Ekonomia gerraostean

Errazionamenduko janaria
Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

Errazionamenduko olioa gogor-gogorra gelditzen zen etxera iristerako, eta ematen zien ogi zatia ere oso txikia zen.
Estraperloan txerria hil
Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

Estraperloan erositako txerria sukaldean hil izanaz gogoratzen da Bittori. Guadia Zibilek baserriko animaliak tiroz hil eta lapurtu egiten zituzten askotan.
Gerra hasi zen eguna
Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

Gogoan du Micaelak gerra hasi zen egunean bertan gurasoak eta anai-arrebak arropa sagardo upeletan gordetzen hasi zirela, Errusiara eramango zituztelako zurrumurrua zabaldu baitzen. Jendeak ihes egin zuen, eta janari dendetako poduktuak hartzen zituzten askok, hutsik gelditu baitziren dendak.
Baserriari esker, goserik ez
Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

Gizonek etxetik kanpo lan egiten zuten. Emakumeek laboreak egiten jakitearen garrantzia. Gose handia zegoen orduan, etxetik aberatsenetan edo onenetan ere argaldu ziren. Familiako baserritarrei esker ez zuen goserik pasa.
Gosea: ez ogirik, ez oliorik
Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

Errazionamendua zela eta, janari bila Oriara eta Lasartera joan izan ohi zen Micaela. Egunero ogi bat ematen zion militar batek.
Errotara artoa xehetzera
Inaxio Otaegi Otaegi (1937) Lasarte-Oria

Artoa oiloak elikatzeko eta taloa egiteko erabiltzen zuten. Urnietako errotara joaten ziren artoa xehetzera. Zenbait tokitako errotak itxi egin zituzten gerra garaian.
1943an gose handia pasa zuen Bergarako seminarioan
Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

1943an Bergarako seminariora joan zen. Gose handia pasatu zuten. Behin Elgeta alderako bidean zehar paseatzera eraman zituzten; sagasti bat ikusi eta sekulako triskantza egin zuten. Jangelan seiko mahaietan egoten ziren. Lapikoan lekaleak baino salda gehiago. Txandatu egiten ziren mahaia zerbitzatzeko. Han urtebete egin ostean, Arteako (lehen Castillo-Elejabeitia) seminariora joan zen eta handik Gasteizkora.
Gerraosteko gosea Errotabarrira joandakoan amaitu
Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

Ogi-gosea edukitzen zuen beti eta berarentzat oparirik onena amak egindako ogia izaten zen. Gerraostean gose handia pasa zuten, Berrizko Abadetxean bizi ziren sasoian. 1944an joan ziren Errotabarrira bizitzera. Baserria nolakoa zen eta nolako inpresioa egin zion seminariotik etorri zenean. Hara joan zirenean kendu zuten gosea.
Elbarri izanagatik, otartekoa jaso
Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

Senide bat bazuten Frantzian, eta harengana joan ziren hasieran, baina jende gehiegi zegoela eta, Biarritzera joa ziren, ama neskame. Toursera joan ziren gero, errentan. Rafaelen amak bularreko esnea galdu zuen han pasatako goseagatik. Aitari elbarria izateagatik ematen zioten otartekoa amak jaten zuen.
Errazionamenduko ogia
Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

Borobil formako ogia ematen zieten errazionamenduan, lodia eta gogorra. Bakoitzari bat ematen zioten. Ogi txuririk ez zuten ikusi ere egiten.
Kontrabandoa trenez
Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

Herritik pasatzen zen Nafarroatik zetorren trena. Bertan sartzen zuten gero estraperloan salduko zutena. Taloa jan ohi zuten estraperloan erosteko dirurik ez zutenek.
Aitak baserritarrentzat egiten zuen lan
Maria Concepcion Beraetxe Aranburu (1925) Lasarte-Oria

Familia Txikierditik Usurbil kalera jaistean, aita baserriz baserri ibili zen lana topatu nahian. Etxean eskulanak egiten zituen baserritarrei laguntzeko, aulkiak konpontzen, baserriko tresnak konpontzen... Ordainetan janaria ematen zioten.
Hamalau seniderentzat, janaririk bai?
Maria Concepcion Beraetxe Aranburu (1925) Lasarte-Oria

Amaren familia baserritarra zen, haiei esker izaten zuten janaria etxean askotan. Babarrunak, baba txikia, sagarrak...
Marmita hartu, eta ur bila
Maria Concepcion Beraetxe Aranburu (1925) Lasarte-Oria

Urik ez zuten etxean eta Maritxu askotan ur bila joaten zen. Ondoan bi baserri zituzten, eta haietatik ekartzen zuten esnea. Arropa ondoko errekan garbitzen zuten. Marmitarekin joaten zen askotan Maritxu mendira, ur bila.
"Hik ez dakan Tifus, hik dakan trip-huts!"
Maria Concepcion Beraetxe Aranburu (1925) Lasarte-Oria

Eskola 10 bat urterekin utzi, eta handik gutxira Usurbilgo mediku baten umeak zaintzen ibili zen Donostian. Gaixotu egin zen han, tifus zuelakoan etxera itzuli zen. Jan eta jan hasi, eta gosea zela konturatu ziren.
Tifusarekin jende mordoa hil zen
Maria Concepcion Beraetxe Aranburu (1925) Lasarte-Oria

Neskame lanak fama txarra zuen, gose handia pasatzen zelako. Maritxu ere gaixotzen hasi zen, eta Tifusa zelakoan etxera joan zen. Jan ahala osatu zela ikustean, gosea besterik ez zela konturatu ziren. Hala ere, bizilagunak eta gertuko jende mordoa hil zen Tifusak jota.
Mutrikuko dendak eta errazionamendua
Juan Larreina Arreitunandia (1937) Mutriku

Juanen ume garaiko Mutrikuko dendak: Justo Urkiri, Jabier Piker, "Poterokua" eta bere familiakoa. Errazionamendu garaiko kontuak. Umetatik, bezeroen izen-abizenak idaztea egokitu zitzaion Juani.
Gerraostean garia entregatu behar
Migel Iturrate Arriortua (1923) Dima

Gerraostean garia entregatu egin behar izaten zuten. Kilo asko hartzen zituzten eta 500 inguru entregatu egin behar. Artorik eta babarik ez zuten eramaten. Errotak itxita egon ziren. Beraiek irina egiteko makina izan zuten, Durangotik ekarrita, eta jendea etortzen zitzaien gauez, ezkutuan garia ehotzera.
Dimako errotak; errotariaren zaldia; Mañariraino errotara
Migel Iturrate Arriortua (1923) Dima

Diman garai baten zeuden errotak. Garai batean ez ziren errotara joaten, errotariaren zaldia etortzen zen eta; zorro bat hartu eta bestea utzi. Gerraostean zaldirik ez eta norbera joan behar astoarekin. Mañariraino ere joan izan ziren, han errotak zabalik zeudelako. Nondik zehar joaten ziren.
Produkziorik ezin hartu eta udaletxean entregatu behar!
Manuel Ormazabal Sasiain (1942) Lasarte-Oria

Garai batean zelaiak gorri egoten ziren eta udazkenera arte ganaduarentzat janik ez. Ganadu gutxi zuten eta zeukaten simaur apurra sororako erabiltzen zen. Artoa eta babarruna udaletxean entregatu behar izaten ziren eta haiek hartzeko ere nahikoa lan! Baliabide gutxi zuten eta hamar lagun bizi ziren etxean. Orduko bizimodu gogorra.