Ekonomia gerraostean

  • 1006 1942, gose urtea

    Jose Mari Aranbarri Elduaien (1931) Azkoitia

    1942 urtea gose urtea izan zen eta errota guztiak itxi egin zituzten. Eibar aldetik irina erostera joaten zitzaien jendea, baina kontuz ibili behar izaten zuten, sarritan haietakoren bat izaten baitzen "txibatoa".

  • 1009 Estrapeloa eta gosea

    Ramon Zubizarreta Larrañaga (1932) Azkoitia

    Bi esne-behi, zaldia eta txerriak zituzten etxean. Errazionamenduko ogia izaten zen orduan eta estraperlokoa. Ramonek okindegia etxean izanda ez zuen goserik ezagutu, baina bere lagunek bai. Estraperloko garia Nafarroatik ekartzen zuten kamioietan eta etxean ehotzen zuten. Sabaian belar ondutan ezkutatzen zuten garia eta Guardia Zibilei ere ematen zietenez, ez zituzten estraperloagatik salatzen.

  • 1011 Baserritik bizi ziren

    Maria Hipolita Aldai Eizagirre (1929) Azkoitia

    Baserritik bizi ziren eta gose-urteak pasa zituzten. 12 anai-arreba ziren. Artoa, garia, arbia, etab. egiten zituzten eta behiak eta idiak zituzten etxean. Behi-esnea esne saltzaile batek erosten zien. Txahalen salmentatik ateratzen zuten etxerako diru apurra.

  • 1011 Etxean egindako ogia eta estraperloa

    Maria Hipolita Aldai Eizagirre (1929) Azkoitia

    Idiak golderako, egurra eramateko... izaten zituzten. Ogia etxean egiten zuten, eta, gose denboran, garia, baba... kalera entregatu behar izaten zituzten, eta trukean erosketetarako bale bat jasotzen zuten. Mariaren gurasoek irina eta olioa estraperloan lortzen zituzten. Gerra denboran, patataren ordez, errazionamenduko boniatoa izaten zen, eta labean erreta jaten zuten.

  • Simona Azpiroz Gerra ostean nola moldatzen ziren janaria lortzeko

    Simona Azpiroz Nazabal (1926) Berastegi

    Gerra ostean, gosea zen garaian, ogia jateko eta janaria lortzeko nola moldatzen ziren Bixenteren eta Simonaren familiak kontatzen dute.

  • 1012 Aizpurutxoko errotan garia eho eta etxerako ogia egiten zuten

    Elias Lete Larrañaga (1940) Azkoitia

    Ogia egiten zuten. Errota Aizpurutxon zuten eta astoa hartuta joaten ziren errotariarengana, garia ehotzera. Gerra ondorenean, gose urteetan, ez zuten errotan ehotzen uzten eta gauez ezkutuan joaten ziren. Gari eta okela estraperloa ezagutu zuen. Ogia etxerako egiten zuten, ez zuten saltzen. 1943 inguruan errazionamenduko ogi beltza izaten zen.

  • 468 Errazionamenduko ogia txerriek ere ez zuten jaten

    Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

    Errazionamenduko ogia. Ama talogile bikaina zen. Oremahaia. Errazionamenduko ogia txerrien askan botatzen zutenean, txerriak ez zituen jan ere egiten.

  • 1313 Kaletik tripa-truke lanera etorritakoak

    Pedro Agiriano Urrutia (1932) Arrasate

    Gerraostean kaletik jende asko etortzen zen lanera baserrietara, tripa-truke. 18 laguneraino elkartu izan ziren orduan garia ebakitzeko (eta etxekoak 2-3 besterik ez ziren izaten). 1942etik ia 1950rainoko urteetan, egoera beltzak ezagutu zituzten. Garia ehotzera gauez eta mendiz joan behar izaten ziren, errotak prezintatuta egon zirenean. Garai haietan artoa jaten zuten ogia beste .

  • Lucio Lizartza Umetan egindako lanak

    Lucio Lizartza Esnaola (1932) Berastegi

    12 urterekin berak egiten zuen ogia baserri batean. Beste baserri batean, trukean alpargata pare bat ematen zioten. Behi asko zeuden han, eta bi morroi gehiago, eta gerora neskameak. Lan asko egin zuen han.

  • Maria Huizi Janaria gerraostean

    Maria Huizi Apezetxea (1933) Berastegi

    Ogia ekonomikan egiten zen etxean gerra aurretik. Gerraostean, gosete handia izaten zen, eta taloa jaten zuten gehienbat. Gazta eta mamia ere ez zitzaien falta izaten. Kaletik baserrira joaten zen jendea janari eske.

