Ekonomia gerraostean

  • 1304 Txahala ukuiluan hil eta Guardia Zibila etxera

    Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa

    Eguneroko otorduetan, babak eta lekak jaten zituzten. Aizarnazabalen Guardia zibilek baba konfiskatu zutenekoa kontatzen du. Festetarako, ukuiluan txahala hil, eta guardia zibilak etxera joanda pasatako estutasuna kontatzen du.

  • Enriketa Aranburu Estraperloko kontuak

    Enriketa Aranburu Garaiar (1926) Hernani

    Estraperloa egiten zuen aldamenekoak. Txekorra etxean hil, ezkutuan, eta saldu.

  • Xinfo Iparragirre Gerraostean goserik ez pasatzeko egindakoak

    Xinfo Iparragirre Intxaurrondo (1932) Berastegi

    Gerraostean goserik ez zuten pasa, baina olioarekin arazoak izaten zituzten. Haren ordez, seboa erabiltzen zuten, baina hori ere jende askok bilatzen zuenez, urria zen. Errotara ezkutuan joaten zen etxeko artoa jan ahal izateko. Txerria ere hiltzen zenez, goserik ez zuten pasa. Kaletik jendea gustura joaten zen baserrietara lanera zerbait jatearen truke.

  • Pedro Agirre Santiago basora lanera 13 urte zituela

    Pedro Agirre Unanue (1938) Santiago Agirre Unanue (1926) Azpeitia

    13 urterekin Santiago basoan hasi zen lanean. Han ogi zuri nahikoa jaten zuen eta ardoa edaten zuen. Basoan egurra nola pasatzen zuten azaltzen du.

  • Asentxio Sarriegi Txerria hiltzen zutenean

    Asentxio Sarriegi Asteasuinzarra (1936) Donostia

    Urtean bi txerri hiltzen zituzten batzuetan. Aitak hiltzen zuen, eta beraiek lagundu, mahai baten jarrita. Sutan erre, eta gero zatitu. Txerrikiak. Gazitu, kutxa batean. Gibela gosaltzen zuten. Odolkiak eta txorizoak. Txerri muinak opari. Goserik ez zuten pasatu, baina ogi falta bai.

  • Maria Luisa Zabala Zubiarrain Gerra ondorengo gabeziak; janariak nola kontserbatzen zituzten

    Maria Luisa Zabala Zubiarrain (1930) Aduna

    Gerra ondoren gosea baino gehiago inbidia pasa zuten. Patatak, potajea eta taloa izaten zituzten. Ogia zen gehien nahi izaten zutena. Etxean txerria ere hiltzen zuten. Jana mantentzeko gazitu egiten zuten. Txorizoak-eta oliotan kontserbatzen zituzten. Eulietatik babesteko sare berezi batzuk erabiltzen zituzten.

  • pantxi matxain Txerria hil, eta ezkutatu

    Pantxi Matxain Etxaniz (1928) Donostia

    Añorgako ekonomatora ez ziren asko joaten; egunero joaten ziren tratuarekin Donostiara, eta handik ekartzen zuten beharrezkoa. Txerria hiltzen zuten, eta gerra garaian ezkutatu egiten zuten. Txekorrak ere hiltzen ziren. Baserrian fruta asko zuten, baina babarruna gutxi. Aitak txerria hiltzen ikasi zuen. Odolkiak egiten zituzten, txorizorik ez.

  • Bernardo Altuna Estraperloa, gose garaian

    Bernardo Altuna Telleria (1932) Donostia

    Gose garaiko ogia, txarra. Estraperloa: olioa, irina... Diruarekin ere ezin erosi. Txerria ezkutuan hiltzen. Aitak hiltzen zuen, beraiek lagunduta. Gazi kutxa. Txerriaren puskak. Gose garaian, baba handia beratzen jarri, eta esnearekin egosita jaten zuten.

  • Dolores Lopetegi Gerra denboran, baserrian hogei lagun

    Dolores Lopetegi Aiestaran (1916) Lezo

    Lau-bost behi zituzten. Txerrikumeak hazten zituzten, saltzeko. Urtean bi txerri hiltzen zituzten. Gerra denboran 20-22 ziren etxean. Zeintzuk bizi ziren baserrian. 41eko gosetea; ez zuten goserik pasatu. Artoa eta babarruna. Estraperloa, mendiz mendi.

  • 1304 Gerra garaian, "katiluko ogia"

    Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa

    Gerra garaian errazionamenduan izaten zen jana eta txartel batekin joan behar izaten zuten janari bila. "Katiluko ogia" ezagutu zuen, etxean ere egiten zuten. Estatuak gariaren hainbesteko bat kentzen zien. Errotan ezkutuan aritzen ziren.

