Ekonomia gerraostean

• Katuak ilobak maino maiteago

  Anastasio Beaskoetxea Egiarte (1925) Mendata

  Diru apur bat eman zion baserriko ugazabak eta Errekaldera itzuli zen eta han egon zen soldadutzara joan arte. Hamabost urterekin, izapideak egin zituen itsasora joateko nabigatzera. Mundu Gerra zen, baina berak handik irten beharra zuen. Gose garaia zen, lana zuenean ere, ez zuen ostatua ordaintzeko adina irabazten. Izeko neskazaharrak maiteago zituen txakurra eta katuak ilobak baino. Beste bi neba-arreba ere morroi edo neskame joan ziren.

• Nabigatzeko gomendiozko agiria behar

  Anastasio Beaskoetxea Egiarte (1925) Mendata

  Hemezortzi urterekin deitu zioten Marinan soldadutza egiteko. Itzuli zenean, nabigatzera joan nahi zuen, baina, ez zuenez gomendiozko agiririk, ez zuen lortzen lanik. Obretan hasi zen lanean, baina ez zitzaion heltzen gosea kentzeko. Estraperloko janaria oso garestia zen: norberak erositakoa ere ostu egiten zuten.

• Amonak janaria ematen zien behar zutenei

  Eulalia Ollokiegi Sarobe (1937) Lasarte-Oria

  Baratzetik bizi ziren Larrekoetxe baserrian. Hiru baratze zituzten, eurentzat janaria ekoizteko eta baita tratua saltzeko ere. Eulaliak gogoan du jende asko joaten zela baserrira eskera, eta amonak janaria ematen ziela.

• Oliorik ezean, txerriaren koipea

  Maria Angeles Gorriño Aranburu (1944) Mendata

  Baserrian ez zuen goserik ezagutu eta gurasoei ere horixe entzun izan zien beti. Beti egoten zen zerbait jateko. Olio falta egon zen. Txerriaren koipea erabiltzen zuten jatekoa frijitzeko. Ogi faltarik ez du ezagutu. Olio kontrabandoa. Mendatako emakume batek egiten zuen tranpa.

• Hezur-muina jaten zuten

  Ixabel Zuaznabar Irulegi (1938) Lasarte-Oria

  Ogiaz lagunduta jaten zuten hezur-muina. Gaur egun txarra dela esaten badute ere, garai hartan, gerraostean, jatekorik ez zen soberan. Amonak arto-ogia egiten zuen.

• Estraperloa trenean

  Ixabel Zuaznabar Irulegi (1938) Lasarte-Oria

  Trena baserri ondotik pasatzen zen, eta Ixabelek nola jakin ez arren, morroia eta aita agertzen ziren handik ogi-irinarekin.

• Hamabi urterekin Galarditarren dendara lanera

  Maria Jesus Urkiola Soraluze (1930) Lasarte-Oria

  Hamabi urterekin Galarditarren janari-dendan hasi zen lanean. Beraiek dendaren gainean bizi ziren, bigarren solairuan, eta Galarditarrak aurreko etxean. Dendako lanetan eta etxekoetan jardun behar izaten zuen, goizetik gauera. Errazionamendu garaian jende asko joaten zen eta neka-neka eginda bukatzen zuen. Etxean pozik, diru pixka bat irabazten zuelako.

• Gosete sasoian arrautza frijitua amaitzeko penaz

  Maria Jesus Urkiola Soraluze (1930) Lasarte-Oria

  Gerraostean gosea pasa zuten. Arrautza frijitua jaten bazuen noizbait, bukatzeko penaz egoten zen, ez zekielako noiz izango zuen berriz halako aukerarik. Ogi beltza. Baserrietako jendea hobeto egon zen. Amaren jaiotetxetik (Azpeititik) bidaltzen zizkieten zenbait barazki. Bolada baten "auxilio social"en jaten zuen. Ez zegoen dirurik. Gose sasoian edozer gauza zen ona.

• Beraiek etxeko elikagaiak; kaleko jendea goseak

  Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

  Aitak egin izan zuen garia, baina ez asko. Ez omen da gariarentzat leku aproposa. Artoa eta babarruna izaten zituzten soroan. Goizean goiz artajorrara joan behar ihintzetan. Baratze koskor bat ere bazuten: patata, tomatea eta barazki gutxi batzuk. Dena etxerako izaten zen. Babarruna urte guztian jaten zuten. Kaleko etxe askotan ez zuten jatekorik izaten eta mendi aldera joaten ziren sagarrak lapurtzera. Euren etxera Errekaldetik eta Lasartetik etortzen ziren kuadrillak.

• Gerraostean babarruna ezkutatzen, ez entregatzearren

  Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

  Gerraostean baserritarrek jasotako elikagaietatik zati bat entregatu egin behar izaten zuten. Guardia zibilak joaten ziren baserrietara. Aitak babarruna zulo batean ezkutatzen zuen. Hala ere, ezarritako kupoa eman egin behar izaten zen.

