Ekonomia gerraostean

• Gerraostean eskeko asko

  Aurora Artetxe Larrañaga (1927) Pilar Larrañaga Aranbarri (1931) Azkoitia

  Gerraostean jende asko ibiltzen zen eskean. Aldameneko etxeko ama oso ona omen zen eta etxean eskale asko hartzen zituela kontatzen du Aurorak.

• "Txaperoak" etortzen ziren etxeak eta zaldi-karroak miatzera

  Bartolo Etxabe Oliden (1928) Zumaia

  Sobratzen zen babarruna ahal zen lekuan gorde behar izaten zen eta Zumaiako "txaperoak" (aguazilak) etxeak miatzera etortzen ziren. Baserritarrek jeneroa Zumaiara zaldi-karroetan eramaten zuten eta haiek miatzera edo kentzera ere etortzen zen. Baserritarrek hauek engainatzeko tranpak ikasi zituzten; adibidez, esnearen azpian gordetzen zuten babarruna. Babarruna entregatu egin behar izaten zen estatuarentzat eta alkateak esaten zien bakoitzari zenbat tokatzen zitzaion.

• Aita errazionamendu bila Bilbora

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Herritarrek lan egiteari utzi zioten, frontea gerturatu zenean. Aita errazionamendua ekartzera Bilbora joaten zen, Periko Errotakoarekin. Umeak ziren eta ez ziren gehiegi konturatzen.

• Burdina estraperloan

  Iñaki Bravo (1925) Berriz

  Pasarte barregarria kontatzen du. Juan `Txaparro´k burdina salduz atera zuen bizimodua, estraperloan.

• Gerraren kalteak

  Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz

  Gerra sasoian txarto pasatu zuten. Hildakoak, preso hartutakoak... 1941ean, berriz, gosea.

• Gerra osteko ogiak: beltza eta "morteroa"

  Juan Bautista Miner Irastorza (1936) Tomas Miner Irastorza (1942) Urnieta

  Gerra ostean, kartillarekin etortzen ziren ingurukoak ogia erostera. Okinak ogi beltz borobilak eta "mortero" izeneko ogi eskasak saski batean ekartzen zituen bentara. Jolasean aritzen ziren umeak "mortero" ogi harekin, eta gero, jan egiten zuten. Orain lehen baino askoz txarrago jaten dela diote, dena den.

• Gerraostea: etxea konfiskatuta eta errazionamendu garaia

  Miren Begoña Arriaga Leniz (1921) Eibar

  Gerra amaitu eta Eibarrera itzuli zirenean, altzariak gordeta zituzten arren, etxebizitza konfiskatuta zuten eta haiek alde egin arte ezin izan ziren euren etxera bueltatu. Nahiz eta errazionamendu garaia izan, senitarteko batek zuen dendari esker, ondo bizi ahal zan zirela kontatzen du. Ea eta Ereñoko errazionamenduez baliatzeko trikimailuez dihardu.

• Gerra ostean goserik ez

  Miren Lorea Lasa Aranburu (1930) Lorenzo Zabala Suinaga (1927) Eibar

  Gerra ostean gosea zegoen baina Lorearen etxean zapata-denda zutenez, ez zuten goserik pasa. Lorenzoren kasuan, amak baserria zuen eta bertatik ekartzen zuten jatekoa.

• Gerraosteko premia

  Adela Telleria Gallastegui (1924) Eibar

  Behobian zituzten ondasun guztiak galdu zituzten gerraren ondorioz. Gerraostean, aita espetxeratu egin zuten eta amak gaixotasun larria izan zuen. Premia handia bizi izan zuten garai hartan.

• Iragaitzazko langileak Aurreran

  Adela Telleria Gallastegui (1924) Eibar

  Gerraostean kartzelan egon izanak ez zion aitari lana aurkitzeko garaian trabarik eragin. Guztientzat adina lan zegoela kontatzen du Adelak. Askotan, iragaitzaz zeuden pertsonak hartzen ziren fundizioan beharrerako. Pare bat edo hiru egunez lana egin eta, soldata aurreratzeko eskatu ostean, lana utzita bideari jarraitzen zioten.