  • 1339 Errotako tranpak

    Florentino Lamariano Agirre (1933) Antzuola

    14 urte arte eskolan ibili zen, gero gaueko eskolan, baina aitak errota zuen, eta han egin zuen lana mutikotatik. Intxaustiko errota. Guardia Zibilaren ihesi ibiltzen ziren; errotak prezintatzeko sistema. Tranpa egiten zuten, prezinto berria jarrita.

  • 1339 Errota motak

    Florentino Lamariano Agirre (1933) Antzuola

    Errota guztiak zeuden itxita gerraostean. Bi gremio zeuden: "maquilleros" eta "harineros". Urtean zenbat kilo eta zeinentzat ehotzen zen kontrolatu behar zen. Makileroentzat inspekzio gutxiago zegoen. Errejimenaren aldekoak izango ziren makileroak. Errota noiz arte egon zen martxan. Garia, artoa eta pentsua ehotzen ziren. Garia ereiteari 1975 inguruan utzi zitzaion. Korosotik etortzen ziren ehotzera.

  • Candida Zubizarreta Baserriko bizimodua

    Candida Zubizarreta Azkoitia (1936) Azkoitia

    Beren baserria ez zen behartsuenetakoa. Berak ez zuen goserik ezagutu. Beste baserri batzuetan larritasun handiagoa bizi izan zutela gogoratzen du. Ganadua bazeukaten, garia eta artoa egiten zuten, baratzeko gauzak landatzen zituzten... lan asko egiten zuten baserrian.

  • anjel elizalde Lesakara gauez, artoarekin

    Anjel Elizalde Elizalde (1922) Donostia

    Gerraostea baserrian: Lesakara nola joan zen gauez, irinaren bila errotara. Kupoa. Artoa entregatu beharra. Errazionamendua. Ogia eta taloa.

  • Juanito Unanue Errotara ezkutuan joatean pasatako beldurrak

    Juanito Unanue Aizpuru (1932) Azpeitia

    Lehen Urrestillatik Azpeitira oinez joaten ziren, bizikleta gutxi baitzeuden. Nuarbeko errotara joaten ziren ezkutuan, eta horretarako nola moldatzen ziren azaltzen du.

  • Txomin Ormaetxea Gerraostean errotak prezintatuta

    Txomin Hormaetxea Uriagereka (1930) Bermeo

    Gerraosteko ogia txarra zen, irinaren kalitatea ere txarra zen eta. Errota asko zarratuta eta prezintatuta egon ziren. Errotari askok estraperloan aritzeko aprobetxatu zuten. Gauez baino ez zuten ehotzen, ez ikusteko. Guardiek prezintua kenduta harrapatuz gero, eskupekoa emanda konformatzen ziren; hala ere, isunak ordaindutakoak dira. "Servicio nacional del trigo" egon zen errotak kontrolatzen.

  • Martzial Goenaga Errota isilak asmatu zirenekoa

    Martzial Goenaga Gorriti (1925) Usurbil

    Gerraostean, artoa eta babarruna izaten zuten etxean. Errotatik irina ezkutuan ekartzen zuten; behin harrapatu egin zituzten. Errotek ezkutuan egin behar izaten zuten lan, eta soinurik ateratzen ez zuen errota asmatu zen garai hartan.

  • Miren Jone Rekondo Irinaren kontrabandoa Usurbilen

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Miren JoneK berak ogia egunero egiten zuen etxean. Andatzatik egurra jaisten zuten eta kontrabandoa ere menditik barrena egiten zuten. Handik lortzen zuten irina.

  • Pello Nafarroako galirina

    Pello Garaikoetxea Gibelalde (1930) Lizartza

    Ogia egiteko galirina erabiltzen zuten. Arto-irina, berriz, taloak egiteko. Nafarroako galirina erabiltzen zuten (Lekunberri, Noain... aipatzen ditu). Irina errazionamenduan omen zegoen, eta herri bakoitzari hainbesteko bat zegokion.

  • Julian Zinkunegi Arregi 12 urterekin morroi

    Julian Zinkunegi Agirre (1930) Lizartza

    12 urte zituela joan zen morroi Ernialdera. Han bi urte egin, eta Amezketara joan zen morroi. Nagusia tratantea zen, eta ganaduarekin estraperloan ibili behar izaten zuen.