eta algarrobo-lekak dituzte hizpide.

• Gerraosteko gosea

  Iñaki Murua Arregi (1926) Zarautz

  Gerraosteko egoera gogorrari buruz ari da Iñaki. Ohikoa ez izan arren, etxetik kanpora egin behar izan zuen lana amak.

• Soldaduskan ogi faltarik ez

  Jose Azpeitia Otaño (1924) Zarautz

  Latza izan zen gerraosteko bizimodua. Jaki eskasia handia zegoen. Afrikan suertatu zitzaion soldaduska egitea. Etxean ez bezala, ogia eta dirua eskura izan zituen han egon zen bitartean.

• Arkumeak

  Milagros Amonarriz Otegi (1935) Amasa-Villabona

  Garai batean ezin zen arkumerik saldu. Kontrabandoan saltzen zen.

• Gosetea

  Maite Ezkurdia Don (1931) Amasa-Villabona

  Gerra ondorenean, izugarrizko gosea pasatu zuten. Dirua izanagatik, elikagaien gabezia. Errazionamendua. "Ogia, oso txarra". Alkate batek bi edo hiru kamioikada patata ekarri zituen herrirako. Estraperloa.

• Errazionamendu garaia

  Pedro Iraola Belza (1941) Amasa-Villabona

  Baserrian ez zuten jatekorik falta. Aitonak erraziomendu doblea jasotzen omen zuen. Baserriko generoa trukatzen zuten azukrea eta olioagatik. Errazionamenduko olioa.

• Gerra ondorena eta errazionamendua

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Gerra ondorena ezagutu zuen Mirenek. Gogoan ditu orduko gosea eta errazionamenduaren gaineko hainbat gora-behera. Arraiketariak ibiltzen ziren arrain freskoa saltzen.

• Kontrabandoa

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Kontrabandoko generoa ezkutuan salerosten zen.

• Almeja biltzen

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Mareak uzten zienean, Lezotik Donibanera joaten ziren txikitan, almejak-eta biltzera.

• Errazionamendua ezagutu zuen Juakinak

  Juakina Gaztelumendi Urdanpilleta (1940) Lezo

  Tratua saltzera herrira abiatzea eta trukean etxerako jana ekartzea askotan egokitu zitzaien Juanitari eta ahizpari. Etxerako fruta eta olia ekartzen zituzten, besteak beste. Errazionamendu garaiak ezagutu zituen Juakinak. Etxe bakoitzean eguneko opil bat banatzen zenekoa edo babarrunak udaletxean entregatu behar zirenekoa. Taloak egiteko artoa ehotzera, Iurritako errotara joaten ziren.

• Goserik ez, baina inbidia bai

  Pedro Iraola Belza (1941) Amasa-Villabona

  Beste umeei txokolatea edo txorizoa ikusitakoan inbidia pasatzen zuten. Taloak. Arrautza bat eta litro erdi esnez egindako tortila hiru lagunentzat.

• Jan nahi eta ezin

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Gerra ondorenean ogi onik ez zen. Horrek urdaileko gaitzak sortzen zituen. Taloak izaten zituzten gosaritarako. Arto-alea zein errotetan ehotzen zuten gogoan du.

• Karabineroak saihesten

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Artoa ehotzera eramaten zutenean, karabineroak saihesten saiatzen ziren itzuleran, haiek arto-irina kentzen zutela entzuna baitzuten.

• Ama, lan asko egindakoa

  Miren Garmendia Urzelaieta (1936) Lezo

  Ogia estraperloan lortu behar izaten zen garaia ezagutu zuen Mirenek. Haienean amak atera zuen familia aurrera, aita ondoezik bizi izan baitzuten, eta gazterik hil zitzaien.

• Herri-laguntzak kanpotarrentzat orduan ere

  Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

  Ez dute inoiz herriaren laguntzarik izan. Lehen ere ijitoentzat eta kanpotarrentzat izaten ei ziren. Behin jertse bat tokatu zitzaion zozketan eta ez zioten eman txukun jantzita zegoelako.

• Goian zerua eta behean lurra

  Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

  Aintzanek etxeko lapikoa ipintzen zuen hamar urte zituenerako. Amak eta izekok fabrikan lan egiten zuten familia aurrera ateratzeko. Gazterik alargundu zirenez, "goian zerua eta behean lurra" geratu ziren.

• Itsasontzien motorrak

  Xabier Irureta Sasiain (1936) Zumaia

  Beal lantegian motor dieselak egiten zituzten itsasontzientzat. Motorrak nolakoak ziren azaltzen du.