• Gerra garaian Bolibarren

  Roberto Zabaleta Ozamiz (1934) Eibar

  Gerrarengatik bi urte egin zituen Ziortza-Bolibarren bizi izaten, familiakoekin. Gerraostean, aita hil zitzaion. Orduan, gosea eta miseria zegoela dio.

• Gerraosteko ordaintzeko moduak

  Roberto Zabaleta Ozamiz (1934) Eibar

  Gerraostean, dirua zeukanak ordaindu egiten zuen eta ez zeukanak, apuntatuta lagatzen zuen. Gogoan du zinemara joan zela diruaren ordez zigiluarekin ordainduta.

• Materiala errazionamenduan

  Roberto Zabaleta Ozamiz (1934) Eibar

  Zaldien eta garabien lana aitarengandik jaso zuen. Piezak, materialak, produktuak lantegi batetik bestera eramaten zituen. Materiala ere errazionamenduarekin banatzen zuten, eta estraperloan ere saltzen zuten batzuek.

• Gerraosteko gosetearen eragina erakusten duen anekdota

  Manolo Larrañaga Juaristi (1927) Azkoitia

  Gerraostean ez zegoen jatekorik eta gosea pasa behar. Orduko gosetearen eragina erakusten duen anekdota bat kontatzen du, bere amaginarrebaren ingurukoa.

• Errotak itxi eta garia kendu

  Rufina Abaitua Bilbao (1928) Mendata

  Bonbardaketaren ostean, errotak itxi egin zituzten, baina batzuek jarraitzen zuten zelan edo halan. Arratzuko okindegira joaten ziren ogi bila. Garia hartutakoan, gurdikada kentzen zieten; urte askoan.

• Indabak salduz gero, isuna

  Rufina Abaitua Bilbao (1928) Mendata

  Baserritarrentzat ez zen errazionamendurik egon. Indabak salduz gero, kendu eta isuna ipintzen zieten. Txerria hiltzea libre zen.

• Lagunekin jatekoa trukatzen; herriko txokolategileak

  Juan Migel Aranbarri Atxa (1940) Azkoitia

  Goserik ez zuen pasatu. Batzuetan lagunen batekin jatekoa trukatzen zuen, bai ogia edo bai merienda. Euren etxean egoten zen Maiztegi txokolateak ez zion graziarik egiten eta lagunari aldatzen zion beste zerbaiten truke. Herrian bertan ere egiten zen txokolatea. Hortik dator `Txokolatero´ gaitzizena.

• Gerra sasoian Madrilgo eta Durangoko lehengusuak Azkoitian

  Juan Migel Aranbarri Atxa (1940) Azkoitia

  Gerra sasoian Madrilgo eta Durangoko lehengusuak euren etxean egon omen ziren. Entzunda duenez, hegazkinak zetozenean, sotoan gordetzen ziren. Herrian jendea gero eta argalago eta euren etxean gero eta gizenago. Ogia etxean egiten zuten. Azukrea falta izaten zen eta lehengusuek kafesnea gatzarekin hartzen ikasi zuten. Azukre beltza.

• Olioa Cascante herritik estraperloan

  Juan Migel Aranbarri Atxa (1940) Azkoitia

  Elikagairen bat herrira ekartzen zenean, alondegira eramaten zen zuzenean eta han tasa ordaindu behar izaten zen. Olioa Cascante herritik ekartzen zuten estraperloan. Kamioian ezkutuan nola eramaten zuten. Serenoarekin tratua egin behar izaten zuten.

• Murgiako errotara mutil mordoa; baserriko lanak

  Bixenta Arregi Arregi (1937) Maria Isabel Arregi Arregi (1931) Maria Pilar Arregi Arregi (1943) Juana Beitia Ugarte (1936) Mahai-ingurua Oñatin 2 () Oñati

  Murgiako errotara mutil asko joaten ziren, beraiek ikusteagatik. Estraperloa. Maindirea jartzen zuten, guardia zibilak zeudela abisatzeko. Karobia erretzen. Idiekin lanean, Marixabel hirutan erori zen errekara. Egur lanak. Lan asko egindakoak dira.