Ekonomia gerraostean

• Pertsonen kontrabandoa, Bidasoa errekan

  Patxi Urtizberea Lekuona (1937) Irun

  Pertsonen kontrabandoa. Guardia zibilen aldaketa baliatzen zuten. Portugaldarrak ziren gehienak, emakumeak. Batzuek tranpa egiten zuten. Korronte handia dago Bidasoan; markak zituzten jarrita, makilekin. Gerra garaian gizon bat nola hil zuten guardia zibilek.

• Soldaduek harrapatzen zuten dena kendu

  Ali Goiti Agirre (1926) Mañaria

  Durangoko ekonomatora joaten ziren errazionamenduaren bila. Soldaduek harrapatzen zuten dena hartzen zuten eta oiloak ere kendu zizkieten; ondorioz, ez zuten arrautzarik. Gosea gauza tristea da, baina beraiek ez zuten ezagutu horrelako egoerarik. Egunero berdina jan arren, ez ziren kexatzen.

• Gibel-lapikoa gonapean ezkutatu

  Ali Goiti Agirre (1926) Mañaria

  Gerra denboran isilean hazi eta hil zuten txerria. Bere aitaitak mailuagaz jota hil zuela uste du. Behin gibela jaten zeudela, soldaduak leihoa jo eta lapikoa gonapean ezkutatu behar izan zuten. Ez zieten harrapatu, nahiz eta bere ustez usaina nabarmena izan.

• Osaba estraperlista

  Manolo Goiti Belakortu (1931) Mañaria

  Bere aitaren anaia batek diru asko egin zuen estraperloari esker. Bidean Guardia Zibila zegoen edo ez ikusteko, taxia joaten zen aurretik badaezpada ere. Batez ere Araba eta Nafarroatik ekarritako garia ekartzen zuen. Osaba hori oso ezaguna zen Durangaldean.

• Tabakoa estraperloan

  Isidro Momoitio (1918) Plentzia

  Arrantza-ontziak baliatuz, kanpora joan eta tabakoaren salerosketari buruzkoak.

• Kanpoan gauzak merkeago

  Isidro Momoitio (1918) Plentzia

  Kanpoan elektrogailuak eta beste zenbait produktu merkeagoak ziren erosteko, baina aduanatik pasatzean garesti irteten zen.

• Baserritarrek garia zakuetan eramaten zuten errotara

  Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

  Errotako lanari noiz utzi zioten. Errekako ura Bergarara eraman zutenean laga zioten lanari. Aleak "kajara" nola botatzen zituen. Baserritarrek garia zakuetan eramaten zuten. Etxeko leihoan papera egoten zen, zaku bakoitzari marka ipintzeko. Zakuak nola pisatzen zituzten hasieran. Estraperloa.

• Garia erein, ogi faltarik ez izateko

  Tomas Abarrategi Goikoetxea (1947) Berango

  Etxerako txerriak hasten ziren, eta koipea erabiltzen zen olioaren ordez. Tomas umea zela, ogiaren errazionamendua egon zen; aitak lurrak errentan hartu eta garia erein zuen. Horrela zuten nahi beste ogi. Amak egiten zuen ogia.

• Errazionamenduan ere goserik ez Elantxoben

  Kontxa Gonzalez Badiola (1928) Elantxobe

  Errazionamendu garaian, errotara joaten ziren irinetan. Kaxan gordetzen zuten, eta amak ikasi zuen taloak egiten. Arraina bazuten eta ortuariak ere bai. Horrela ez zuten goserik pasa. Baserritarrek eta arrantzaleek trukea egiten zuten.

• Gerra ostea

  Andres Ereño Atutxa (1917) Etxebarri

  Gerra ostean gosea egon zen eta arropa ere eskas. Etxean, arreba zaharrena joskilea zenez, etxerako josten zuen eta eurek ez zuten arropa izateko arazorik izan. Batzuk kartzelara eraman zituzten, beste batzuk (bi koinatu) langileen batailoietara.

• Errotarien lana gerra ostean

  Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

  Estraperlo garaian, txandaka lan egin behar izaten zuten errotan senar-emazteek. Gauean joaten ziren baserritarrak garia ehotzera.

• Gose garaian, errotak itxita eta errazionamendua

  Isidro Igoaran Elustondo (1934) Urnieta

  Gerra ostean gosea etorri zen eta errotak itxita egon ziren. Osaba bat Aranora joaten zen errotara gauez; abereek erraz ikasi zuten bidea. Errotan gertatutako anekdota kontatzen du. Itsasondoko errotara ere joaten ziren trenez. Errazionamendua izaten zen garai hartan, eta baserriko jeneroa entregatu egin behar izaten zen.

• 1.000 kilo irin bakar-bakarrik antolatu behar

  Isidro Igoaran Elustondo (1934) Urnieta

  Irina estraperloan ekartzen zuten. Behin osabak 1.000 kilo irin hartu behar zituen, eta Guardia Zibilak harrapatuko zituen beldurrez, berak bakarrik antolatu behar izan zituen irin zaku guztiak. Etxean tranpa bat eraiki zuen osabak, inork ikus ez zezan irina gordeta zeukatenik.

• Kalean gosea eta baserrira eskean

  Isidro Igoaran Elustondo (1934) Urnieta

  Artoarekin egindako ogia jaten zuten gerra ostean. Kaleko jendeak gorriak ikusi zituen janariarekin. Baserrian hobeto moldatu ziren baserriko jeneroarekin. Jende asko eskean etortzen zen baserrietara.

• Gerraosteko errazionamendua

  Jose Miguel Elosegi Aldasoro (1933) Tolosa

  Gerraostean errazionamendua nolakoa izaten zen kontatzen du Jose Miguelek. Dirua izan arren, zer erosi ez zegoela kontatzen du. Mugetan zaintza zegoenez, mendiz ibiltzen ziren herriz herri jatekoa lortzeko.

• Elgoibarrera eta Altzolara esnea saltzera

  Agustin Gurrutxaga Garate (1917) Elgoibar

  Aiastia (San Migel) auzoa. Mugarria non dagoen. Elgoibarrera tratura edo esnea-saltzera astoan. Altzolako bainuetxera esnea saltzera. Estraperloa.

• Portuko janaria etxera eramaten zuten langileek

  Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia

  Portura denetatik ekartzen zuten: azukrea, tipulak, platanoak, arroza... Langileek ere etxera eramaten zuten ahal zutenean, zulotxoak eginez, zakuak puskatuz...

• Kontrabandoa: portutik herrira

  Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia

  Piezak, irratiak... ere ibiltzen ziren portuan. Kontrabandoa ere egiten zen. Garaian garaikoa zekarten portura. Erlojuak ere ekartzen zituzten, eta kontrabandoan saltzen zituzten herrian.

• Goserik ez du oroitzen

  Maria Jesus Huizi Narbarte (1939) Pasaia

  Ez du gogoan jendea gosea pasatzen ikusi izana.

• Fraidetzarako ikasketak Tolosan

  Jon Lopategi Lauzirika (1934) Muxika

  Sei urtez egon zen herriko eskolan, eta ondoren Tolosara joan zen fraide ikasketak egitera. Hamar urtez egon zen han. Oporrik ez zuten bertan. Urte gogorrak ziren haiek, eta lehenengo hiru urteetan gosea pasa zuen.