  • 1304 Estraperloko gasolina eta olioa, zuhatzetan gordeta

    Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa

    Baserritik bizi ziren eta garia eta sagardoa egiten zituzten, besteak beste. Dolarea bazuten etxean eta sagardoa nola egiten zuten azaltzen du. Gasolina eta olioa estraperloan izaten ziren eta kamioietan herrira ekarri eta zuhaitzetan ezkutatzen zituzten; gauez izaten zen estraperloa, ezkutukoa. Etxeko jakiak herriko agintariek agindutako tokira eraman behar izaten zituzten eta ordainetan diru apur bat ematen zieten.

  • 1305 1940an morroi joan zen auzora

    Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa

    1940an morroi joan zen auzoko etxe batera, Aldalur baserrira, eta urte eta erdi pasa zituen bertan. Gose urteak ezagutu zituen.

  • 1305 Estraperloa eta errota prezintatuak

    Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa

    Baserrietan behiak izaten ziren gehienetan, esnea saldu edo eta txahala hazte aldera. Estaduak baserritarrei hartzen zutenaren hainbesteko bat kentzen zien, eta baba eta antzekoen estraperloa hasi zen. Aizarnatik Lasaora estraperlora joaten zenekoa kontatzen du. Errotara Zestoara joaten ziren gauez astoa hartuta, gerra ostean errotak prezintatuta egon ziren eta.

  • 1309 Trukuman eta Mallu baserrietan morroi

    Lazaro Garate Aristondo (1927) Zestoa

    Trukuman baserrian eta Arroako amaren jaiotetxean egon zen morroi, besteak beste. Gero, soldadutza egin arte Azpeitian ibili zen zapatagintza ikasten. Mantenuaren truke jende asko ibiltzen zen baserrietan lanean. Baserrian egiten zituen lanak azaltzen ditu, garia esaterako. Garia baserriko errenta ordaintzeko egiten zen gehienbat.

  • 1309 Gerra garaian errotak prezintatuta

    Lazaro Garate Aristondo (1927) Zestoa

    Eguneroko otorduetan lentejak, babak, etab. jaten zituzten eta haiek ere errazionamenduan izaten ziren. Etxean morokila jaten zuten gehienbat. Lasaoko turbinan bizi zirenean errota gertuan zuten. Errotak prezintatuta egon zirenekoa kontatzen du.

  • Txomin Garmendia Galarza Baserrian, lan asko eta diru gutxi

    Txomin Garmendia Galarza (1934) Berrobi

    Bost senidetan zaharrena da, baina orain bi bakarrik bizi dira. Baserriko bizimodua oso gogorra zen. Etxean abereak zituzten. Garia ere egiten zuten. Lana asko egin eta gutxi irabazten zuten. Gaur kexatu egiten gara, baina bizimodu latza ordukoa zen. Hala ere, baserrietan gerraostean ez zuten goserik pasa.

  • 1286 Katilu forman egindako errazionamenduko ogia

    Javier Aristi Aizpurua (1930) Zestoa

    Otorduetan txerriki ugari eta baba jaten zuten. Ogia errazionamenduan egoten zen eta katiluaren forma emandakoa izaten zen, gogorra. Javierren etxean ogi gutxi egiten zen. Etxetik 100 metrora Errotatxo izeneko errota zuten eta bertara eramaten zuten artoa, gero irina lortu eta talo eta morokilak egiteko etxean.

  • 1306 Estraperloko tabakoa eta irina

    Kontxita Izeta Legarda-ereño (1939) Zestoa

    Tabernatik inspektoreak pasatzen zitzaizkien eta estraperloko tabakoa ezkutuan izaten zuten. Honen inguruko pasadizo bat kontatzen du. Irina Azpeitiko errotatik eraman, etxean ogia egin eta estraperloan saltzen zuen amak. Errazionamenduko ogia beltza izaten zen eta patataren ordez boniatoa izaten zen. Gaurko tabako berdinak izaten ziren orduan ere.

  • 1308 Gariaren hainbesteko bat udalari

    Maria Ixabel Garate Garate (1947) Antonio Irureta Irureta (1939) Zestoa

    Baserritik bizi izan ziren. 14 urterekin eskola utzi eta etxera itzuli zen. Baserrian behiak, ardiak eta behorrak zituzten, besteak beste. Garia, artoa, patata... soroa lantzen zuten. Gariaren hainbesteko bat udaletxeari entregatu behar izaten zioten. Garia anegatan neurtzen zen eta nola neurtzen zen eta zenbat izaten zen entregatu beharrekoa azaltzen du.

  • 1308 Etxean egindako ogia; errazionamendua

    Maria Ixabel Garate Garate (1947) Antonio Irureta Irureta (1939) Zestoa

    Etxetik gertu zituzten errotak, baina gerra garaian prezintatuta egon ziren. Amak egiten zuen ogia etxean eta artoa ere bai gero zopak eginda jateko. Eguneroko otorduetan baba jaten zuten gehienbat eta igandeetan garbantzua izaten zen jaki berezia. Olioa errazionamenduan egoten zen eta usain txarreko antzeko bat erabiltzen zuten.