• Senarrak eta biek janari-denda jarri zuten

  Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

  Garai bateko Michelin lantegiko soldatarekin ez ziren iristen 1000 pezetara (hilean). Hilabetea pasatzeko lanak izan arren, sekula ez duela zorrik egin dio. Senarrak eta biek janari-denda jarri zuten. Dena zakuetan etortzen zen orduan eta jendeak justukoa erosten zuen. Gustatu egiten zitzaion jendearekin tratua.

• Txekorrak estraperloan erosi eta saltzen

  Sabino Etxabeguren Artola (1927) Anoeta

  Hamasei bat urte zituela estraperloan hasi ziren. Aitak dirua ematen zion baserrietan txekorrak erosteko. Ondoren etxean hiltzen zituzten Tolosan edo Donostian saltzeko. Txekorrak Alkiza, Hernialde, Ibarra eta inguruetatik ekartzen zituzten. Estraperloan ibiltzen ziren beste emakume batzuk ere aipatzen ditu.

• Errotako harriak Bergaratik ekarri zituzten

  Sabino Etxabeguren Artola (1927) Anoeta

  Donostian soldadu egon zen, San Markosen. Estraperloan haragia eta irina ibiltzen zituzten. Aitak Bergaratik errotako harriak ekarri zituen eta baserritarrek garia isilka ekartzen zien. Gauez egiten zuten lana, ezkututan.

• Gerra ondoren gosea eta estraperloa

  Sabino Etxabeguren Artola (1927) Anoeta

  Gerra ondoren gosea eta arrazoinamendua iritsi ziren. Opil txar batzuk ematen zizkien. Etxean asko ziren eta aitak estraperloan hastea pentsatu zuen Tolosako sozio batekin. Sabino mutil zaharrena zenez laguntzen ibili zen. Txekorrak erosten hasi ziren. Gauean isilka eta beldurrez hiltzen zituzten txekorrak. Behin guardiak nola inguratu zitzaizkien eta errota gelditu behar izan zuten gogoan du.

• Estraperlo kontuengatik aita denuntziatua

  Sabino Etxabeguren Artola (1927) Anoeta

  Behin soldadu zegoela etxetik abisu bat jaso zuen hara bueltatzeko. Tenientearen zaldian joan zen. Goizeko bostetan etxera iritsi zenean ama negarrez hasi zitzaion. Aita denuntziatu omen zuten estraperlo kontuengatik. Ama arrosarioa errezatzen gelditu zen bitartean Sabino Tolosako epaitegira joan zen.

• Ama jan gabe gelditzen zen semeek jan zezaten

  Mertxe Altuna Iruretagoiena (1945) Lasarte-Oria

  Mertxek ez du goserik pasa, baina haren bi anaiek bai. Ama jan gabe gelditzen zen anaiari emateko. Babarrunak jaten zituzten egunero, baina igandetan garbantzuak.

• Arto zakuekin Hernanira autobusez

  Migel Aldasoro Gonzalez (1930) Donostia

  23 urterekin hasi zen eraikuntzan lanean, soldadutza amaitu orduko, eta 70 urte bete arte aritu da lan horretan. Aurretik baserriko lan mordoa egina da, 15 kilo arto hartuta Hernanira joaten zirenekoa gogoratzen du. Autobusean joaten ziren Hernaniko errotara, eta itzultzean goardek zakuetan zekartena ez kentze aldera, txoferrari geldialdia lehenago egiteko eskatzen zieten, basotik oinez joateko etxera.

• Baserrian jateko faltarik ez

  Migel Aldasoro Gonzalez (1930) Donostia

  Baserritarrek elkarren artean harreman estua zuten, euren etxean hiru edo lau txerri hazten zituzten urtean, eta txerriak hiltzean denen artean banatzen zuten. Moilan arraina kargatu eta idi parearekin baserrira igotzen zuten, baratzean ongarri gisa erabiltzeko. Baserrian ez zuten goserik pasa, denetik zuten baratzean, baina oso kontrol zorrotzak izaten ziren eta jasotakoaren zati bat entregatu behar izaten zen. Errazionamenduko ogia ez zitzaion gustatzen, taloa nahiago.

• Tiroen ondorioz platerak dantzan

  Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

  Gerran Bittorik beldur handia pasa zutela kontatzen du, batzuetan, San Markos aldean tiroak entzun eta platerak dantzan hasten ziren burrunbagatik. Orduan, altxa eta ihes egiten zuten, bakoitzak ahal zuen tokira. Behin amari tratua lapurtzen saiatu ziren hiru atso.

• Guardia Zibila etxea arakatzen

  Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

  Bittorik oroitzen du Guardia Zibilak nola arakatzen zuen baserria, koltxoiak zulatuz eta oheak deseginez. Beste garai batean, babarruna, artoa eta patata eman behar zen udaletxean. Aitak meta barruan babarrunak ezkutatu zituen.