Ekonomia gerraostean

• Errotak itxita gerra-garaian

  Ignacio Makazaga Agirre (1925) Zarautz

  Garia nola ereiten zuten. Lurra nahiko ona zuten inguruetan. Gerra-garaian ogia etxean egiten zuten. Errota ere bazuten inguruan, baina itxita egoten zen gerratean. Gizon batek asmatutako makinatxoarekin egiten zuten irina. Dena aprobetxatzen zen.

• Gari-jotzea; errota etxean

  Angel Osa Martija (1934) Deba

  Soroan lan ugari egiten zuten; patata ereiten zuten, besteak beste. Garia ere egiten zuten. Garia jotzeko makina bazuten hiru baserriren artean sozio erosita. Gari-jotzeko egunean auzotarrak elkartu eta bost orduz aritzen ziren. Errota etxean zuten eta kontrabando garaian auzorako irina egiten zuten bertan. Baina behin isuna jarri eta errota itxiarazi egin zieten.

• Errazionamendu garaiko ogi beltza

  Angeles Arantzeta Alberdi (1917) Maria Luisa Arantzeta Alberdi (1919) Elgeta

  Gerra ostean ez zuten goserik pasa baina ogi beltza jaten zuten, errazionamendukoa, eta jan ezinezkoa omen zen. Errazionamendua jarri zenean, Maria Luisa eta Angelesen etxean "gorriak" zirelako ez zieten ematen.

• Errotako lana irinetan ordaintzen zen

  Bernarda Arizmendiarrieta Ojanguren (1925) Elgeta

  Errota Markinatik Etxebarrira bidean zuten, etxetik ordu erdira, eta astoa hartuta joaten ziren bertara. Eramaten zuten irinaren hainbesteko bat kentzen zieten errotan. Estraperloa ezagutu zuen, gauez egiten zen. Honen inguruko pasadizo bat kontatzen du.

• Estraperloko garia

  Visitacion Larrinaga Arrese-Igor (1920) Irura

  Tabernan apopilo eduki zuten mutil batek ekarri zien errota-harria eta halaxe jarri zuten martxan. Okinak joaten zitzaizkien etxera eta haiei saltzen zieten. Garia estraperloan ekartzen zieten; nola esplikatzen du.

• Errotak zigilatu egin zituzten

  Luis Ondarra Larrañaga (1928) Mendaro

  Errotak itxi zituztenean, Markinara (Bizkaia) joaten ziren errotara. Gauez egiten zuten ibilbidea, guardia-zibilen beldurrez. Ogi gogorra izaten zen garai hartakoa; ez zen jateko modukoa izaten. Larruskaingo "Beheko tabernan" egoten ziren guardia zibilak.

• Gerra ostean auzoan errotarik ez

  Bernabe Belategi Lopez de Egino (1931) Oñati

  Mezan erretilua birritan pasatzen zen, aurrena elizako gastuetarako eta, bigarrenez, abadearentzako. Gariak lan asko ematen zuen: erein, ebagi, jo eta gero errotara eraman behar zen. Olabarrietan errota bat zuten. Gerra ostean itxi egin zuten eta Bernabek Arantzazu, Araotz, Tokillo eta baita Telleriarteko errotetara eraman izan zuen auzoko garia ehotzera.

• Angiozar eta Ubera auzoetan errota ugari

  Juane Lonbide Elorza (1929) Bergara

  Errotak: "Salterrotia" (sozietate antzera funtzionatzen zuen); Bolintxo; Errotabarri, etab. Ubera auzoan errota ugari zegoen. Beraiek garia Uberako errota batera eramaten zuten eta errotariak ekartzen zien irina etxera.

• Zartaginari keinua olioarekin eta aurrera

  Maddi Garmendia Lopetegi (1929) Lezo

  Errazionamenduko txandara joaten ziren. Oso ogi txarra ematen zuten. Gose handia pasatu zuten. Hilabeteak irauten zuen olio botilak. Zartaginari olioaz "keinua egin" eta aurrera.

• Gerraosteko zailtasunak eta inguruko errotak

  Jose Migel Odriozola Peñagarikano (1929) Juan Jose Oiarbide Sarriegi (1921) Beasain

  Gerraosteko zailtasunak. Garia nora eramaten zuten ehotzera: Igartzako errota, Lazkaora, Beizamara... Guardia Zibila zaintzen egoten zen.

