Ekonomia gerraostean

Errazionamendua
Balentina Elortegi Batiz (1924) Meñaka

Errazionamenduan arroza, indaba eta garbantzua banatzen zen. Ogia izaten zutela dio.
Antzuolako industria gerra aurreko urteetan
Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

Antzuolako industria: lau larru-ontze fabrika; bi zerratoki. Larru-ontze lantegietan, gizon eta emakumeak aritzen ziren lanean. Olaran, Telleria, Arbulu eta Bareño. Gerra garaian gorakada handia izan zuten; baina gerraostean, lanaren beherakada etorri zen, eta batzuek behea jo zuten.
Gari-jotzeko makinak
Luziana Biain Biain (1921) Oñati

Leakuaren ondoren makina etorri zen, eta hura ere hiruna zen. Txandaka erabiltzen zuten. Gari-jotzeko makina ere bazuten. Gero, makina handia etorri zen; baserriz baserri ibiltzen zen. Egun bakarrean birena egiten zuen. Dirutan ordaintzen zioten. Garia entregatzen zuten udaletxean, etxean falta arren. Maizterrak ziren.
Estraperloa
Luziana Biain Biain (1921) Oñati

Kupoan zer eramaten zuten ez du gogoratzen, gariaz aparte. Garia non ehotzen zuten: Santakrutzenen eta Tokillon. Estraperloan Araotzera joaten ziren, garia ehotzera, astoarekin. Errotak itxita egon ziren, baina Guardia Zibilak ezikusia egiten zuen zerbait emanez gero.
Garia entregatu beharra; Zerrajeran lanean
Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati

Soroan zer zuten. Gerra ostean, garia entregatu beharra. Araban erosten zuten gero, gauez, etxerako nahikoa ez zutelako. Zerrajeran ibili zen lanean. 1941ean hasi zen. Bertako enkargatua zen aita; haren ordez sartu zen. Ur kanalak. Tunelak kanpotarrek egin zituzten; istripua.
Gerra ostean janaria urri
Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati

Baserrian zaila da bizimodua, lehen eta orain. Tremesa. Gerra ostean, janarekin estu. Babarruna egunero, urdaiarekin. Txorizoa, egun berezietan bakarrik. "Gaztaina erriak eta sagar irakiña, afai jakiña". Gosaltzeko, esne-taloak ala tremesa. Ogirik ez.
Errazionamendu garaia
Bixenta Aiastui Aiastui (1933) Oñati

Neskametzako lanak: etxea garbitu, umezain, sukaldari... Goizean ogitxo bat ematen zieten, egunerako. Jatorduak. Errazionamendua txandaka jasotzen zuten inguruko baserriek. Ogi beltza. Garia entregatu behar izaten zuten. Tremesa. Gaztaina gordinak jaten ibiltzen ziren.
Garia ehotzera Antzuolara
Bixenta Aiastui Aiastui (1933) Oñati

Estraperloarekin ez da akordatzen. Erlena zaldiarekin joaten ei zen Arabara. Beraiek gariarekin joaten ziren garia ehotzera, Antzuolara. Zerrategia zeukan. Kruz Azkarate.
Garraioan eta estraperloan
Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

Trenbide konponketa lanetarako materialak garraiatzen zituzten astoekin. Gerraostean idiekin ibili zen aita ikatz garraioan, Arrikurtz baserriko Damasorekin bazkide. Arabatik estraperloan ere asko jardun ziren. Aitak ekartzen zituenak amak kalean saldu edo trukatzen zituen.
Estraperloa eta kupoa
Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

Gauez egiten zuten estraperloa. Estraperlistek elkarri laguntzen zioten. Ama Guardia Zibilekin ondo konpontzen zen, etxean merienda batzuk eman eta gero. "Abastos"en inspekzioak, gauzak nola gordetzen zituzten eta kupoaren gorabeherak azaltzen ditu Karmenek.
Garia eho eta labesua, gauez
Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

Errotak itxita egon zirenean, eskuzko makina batekin ehotzen zuten garia. Zuazolako errotan gauez garia ehotzen hasi ziren, eta bertara joaten ziren Aixkirritik. Labesua gauez egiten zuten. Gaztainak ere entregatu egin behar izaten zituzten.
Gaztainak bai, baina oliorik ez
Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

Gaztainak zeudenean, gaztainak eta salda izaten zen eguneroko afaria. Ardien ilea ere entregatzen zuten. Ogi falta ezagutu zuten, baina goserik ez. Errazionamendua jasotzera kalera joaten ziren. Dirua bazuten, baina erostekorik ez zegoen. Txerrien koipea edota ardien seboa erabiltzen zuten frijitzeko.
Errazionamendua
Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

Errazionamendu-liburuxkak esaten zuena hartzeko eskubidea zuten, baina ordaindu egiten zuten hartutakoa.
Gerra osteko gosea
Pilar Barrena Kortabarria (1922) Oñati

Gerra ostean ematen zuten ogia jan ezindako modukoa zen. Etxe osteko ortuko gauzekin konpondu behar izaten zuten; gurasoen baserrietatik esne apur bat ere ekartzen zuten. Gerra bukatu zenean Soraluzera joan zen neskame.
Gerraostean, astoarekin errotara
Manuel Gereño Urretabizkaia (1929) Pasaia

Gerraostea. Errotarik ez zen inguruan, eta Oiartzunera joaten ziren artoarekin, gero taloak egiteko. Ogi gutxi zegoen. Astoarekin joaten ziren, batzuetan gauez. Udaletxera babarruna eraman beharra.
Ogi gosez
Miren Uriarte Eizagirre (1934) Oñati

Gose denboran ogia lortzea ez zen batere erraza. Txitentzako zaperoa janda ere pozik egoten ziren.
Umetan erizain; garaiko janariak
Miren Uriarte Eizagirre (1934) Oñati

Zumarragan bizi zirenean, eskolara joan beharrean ama zaintzen geratzen zen. Garai hartako jatorduetako janari asko gaur egun ez dira estimatzen.
Garia udaletxera
Carmen Garitaonandia Lizarralde (1928) Oñati

Gerra denboran, gurdikada gari eraman behar izaten zuten baserritarrek udaletxera derrigortuta. Ez zitzaion bidezkoa iruditzen Karmeni gobernuaren jokabidea. Artile kilo bat gutxiago eramateagatik ere isuna ordaindu behar izaten zen. Gaur berriz, dohainik ere ez diete hartzen artilea.
Ogi beltza egiten zuten
Carmen Garitaonandia Lizarralde (1928) Oñati

Segurako okindegian ogi beltza egiten zuten, irin nahasiarekin. Villafrancatik bidaltzen zuten irina. Hirurogeita hamar zentimo kobratzen zuten ogiko eta hura izaten zen lau pertsonentzako egunerako anoa.
Kupoa; garia harri xehearekin nahastuta
Felix Balzola Astarloa (1928) Elgoibar

Gerraostean, zer jenero entregatu behar izaten zen (garia, patata, baba...). Familiaren tamainaren arabera, 10 anega gari entregatu behar izaten zen: gero, etxean falta. Alondegian entregatu eta pisatzen zen jeneroa. Pisua osatzeko, batzuek garia harri xehearekin nahasten omen zuten.