Ekonomia gerraostean

• Errazionamenduaren beharrik ez Eguzkitzan

  Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

  Errazionamendutik ez zutela etxerako ezer hartzen dio Paskualek. Bere emazteak dio hartzen zituztela gauza batzuk. Labesuan artoa eta ogia, biak egiten zituzten.

• Gerra osteko beldurra eta gosea

  Maritxu Arzuaga (1925) Azpeitia

  Gerra ondorenean, beldurra pasatzen zuten. Jendearekin denbora asko hitz egiten egonez gero zelatatu egiten zituzten. Artoa, garia eta baba entregatu egin behar izaten zuten udaletxera. Gerora, errazionamendua jarri zuten; "boniatoa" (batata) ematen zieten.

• Goizuetaraino astoarekin errotara

  Fernando San Sebastian Esnaola (1933) Urnieta

  Aita Goizuetaraino joaten zen astoaz errotara artoa ehotzera gerra ostean. Baziren makina txiki batzuk arto-irina egiteko; irin zakarragoa egiten zuten baina balio zuen esnearekin nahastuta jateko.

• Gerra osteko gose garaiko kontuak

  Martin Elgarresta Gabilondo (1937) Bergara

  Gose garaia izan zenean, beraiek ez zuten goserik pasa. Errazionamenduko ogia nolakoa izaten zen, eta harekin zer egiten zuten aipatzen du. Garai hartan, errotak itxita egoten ziren denboraldi batzuetan. Baina beti aurkitzen zuten tranpa egiteko modua. Gerora, irin-fabrikara joaten ziren, gariaren truke irina lortzera.

• Artoa eta irina

  Kontxa Larrañaga Ezeiza (1929) Azkoitia

  Artoa ganaduarentzat eta oiloentzat erabiltzen zuten. Ogia egiten zuten etxean. Garai batean, hala ere, errotak itxita egon ziren, eta irinik ezin zutenez lortu, ogirik ere ezin izan zuten egin. Orduan, estraperloan ibiltzen ziren, irina ekarri eta labesua egin ahal izateko. Zortzi eguneko ogia egiten zuten aldi bakoitzean. Okinik ez zen joaten beren baserrira bera han bizi izan zen bitartean.

• Errota zuten gose denboran

  Santiago Agorreta Garde (1921) Erroibar

  Ez zuten goserik pasatu. Errota zuten eta han ehotzen zen inguruko garia. Eurek ere erosten zuten garia, eho eta gero saldu. Ahal zutenean ordaintzen zuen jendeak, orduan ez baitzegoen sosik. Ez zuten euren errota prezintatu.

• Errotak eta ogi egitea

  Manoli Olaizola Alkorta (1917) Zarautz

  Errotak non zeuden. Berak joan beharra izaten zuen astoarekin. Kiloko hainbeste kentzen zuten errotan. Gero garia egiten hasi ziren. Amak ogia egiten zuen etxean. Geroago ogia panaderian egiteko eskubidea ere atera zuten. Santio errekan errota asko zeuden

• Errotak itxita gerra-garaian

  Ignacio Makazaga Agirre (1925) Zarautz

  Garia nola ereiten zuten. Lurra nahiko ona zuten inguruetan. Gerra-garaian ogia etxean egiten zuten. Errota ere bazuten inguruan, baina itxita egoten zen gerratean. Gizon batek asmatutako makinatxoarekin egiten zuten irina. Dena aprobetxatzen zen.

• Gari-jotzea; errota etxean

  Angel Osa Martija (1934) Deba

  Soroan lan ugari egiten zuten; patata ereiten zuten, besteak beste. Garia ere egiten zuten. Garia jotzeko makina bazuten hiru baserriren artean sozio erosita. Gari-jotzeko egunean auzotarrak elkartu eta bost orduz aritzen ziren. Errota etxean zuten eta kontrabando garaian auzorako irina egiten zuten bertan. Baina behin isuna jarri eta errota itxiarazi egin zieten.

• Errazionamendu garaiko ogi beltza

  Angeles Arantzeta Alberdi (1917) Maria Luisa Arantzeta Alberdi (1919) Elgeta

  Gerra ostean ez zuten goserik pasa baina ogi beltza jaten zuten, errazionamendukoa, eta jan ezinezkoa omen zen. Errazionamendua jarri zenean, Maria Luisa eta Angelesen etxean "gorriak" zirelako ez zieten ematen.