• Gerra ostean txerria ezkutuan hazi, hil eta gorde

  Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

  Ez zen okelarik saltzen. Deklaratu egin behar zen zenbat ganadu zegoen baserrian, baina ez zen dena aitortzen. Ezkutukoa gauez hil eta gatzun-askan ezkutatzen zen. Ohe azpiko oholak altxa eta hantxe izaten zuen aitak janaren gordelekua. Baserrian ez zuten goserik pasa gerra ostean.

• Gerra ostean gosea pasatakoa

  Joxe Mari Soroa Berrotaran (1932) Usurbil

  Anai-arrebak bihurriak ziren, eta aitak zigortu egiten zituen behar zenean. Gerra ostean gosea pasa zuten eta ahal zuten moduan lortzen zuten janaria. Susana etortzen zen Getariatik arraina saltzera, eta harekin tratua egiten zuten janaria trukatzeko. Arraina lehen beste era batera baloratzen zen.

• Arrasate edo Mondrague

  Eusebio Okina Bengoa (1929) Arrasate

  1929ko abenduan jaio zen Eusebio San Andres auzoko Etxaburu baserrian. Bere herriaren Arrasate izena ez du inoiz ezagutu Eusebiok, baina gogoratzen du umetan bazegoela okindegi-irindegi bat Arrasate izenarekin. Horra eramaten zituzten gari kupoak gerraostean. Bere ama zen Etxaburukoa; aita, berriz, Apotzagako Urigarai baserritik etorri zen.

• 1942, gose urtea

  Jose Mari Aranbarri Elduaien (1931) Azkoitia

  1942 urtea gose urtea izan zen eta errota guztiak itxi egin zituzten. Eibar aldetik irina erostera joaten zitzaien jendea, baina kontuz ibili behar izaten zuten, sarritan haietakoren bat izaten baitzen "txibatoa".

• Estrapeloa eta gosea

  Ramon Zubizarreta Larrañaga (1932) Azkoitia

  Bi esne-behi, zaldia eta txerriak zituzten etxean. Errazionamenduko ogia izaten zen orduan eta estraperlokoa. Ramonek okindegia etxean izanda ez zuen goserik ezagutu, baina bere lagunek bai. Estraperloko garia Nafarroatik ekartzen zuten kamioietan eta etxean ehotzen zuten. Sabaian belar ondutan ezkutatzen zuten garia eta Guardia Zibilei ere ematen zietenez, ez zituzten estraperloagatik salatzen.

• Baserritik bizi ziren

  Maria Hipolita Aldai Eizagirre (1929) Azkoitia

  Baserritik bizi ziren eta gose-urteak pasa zituzten. 12 anai-arreba ziren. Artoa, garia, arbia, etab. egiten zituzten eta behiak eta idiak zituzten etxean. Behi-esnea esne saltzaile batek erosten zien. Txahalen salmentatik ateratzen zuten etxerako diru apurra.

• Etxean egindako ogia eta estraperloa

  Maria Hipolita Aldai Eizagirre (1929) Azkoitia

  Idiak golderako, egurra eramateko... izaten zituzten. Ogia etxean egiten zuten, eta, gose denboran, garia, baba... kalera entregatu behar izaten zituzten, eta trukean erosketetarako bale bat jasotzen zuten. Mariaren gurasoek irina eta olioa estraperloan lortzen zituzten. Gerra denboran, patataren ordez, errazionamenduko boniatoa izaten zen, eta labean erreta jaten zuten.

• Gerra ostean nola moldatzen ziren janaria lortzeko

  Simona Azpiroz Nazabal (1926) Berastegi

  Gerra ostean, gosea zen garaian, ogia jateko eta janaria lortzeko nola moldatzen ziren Bixenteren eta Simonaren familiak kontatzen dute.

• Aizpurutxoko errotan garia eho eta etxerako ogia egiten zuten

  Elias Lete Larrañaga (1940) Azkoitia

  Ogia egiten zuten. Errota Aizpurutxon zuten eta astoa hartuta joaten ziren errotariarengana, garia ehotzera. Gerra ondorenean, gose urteetan, ez zuten errotan ehotzen uzten eta gauez ezkutuan joaten ziren. Gari eta okela estraperloa ezagutu zuen. Ogia etxerako egiten zuten, ez zuten saltzen. 1943 inguruan errazionamenduko ogi beltza izaten zen.

• Errazionamenduko ogia txerriek ere ez zuten jaten

  Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

  Errazionamenduko ogia. Ama talogile bikaina zen. Oremahaia. Errazionamenduko ogia txerrien askan botatzen zutenean, txerriak ez zituen jan ere egiten.