Ekonomia gerraostean

• Mutikotan fruta-arboletatik lapurretan

  Justino Sasieta Irulegi (1929) Azkoitia

  Mutikotan txermenak lapurtzen ibiltzen zen. Gogoan du Urrategiko Amabirjinaren koroazio egunean lagun bart eta biak Irizar jauregiaren aurreko piku arbola gainera igo eta erdi-erditik apurtu zela. Kale aldera ez ziren joaten, dirurik ez zuten izaten eta; beti mendirantz, ea zerbait harrapatzen zuten. Gerra sasoian eskola gabe egon ziren.

• Ezkurrak batzen, gero irinarekin nahasteko

  Justino Sasieta Irulegi (1929) Azkoitia

  Errekalde azpian Apasagasti baserrikoen harizti handi bat zegoen. Oso perretxiko leku ona ei zen. Ezkur sasoian, ezkurrak batzen zituzten eta Aranburuk kiloko ordaintzen zien. Ezkurrak birrindu eta irinarekin nahasten zituen. Euria zenean, zakua hartzen zuten burutik behera, bestelako estalkirik ez zegoen eta. Kale aldera ez ziren joaten, ez zuten dirurik izaten eta.

• Errazionamendu garaiko estraperloa

  Francisca Seberiana Larrañaga Zubiaurre (1922) Azpeitia

  Ogiaren estraperloa egiten zen, eta zer bidetatik ibiltzen ziren azaltzen du. Ogiaren errazionamendua bizi zuten, eta ogia nola jasotzen zuten aipatzen du.

• Gerraostean gurasoek ogia egin eta saldu

  Joxe Mitxeo Baleztena (1944) Saldias

  Aita kontrabandoan ibili zen, gerra ostean. Amak ogia egin eta saldu egiten zuen. Patata nahasten zion oreari. Aita salatu egin zuten, ogia saltzeko lizentziarik ez izatearren. Anaia soldadu zela okin lanetan aritu zenez, etxeratutakoan okindegia jarri zuten etxekoek.

• Errazionamendua eta herriko kartzela

  Joxe Mitxeo Baleztena (1944) Saldias

  Zortzi senide izan arren, goserik ez zutela pasa esaten du. Errazionamendua ezagutu zuen. Kartzela non zegoen azaltzen du. Azukre beltza banatzen zuten.

• Gerraostean, txerria hiltzea galarazita

  Joxe Mitxeo Baleztena (1944) Saldias

  Bera ume zela, txerria hiltzea galarazita zegoen. Orduan, ezkutuan hil zuten. Baserrietako jendeari hainbeste kendu eta gero, errazionamenduan zerbait eman beharra izango zutela uste du. Amerikarrek esne hautsa eta antzekoak banatzen zituzten.

• Kontrabandoa edo gaueko lana

  Rafael Lizasoain Adansa (1946) Baztan

  Bere gazte garaian, kontrabandoan ibiltzen zenik bazen. Gogoan du, aduanan harrapatutakoak enkantean saltzen zituztela. Gaueko lana esaten zieten. Garraiatzen zituzten materialak aipatzen ditu. Kotxe bat pasatu zutela entzuna du. 60. hamarkadan bukatu zen.

• Kontrabandoan hamasei urterekin

  Fermin Zelaieta Lastiri (1939) Sunbilla

  Hamasei urterekin kontrabandoan ibiltzen zen, Lapurditik Nafarroara lehengaiak ekartzen. Portugaldarrak mugaz pasatzen aritzen ziren geroago. Dirua lortzen zela dio.

• Industriarik ez gerra ostean Sunbilla inguruan

  Fermin Zelaieta Lastiri (1939) Sunbilla

  Industriarik ez zegoen gerra ostean Sunbilla inguruan. Basora edo atzerrira joatea zen lanerako aukera. Bera Ameriketan zela hasi ziren lantegiak sortzen inguruan.

