Ekonomia gerraostean

Gerra ondoko gosea
Enriketa Aranburu Garaiar (1926) Hernani

Gerra osteko gosea. Miseria. Errazionamendua. Amak emandako ogi koskorra katuak kendu zionekoa; gero amak berea eman zion.
Albizturko errota
Pakita Peñagarikano Elosegi (1926) Tolosa

Albizturko errotara joaten ziren gariarekin. Errotan jasotako irinarekin taloa eta ogia egin ohi zituzten etxean. Ez zuten goserik "ikusi". Errazionamendu garaia aipatzen du.
Gerra osteko inspektoreak
Pakita Peñagarikano Elosegi (1926) Tolosa

Gerra osteko garaiari buruz hitz egiten du. Ez zegoen animaliarik etxean hiltzerik. Auzokoekin batera txekorra hil ohi zuten ezkutuan. Errotak ere itxita egoten ziren. Inspektoreak ibili ohi ziren baserriz baserri, dena kontrolatu nahian; anekdota bat kontatzen du.
Errotako telefonoa eta estraperloa
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Gerra ondoreneko kontuak. Herriko bi telefonoetako bat errotan bertan zegoen. Bedaioko jendeak estraperloan ekartzen zituen jakiak Nafarroatik. Telefonoz abisuak jasotzen zituzten guardiak noiz pasatzen ziren jakiteko. Ukuiluan ezkutatu ohi zuten estraperloko jeneroa... Guardiek miaketak egiten zituzten baserrian inor falta ote zen jakiteko.
Errotak itxi eta artoa entregatu behar
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Artoa sorotik biltzeko garaia iristen zenean, errotak ixten zituzten. Baserri bakoitzak arto uztatik hainbesteko bat entregatu behar izaten zuen; errotan pisatzen ziren arto-zakuak. Errotako ataria zakuz beteta egoten omen zen.
"Goseak ez du barkatzen..."
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Errota ixten zutenean, ez zen jatekorik izaten. Errota nola prezintatzen zuten kontatzen du. Maria Doloresen aitak gauean ehotzen zuen artoa, prezintua kenduta. Jendea gauez joaten zen errotara.
Abarka jarrita, errotaren hotsa leuntzeko
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Errota prezintatuta egongatik, Maria Doloresen aitak gauetan prezintua kendu eta errota martxan jartzen zuen. Errotak talaka hotsik ez ateratzeko abarka jartzen omen zion.
Guardiak errota zaintzen
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Maria Doloresen aitak gauetan prezintua kendu eta errota martxan jartzen zuen. Guardiak zaintzen ibiltzen omen ziren. Gau askotan, guardiak aita jaikiarazten omen zuen errotan ari ote zen kontrolatzeko. Guardia zibila etxera joaten zitzaienean, jaten eman behar izaten zien.
Telefonoz jaso estraperloarako abisua
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Errota ondoko borda batean gordetzen zituen jendeak Nafarroatik estraperloan ekarritako gari-irin zakuak. Alegiatik telefonoz deitzen zuten errotara; handik jasotzen zuten estraperlorako abisua.
Babarruna entregatu beharra
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Babarrunarekin jendea gaizki ibiltzen omen zen. Babarrun gutxi izaten zen, eta asko entregatu behar gobernuari. Bata besteari eskatuz osatzen zuten entregatu beharrekoa: gaur egungo prezioa baino gehiago ordaintzen omen zen eskatutako babarruna.
Errazionamendua eta entregatutako uzta
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Gerra ondoreneko errazionamenduaz hitz egiten du. Ogi beltza ematen zien. Entregatzen zen garia, artoa... itsasora botatzen zutela esaten zela dio.
Errotako lana eta bizimodua
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Baserriko bizimodua. Errotako gorabeherekin hazi zen Maria Dolores: errotako lanak, kontrabandoa, gauetan jaiki beharra... Uda partean, ur gutxi izaten zen... errota itxi-ireki ibiltzen ziren. Errotariarentzat gogorra izaten zen beharrean zegoenari ezetz esatea.
Guardi zibilak belarretan ezkutatuta
Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

Guardia zibilak errota eta inguruak zaintzen aritzen ziren. Automobilean ibili ohi ziren, eta, argiei esker, urrutitik ikusten zituzten. Bordako belarretan gordeta egon ohi ziren, errota aurreko pasoa zaintzen.
Gerra ondorengo gabeziak
Joxepa Artola Artola (1930) Lizartza

Gerra ostean ez zuten goserik pasa, baina gabezia bai. Gauez Nafarroara joaten ziren isilka irina ekartzera. Babarrunak izaten zituzten. Baserriko produktuak herriari entregatu behar izaten zitzaizkion. Gero kartilak banatu zituzten. Guardia Zibilak inguruan ibiltzen ziren. Beldurra pasatzen zuten.
Francok gerrako gastuak ordaindu behar zituen
Joxepa Artola Artola (1930) Lizartza

Ogia baino gehiago taloa jaten zen. Herriari entregatzen ez zitzaiona etxean jateko izaten zen. Francok gerrako zorrak ordaintzeko biltzen zituela gauzak esaten zuten; horregatik arrazoinamendua ezarri zuten. Olioaren ordez esne gaina erabiltzen zen. Txerria hiltzen zuten etxean.
Kalean, gabezia
Carmen Jauregi Zabala (1924) Tolosa

Gerra ondorean, kalean pobrezia handia zegoen kalean. Etxez etxe esnea partitu aurretik, Tolosako "auxilio social"-ean litro erdi bat esne utzi behar izaten zuen.
Sagar faltarik ez
Carmen Jauregi Zabala (1924) Tolosa

Gerra ondorenean, baserrian ez zuten janik falta izan. Sagar eta gaztaina ugari izaten omen zen, baina lana ere gogotik egin behar izaten zen. Sagarra zakuetan saltzen zen, eta hori zen neurria; "zakuka". Sei sagar zakukadarekin "gurdi zaharra" osatzen zen.
"Jan eskasia"
Martina Iturbe Zubeldia (1914) Tolosa

Errazionamenduari buruz hitz egiten du. "Jan eskasia" izan zela dio. Hala ere, baserrian beti izaten zen zerbait jateko: patata, babarruna, esnea... Gipuzkoako errotak itxita zeudenez, Atallura (Nafarroa) joaten ziren irin bila. Irin horrekin, ogia egiten zuten etxean.
Kontrabando kontuak
Martina Iturbe Zubeldia (1914) Tolosa

Nafarroan, senideak zituzten eta hara joaten zeren janari bila. Aita eta anaiak ibiltzen ziren kontrabandoan.
"Gota de leche", behartsuei laguntzeko
Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

Gerra ondorenean, esnearen kalitatea aztertzeko probak egiten ziren. Esnezaleek "arbitrios" izeneko zerga-mota ordaindu behar izaten zuten herrian sartzearren. "Gota de leche" izenez ezagutzen zen zentro baten esnea entregatu behar izaten zen: behartsuentzako izaten zen esne hura.