Ekonomia gerraostean

Gerra denboran, gosea
Javier Aristi Aizpurua (1930) Zestoa

Madril hartu zutenean, banderak nola jarri zituzten azaltzen du. Gosea pasa zuten gerraostean, nahiz eta baserritarrek errazagoa zuten jatekoa lortzea.
Kaletarrek baino gose gutxiago izan zuten gerraostean
Juan Berezibar Ibabe (1930) Arrasate

Baba gorriak egunero jaten zituzten aste barruan; eta, igandeetan, garbantzuak okela zati batekin. Kalean baino gose gutxiago izan zuten baserrian. Baratzetik lapurtu izan zizkieten barazkiak. Gerragatik etxetik irtenarazi zituztenean, ondo jan zuten.
Errotak itxita eta babarruna entregatu behar
Mari Karmen Ansa Zinkunegi (1937) Andoain

Errotak itxita egon ziren gerraostean. Patata, artoa eta babarruna alhondegira entregatu behar zituzten. Taloak egiten zituzten artoarekin. Baina arto-irina behar. Aranora joan zen aita behin, osabarekin, gauez. Itxita zegoen, baina topatu zuten zabalik zegoen bat.
Gerraosteko eskasia
Antonio Zabala Zalakain (1937) Andoain

Taloa ez du asko maite. Ez da gerrarekin gogoratzen, baina soldaduak egon ei ziren etxean. Gerraosteko eskasia bai, ezagutu zuen. Errotak itxita egon ziren garaian, aitak beste nonbaitetik ekartzen zuen artio-rina. Tren txikian ekartzen zuten batzuek, Leitza aldetik.
Eskuzko errota
Antonio Errazkin Beldarrain (1932) Hernani

Gerraostean baserrian ez zuten goserik pasatu. Eskuzko errotan xehetzen zuten artoa. Gogorrena txitoentzat eta gozoena jateko. Aia jaten zuten, arto-irina esnetan egosiz eta azukrea gehituz. Gaixotuko ote ziren beldur izaten ziren gurasoak.
Estraperloko ogia eta olioa eta ganbaran egindako fideoak
Maria Jesus Manterola Amas (1927) Zumaia

Bere gizona baserri batean egon zen morroi. Gerraostean, goizean lan egin eta arratsaldean hara, jatekoaren truk lanera. Gosea zegoen. Ogia errazionamenduan zegoenean, beraiek ogi zuria ekartzen zuten Zestoatik eta saldu. Fideoak ere egiten zituzten ganbaran arto-irinarekin eta hura ere saldu. Estraperloko olioa ere ekartzen zien Mutrikuko emakume batek, saltzeko.
Gerraosteko bizimodua
Salbador Arana Agirre (1928) Astigarraga

Sei behi inguru zituzten. Lehengo bizimoduari buruzko iritzia. Bere aita txerri hiltzen ibiltzen zen kontrabandoan. Zezina nola egiten zuten kontatzen du. Aranoko errotaraino joaten ziren astoarekin arto-irina egiteko.
Gerra garaiko kontuak
Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

Orduan fiskalia zegoen, eta oso gogorra zen. Beraiek etxean artoa, garia, babarrunak... zituzten. Bere aitona kartzelan egon zen, fiskalian 3.000 kilo gari eskatzen zizkietelako eta beraiek 2.000 kg inguru zituzten bakarrik. Gero, gari eta arto guztia kendu zieten. Kazikismo izugarria egon zen garai hartan. Gipuzkoara asko joaten ziren baserriak hustera. Etxarrik oso fama txarra dauka Goierri inguruan.
Errazionamendua
Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

Errazionamenduan tiket moduko batzuk zituzten janaria erosteko.
Estraperloa
Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

Estraperlo gutxi egon zen inguru horretan. Beraiek goserik ez zuten pasa. Patatak, babarrunak... saltzen zituzten Gipuzkoara. Ez zuten uzten ogia egiteko garia erosten, bere aita Goñira joaten zen irin bila etxean ogia egiteko. Gehien bat Gipuzkoarekin egiten zuten estraperloa, Frantziarekin ez. Guardia zibilak mutil bat tiroz hil zuen bizikletan zaku erdi bat patata zeramalako. Errepidean Guardia Zibila eta Mikeleteak (Gipuzkoako foralak ziren) egoten ziren.
Estraperloa
Manolo Campos Castresana (1935) Etxarri Aranatz

Estraperloan bizikletarekin joaten ziren Gipuzkoara eta handik ere trenean etortzen ziren janari bila. Gipuzkoan oso gaizki pasa zuten ez zutelako jatekorik, Etxarri inguruan lurrak zeuden, eta janari gehiago zegoen.
Gerra garaiko gosea
Jose Miguel Arbizu Lizarraga (1932) Etxarri Aranatz

Gerra ondoren, miseria handia pasa zuten. Ogi gosean egon ziren denbora luzean. Bere ama ez zen ongi moldatzen Anttonirekin; jenio handiko emakumea zen.
Gisu-labeak eta txondorrak
Bautista Barandalla Beltza (1933) Etxarri Aranatz

Mendian gisu-labeak izaten ziren, eta herriko jendeak ikatza egiten zuen txondorretan. Ikatz hori errazionamendu gisa banatzen zen, bi zaku etxeko. Garai hartan, plantxak ere ikatzarekin berotzen ziren.
Errazionamendua
Bautista Barandalla Beltza (1933) Etxarri Aranatz

Gerra ondotik, errazionamendua iritsi zen. Tabakoa eta zenbait janari errazionatuta zeuden, eta dendara joaten zirenenean bila ilarak izaten ziren; jendea bata bestearen ondotik esperoan egoten zen.
Errazionamendua
Vicente Miranda Mundiñano (1927) Etxarri Aranatz

Gero, errazionamendua etorri zen. Errazionamenduan ematen zizutena hartu behar zenuen ezer esan gabe. Errekisak ere izaten ziren, eta estraperloan gordetako zaku batekin harrapatu zuten gizonari tiro bota ziotela kontatzen du. Errazionamendua udaletxean banatzen zuten. Gogoratzen du behin “toque de queda” joa eta udaletxean Gipuzkoatik iritsia zen kamioia banatzen ari ziren. Banaketaren nagusiak Barandalla eta Dorrauko apeza ziren.
Jose Miguelen emaztea
Jose Miguel Arbizu Lizarraga (1932) Etxarri Aranatz

Bere emaztea, Anttoni, inklusakoa da. Bost urte egon ziren elkarrekin ezkondu aurretik. Garai hartan erlijioak indar gehiegi zeukan.
Errazionamendua
Antonina Barricarte Zolina (1934) Etxarri Aranatz

Errazionamendu garaian, dena errazionaturik zegoen. Goizeko bederatzietan joaten ziren okindegira ogi bila eta ordu bata aldera bueltatzen ziren.
Estraperloa
Antonina Barricarte Zolina (1934) Etxarri Aranatz

Estraperloan Gipuzkoako jendea etortzen zen eta hemendik Gipuzkoara ere joaten ziren.
Sagardotegietako giroa eta gerraosteko gosea
Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

Sagardotegietako giroaz hitz egiten du: batak bestea gonbidatzen zuen tragoa hartzera, berriketan egoten ziren, kanpotik eraman behar zen janaria zerbait jan nahi izanez gero... Gerraostean gose handia pasa zuten.
Galerías Oarso
Irene Salaberria Kortaberria (1940) Lezo

Arropa egiteko oihalak Errenteriako Galerias Oarso dendan erosten zuten. Ireneren anaiaren andrea jostuna zenez, arropa egiten zien.