Ekonomia gerraostean

• Garia erein, ogi faltarik ez izateko

  Tomas Abarrategi Goikoetxea (1947) Berango

  Etxerako txerriak hasten ziren, eta koipea erabiltzen zen olioaren ordez. Tomas umea zela, ogiaren errazionamendua egon zen; aitak lurrak errentan hartu eta garia erein zuen. Horrela zuten nahi beste ogi. Amak egiten zuen ogia.

• Errazionamenduan ere goserik ez Elantxoben

  Kontxa Gonzalez Badiola (1928) Elantxobe

  Errazionamendu garaian, errotara joaten ziren irinetan. Kaxan gordetzen zuten, eta amak ikasi zuen taloak egiten. Arraina bazuten eta ortuariak ere bai. Horrela ez zuten goserik pasa. Baserritarrek eta arrantzaleek trukea egiten zuten.

• Gerra ostea

  Andres Ereño Atutxa (1917) Etxebarri

  Gerra ostean gosea egon zen eta arropa ere eskas. Etxean, arreba zaharrena joskilea zenez, etxerako josten zuen eta eurek ez zuten arropa izateko arazorik izan. Batzuk kartzelara eraman zituzten, beste batzuk (bi koinatu) langileen batailoietara.

• Errotarien lana gerra ostean

  Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

  Estraperlo garaian, txandaka lan egin behar izaten zuten errotan senar-emazteek. Gauean joaten ziren baserritarrak garia ehotzera.

• Gose garaian, errotak itxita eta errazionamendua

  Isidro Igoaran Elustondo (1934) Urnieta

  Gerra ostean gosea etorri zen eta errotak itxita egon ziren. Osaba bat Aranora joaten zen errotara gauez; abereek erraz ikasi zuten bidea. Errotan gertatutako anekdota kontatzen du. Itsasondoko errotara ere joaten ziren trenez. Errazionamendua izaten zen garai hartan, eta baserriko jeneroa entregatu egin behar izaten zen.

• 1.000 kilo irin bakar-bakarrik antolatu behar

  Isidro Igoaran Elustondo (1934) Urnieta

  Irina estraperloan ekartzen zuten. Behin osabak 1.000 kilo irin hartu behar zituen, eta Guardia Zibilak harrapatuko zituen beldurrez, berak bakarrik antolatu behar izan zituen irin zaku guztiak. Etxean tranpa bat eraiki zuen osabak, inork ikus ez zezan irina gordeta zeukatenik.

• Kalean gosea eta baserrira eskean

  Isidro Igoaran Elustondo (1934) Urnieta

  Artoarekin egindako ogia jaten zuten gerra ostean. Kaleko jendeak gorriak ikusi zituen janariarekin. Baserrian hobeto moldatu ziren baserriko jeneroarekin. Jende asko eskean etortzen zen baserrietara.

• Gerraosteko errazionamendua

  Jose Miguel Elosegi Aldasoro (1933) Tolosa

  Gerraostean errazionamendua nolakoa izaten zen kontatzen du Jose Miguelek. Dirua izan arren, zer erosi ez zegoela kontatzen du. Mugetan zaintza zegoenez, mendiz ibiltzen ziren herriz herri jatekoa lortzeko.

• Elgoibarrera eta Altzolara esnea saltzera

  Agustin Gurrutxaga Garate (1917) Elgoibar

  Aiastia (San Migel) auzoa. Mugarria non dagoen. Elgoibarrera tratura edo esnea-saltzera astoan. Altzolako bainuetxera esnea saltzera. Estraperloa.

• Portuko janaria etxera eramaten zuten langileek

  Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia

  Portura denetatik ekartzen zuten: azukrea, tipulak, platanoak, arroza... Langileek ere etxera eramaten zuten ahal zutenean, zulotxoak eginez, zakuak puskatuz...

• Kontrabandoa: portutik herrira

  Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia

  Piezak, irratiak... ere ibiltzen ziren portuan. Kontrabandoa ere egiten zen. Garaian garaikoa zekarten portura. Erlojuak ere ekartzen zituzten, eta kontrabandoan saltzen zituzten herrian.

• Goserik ez du oroitzen

  Maria Jesus Huizi Narbarte (1939) Pasaia

  Ez du gogoan jendea gosea pasatzen ikusi izana.

• Fraidetzarako ikasketak Tolosan

  Jon Lopategi Lauzirika (1934) Muxika

  Sei urtez egon zen herriko eskolan, eta ondoren Tolosara joan zen fraide ikasketak egitera. Hamar urtez egon zen han. Oporrik ez zuten bertan. Urte gogorrak ziren haiek, eta lehenengo hiru urteetan gosea pasa zuen.

• Errazionamendua

  Balentina Elortegi Batiz (1924) Meñaka

  Errazionamenduan arroza, indaba eta garbantzua banatzen zen. Ogia izaten zutela dio.

• Antzuolako industria gerra aurreko urteetan

  Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

  Antzuolako industria: lau larru-ontze fabrika; bi zerratoki. Larru-ontze lantegietan, gizon eta emakumeak aritzen ziren lanean. Olaran, Telleria, Arbulu eta Bareño. Gerra garaian gorakada handia izan zuten; baina gerraostean, lanaren beherakada etorri zen, eta batzuek behea jo zuten.

• Gari-jotzeko makinak

  Luziana Biain Biain (1921) Oñati

  Leakuaren ondoren makina etorri zen, eta hura ere hiruna zen. Txandaka erabiltzen zuten. Gari-jotzeko makina ere bazuten. Gero, makina handia etorri zen; baserriz baserri ibiltzen zen. Egun bakarrean birena egiten zuen. Dirutan ordaintzen zioten. Garia entregatzen zuten udaletxean, etxean falta arren. Maizterrak ziren.

• Estraperloa

  Luziana Biain Biain (1921) Oñati

  Kupoan zer eramaten zuten ez du gogoratzen, gariaz aparte. Garia non ehotzen zuten: Santakrutzenen eta Tokillon. Estraperloan Araotzera joaten ziren, garia ehotzera, astoarekin. Errotak itxita egon ziren, baina Guardia Zibilak ezikusia egiten zuen zerbait emanez gero.

• Garia entregatu beharra; Zerrajeran lanean

  Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati

  Soroan zer zuten. Gerra ostean, garia entregatu beharra. Araban erosten zuten gero, gauez, etxerako nahikoa ez zutelako. Zerrajeran ibili zen lanean. 1941ean hasi zen. Bertako enkargatua zen aita; haren ordez sartu zen. Ur kanalak. Tunelak kanpotarrek egin zituzten; istripua.

• Gerra ostean janaria urri

  Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati

  Baserrian zaila da bizimodua, lehen eta orain. Tremesa. Gerra ostean, janarekin estu. Babarruna egunero, urdaiarekin. Txorizoa, egun berezietan bakarrik. "Gaztaina erriak eta sagar irakiña, afai jakiña". Gosaltzeko, esne-taloak ala tremesa. Ogirik ez.

• Errazionamendu garaia

  Bixenta Aiastui Aiastui (1933) Oñati

  Neskametzako lanak: etxea garbitu, umezain, sukaldari... Goizean ogitxo bat ematen zieten, egunerako. Jatorduak. Errazionamendua txandaka jasotzen zuten inguruko baserriek. Ogi beltza. Garia entregatu behar izaten zuten. Tremesa. Gaztaina gordinak jaten ibiltzen ziren.