• Errotako lana irinetan ordaintzen zen

  Bernarda Arizmendiarrieta Ojanguren (1925) Elgeta

  Errota Markinatik Etxebarrira bidean zuten, etxetik ordu erdira, eta astoa hartuta joaten ziren bertara. Eramaten zuten irinaren hainbesteko bat kentzen zieten errotan. Estraperloa ezagutu zuen, gauez egiten zen. Honen inguruko pasadizo bat kontatzen du.

• Estraperloko garia

  Visitacion Larrinaga Arrese-Igor (1920) Irura

  Tabernan apopilo eduki zuten mutil batek ekarri zien errota-harria eta halaxe jarri zuten martxan. Okinak joaten zitzaizkien etxera eta haiei saltzen zieten. Garia estraperloan ekartzen zieten; nola esplikatzen du.

• Errotak zigilatu egin zituzten

  Luis Ondarra Larrañaga (1928) Mendaro

  Errotak itxi zituztenean, Markinara (Bizkaia) joaten ziren errotara. Gauez egiten zuten ibilbidea, guardia-zibilen beldurrez. Ogi gogorra izaten zen garai hartakoa; ez zen jateko modukoa izaten. Larruskaingo "Beheko tabernan" egoten ziren guardia zibilak.

• Gerra ostean auzoan errotarik ez

  Bernabe Belategi Lopez de Egino (1931) Oñati

  Mezan erretilua birritan pasatzen zen, aurrena elizako gastuetarako eta, bigarrenez, abadearentzako. Gariak lan asko ematen zuen: erein, ebagi, jo eta gero errotara eraman behar zen. Olabarrietan errota bat zuten. Gerra ostean itxi egin zuten eta Bernabek Arantzazu, Araotz, Tokillo eta baita Telleriarteko errotetara eraman izan zuen auzoko garia ehotzera.

• Angiozar eta Ubera auzoetan errota ugari

  Juane Lonbide Elorza (1929) Bergara

  Errotak: "Salterrotia" (sozietate antzera funtzionatzen zuen); Bolintxo; Errotabarri, etab. Ubera auzoan errota ugari zegoen. Beraiek garia Uberako errota batera eramaten zuten eta errotariak ekartzen zien irina etxera.

• Zartaginari keinua olioarekin eta aurrera

  Maddi Garmendia Lopetegi (1929) Lezo

  Errazionamenduko txandara joaten ziren. Oso ogi txarra ematen zuten. Gose handia pasatu zuten. Hilabeteak irauten zuen olio botilak. Zartaginari olioaz "keinua egin" eta aurrera.

• Gerraosteko zailtasunak eta inguruko errotak

  Jose Migel Odriozola Peñagarikano (1929) Juan Jose Oiarbide Sarriegi (1921) Beasain

  Gerraosteko zailtasunak. Garia nora eramaten zuten ehotzera: Igartzako errota, Lazkaora, Beizamara... Guardia Zibila zaintzen egoten zen.

• Gerra ostean txerria ezkutuan hazi, hil eta gorde

  Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

  Ez zen okelarik saltzen. Deklaratu egin behar zen zenbat ganadu zegoen baserrian, baina ez zen dena aitortzen. Ezkutukoa gauez hil eta gatzun-askan ezkutatzen zen. Ohe azpiko oholak altxa eta hantxe izaten zuen aitak janaren gordelekua. Baserrian ez zuten goserik pasa gerra ostean.

• Gerra ostean gosea pasatakoa

  Joxe Mari Soroa Berrotaran (1932) Usurbil

  Anai-arrebak bihurriak ziren, eta aitak zigortu egiten zituen behar zenean. Gerra ostean gosea pasa zuten eta ahal zuten moduan lortzen zuten janaria. Susana etortzen zen Getariatik arraina saltzera, eta harekin tratua egiten zuten janaria trukatzeko. Arraina lehen beste era batera baloratzen zen.

• Arrasate edo Mondrague

  Eusebio Okina Bengoa (1929) Arrasate

  1929ko abenduan jaio zen Eusebio San Andres auzoko Etxaburu baserrian. Bere herriaren Arrasate izena ez du inoiz ezagutu Eusebiok, baina gogoratzen du umetan bazegoela okindegi-irindegi bat Arrasate izenarekin. Horra eramaten zituzten gari kupoak gerraostean. Bere ama zen Etxaburukoa; aita, berriz, Apotzagako Urigarai baserritik etorri zen.