• Babarrunak, garia eta abereak ezkutatzen

  Joxe Mari Iraola Olano (1929) Tolosa

  Gerra ostean, babarruna gordetzen zuten ganbaran. Belarraren azpian garia ezkutatu ohi zuten. Abereen partea egiterako garaian, ez zuten baserrian zeuzkaten behi guztien berri ematen, eta Tolosatik "guardabinoa" bisitan joaterako behi batzuk ezkutatu behar izaten zituzten.

• Poliziek txanpon ingelesak eskaintzen zizkieten

  Zipriano Irigoien Dualde (1922) Baztan

  Poliziek, kanpotarrak zirela esanez, txanpon ingelesak hartzeko engainatu nahi izaten zituzten kontrabandoan zebiltzanean.

• Makiak baserrietara

  Zipriano Irigoien Dualde (1922) Baztan

  Makiak baserrietara joaten ziren. Baserrian aurkitutako elikagaiak hartu eta baserritarrak aulkian lotuta uzten zituzten.

• Eibartar errefuxiatuak etxean

  Placida Azpitarte Egia (1915) Berriz

  Ganbaran hiru familia eibartar izan zituzten, errefuxiatuta. Gerra aurrean familiako bezeroak ziren. Txahala estraperloan hil zuten.

• Gerra osteko gosea eta eskasia

  Josepa Espilla Sololuze (1922) Etxebarria

  Gerra ostean gosea pasatu zuten. Artoa entregatu egin behar izaten zuten. Artoa, baba, urdaia eta esnea jaten zituzten. Lana gogor egiten zutela dio.

• Gerraostean eskeko asko

  Aurora Artetxe Larrañaga (1927) Pilar Larrañaga Aranbarri (1931) Azkoitia

  Gerraostean jende asko ibiltzen zen eskean. Aldameneko etxeko ama oso ona omen zen eta etxean eskale asko hartzen zituela kontatzen du Aurorak.

• "Txaperoak" etortzen ziren etxeak eta zaldi-karroak miatzera

  Bartolo Etxabe Oliden (1928) Zumaia

  Sobratzen zen babarruna ahal zen lekuan gorde behar izaten zen eta Zumaiako "txaperoak" (aguazilak) etxeak miatzera etortzen ziren. Baserritarrek jeneroa Zumaiara zaldi-karroetan eramaten zuten eta haiek miatzera edo kentzera ere etortzen zen. Baserritarrek hauek engainatzeko tranpak ikasi zituzten; adibidez, esnearen azpian gordetzen zuten babarruna. Babarruna entregatu egin behar izaten zen estatuarentzat eta alkateak esaten zien bakoitzari zenbat tokatzen zitzaion.

• Aita errazionamendu bila Bilbora

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Herritarrek lan egiteari utzi zioten, frontea gerturatu zenean. Aita errazionamendua ekartzera Bilbora joaten zen, Periko Errotakoarekin. Umeak ziren eta ez ziren gehiegi konturatzen.

• Burdina estraperloan

  Iñaki Bravo (1925) Berriz

  Pasarte barregarria kontatzen du. Juan `Txaparro´k burdina salduz atera zuen bizimodua, estraperloan.

• Gerraren kalteak

  Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz

  Gerra sasoian txarto pasatu zuten. Hildakoak, preso hartutakoak... 1941ean, berriz, gosea.

• Gerra osteko ogiak: beltza eta "morteroa"

  Juan Bautista Miner Irastorza (1936) Tomas Miner Irastorza (1942) Urnieta

  Gerra ostean, kartillarekin etortzen ziren ingurukoak ogia erostera. Okinak ogi beltz borobilak eta "mortero" izeneko ogi eskasak saski batean ekartzen zituen bentara. Jolasean aritzen ziren umeak "mortero" ogi harekin, eta gero, jan egiten zuten. Orain lehen baino askoz txarrago jaten dela diote, dena den.