Ekonomia gerraostean

• Gosea eta hotza, gerraostean

  Itziar Arzelus Arrieta (1928) Donostia

  Gerraosteko gosea. Errazionamendua. Ogia txarra eta babarrunak olio gabe. Zabalo medikuak jateko esan zion. Amak ogi truke ematen zituen eskolak. Hotza egiten zuen etxean, eta salamandra berogailua jarri zion amak gelan. Txokolaterik ez zuen inork.

• Goserik ez zuten pasatu

  Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

  Gerraostean goserik ez zuten pasatu, amak dirua bazuelako. Beheko andreak itxurak egiten omen zituen, goseak zeudela, eta udaletxeak ematen zien jana egunero. Hasieran ez zegoen errazionamendurik. Gero bai, eta lentejek zomorroak zituzten.

• Estraperloa eta arrazionamendua

  Miren Iparragirre Alkorta (1934) Joxepa Iparragirre Izagirre (1934) Donostia

  Gerraosteko estraperloa. Oriora joaten ziren olio bila. Joxe Luisek kontatu du olioa nola eramaten zuten autobusean, eta behin hautsi egin zitzaiela. Oiartzunen azukrea ere bai. Arrazionamenduko kartila. Taloa. "Morokilloa". Artoa nola txikitzen zuten. Bi erreal litro esnea.

• Errazionamendu garaia

  Miren Josune Tolaretxipi Lizarralde (1926) Donostia

  Gerra ostea. Olio falta. Irinen fabrikan egiten zuen lana aitak, eta okindegira eramaten zuten. Urnietako esnezalea. Errazionamenduko ogia eta txokolatea. Groseko txokolate lantegia.

• Hautsekin egindako tortilla

  Miren Josune Tolaretxipi Lizarralde (1926) Donostia

  Babarrunak eta berdura jaten zen asko. Arroza. Arrautzak. Tortilla bejetala, hautsekin egindakoa, gerra ostean. Olioaren ordezkoa.

• Gerra eta gerraostea: uzta entregatu behar

  Joxe Aierbe Iraola (1934) Donostia

  Gerrako oroitzapenak. Sanatoriora eraman zituzten, eta eskaileretan pasatu zuten gaua. Etxean ere sartu ziren balak. Ukuilutik txekorra eraman zieten. Egunero babarrunak, igandetan garbantzua. Patata, babarruna entregatu beharra gobernuari.

• Errazionamendua eta errotara joan behar

  Joxe Aierbe Iraola (1934) Donostia

  Errazionamenduko kartilarekin joaten zen, San Martingo plazan. Olio gutxi. Urte gogorrak. Egunero taloa, eskolara joan aurretik. Errotara hirin bila, artoarekin. Astorik ez zuten.

• Gerra ostean tela gutxi

  Asuntxi Uribesalgo Bengoa (1928) Bergara

  Gerra garaian tela falta zen. Txaranerako egiten zuten lana, Ugalde. Inspektoreak joaten zirenean, dendatik beraienera eramaten zituzten jositako arropak.

• Gerraosteko janari eskasia

  Felix Elorza Loidi (1936) Aramaio

  Gerraostean goserik ez omen zuten pasatu, baina ez zutela ondo jaten dio. Egun osoan garoa ebakitzen jarduten zutenean zer jaten zuten kontatzen du. Garoa hogei gurdikadatik gora ekartzen zuten urtero etxera.

• Astoa oso baliagarria zen. Errazionamenduko tabakoa

  Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

  Lurra bustia zegoenean idien apatxek eta gurdien txirrikek bideak hondatzen zituzten. Halakoetan astoa erabiltzen zuten ganadu-jatekoak ekartzeko. Urte txarretan lastoa kanpotik ekartzen zuten ganaduari emateko. Arto-baba sail handiak izaten zituzten. Gaztaina eta esnea ere beti izaten zituzten eta jateko zerbait beti izaten zuten etxean. Errazionamendu garaiko aitaren tabakoarekin gogoratzen da. Erretzen ez zutenei garraio lanak egiten zizkien, euren tabakoaren truke.

• Gerraosteko beharrak

  Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

  Gerraostean aita sarritan ikusi zuen beharra zutenei laguntzen. Gaztainadi handiak zituzten eta gaztainak saltzen zituzten. Kiloa pezeta bian saltzen zutela gogoratzen du. Txatxurreneko Floren joaten zen Gasteizera gaztainok saltzera.

• Guardia Zibilen mantenua baserritarren ardura

  Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

  Gogoan du gerraostean nola entregatu izan zuten gurdikada garia herriko Kontzejupean, eta gero etxean jateko garia Arabatik estraperloan ekarri beharra. Artorik ez, baina babarrunak ere entregatzen zituzten. Guardia Zibilentzako esnea txandaka eraman behar izaten zuten auzorik auzo. Txapelokerrek beste bezeroak baino gutxiago ordaintzen zuten. Herriko baserritarrek auzolanean prestatzen zuten txapelokerrentzako sutarako egurra.

• Azeriekin etxerik etxe; zekorrak estraperloan

  Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

  Azeriak harrapatzen zituztenetan, etxerik etxe joaten ziren gero azeriok erakusten eta ematen zietena batzen. Aitak kontatu zion azkonarrak neguan hiru bat hilabetean euren zulotik irten barik egoten zirela. Udazkenean kalte handiak egiten omen zituzten azkonarrok. Zekorrak estraperloan eramaten zituzten Otxandioko harakin batentzako, eta honek, ez deklaratzearren, kortan hiltzen zituen, gero bere tabernan saltzeko.

• Bizkaira bildotsak estraperloan

  Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

  Oleta auzoko artzain bat urte askoan egon zen Uribarrenbekoan. Bildotsak Durangora eramateko basoz joaten zen, probintzia batetik bestera pasatzeko zerga ez ordaintzearren. Norbaitek salatu egin omen zuen, eta behin guardia zibilak saihesteko lanak izan zituen.

• Gerraosteko lapurrak. Ura eta arropa garbiketa

  Sebastiana Balanzategi Unzueta (1929) Aramaio

  Garia entregatzen zenean, aititak "Miñazulo" izeneko zulo batean gordetzen zituen irin zakuak guardia zibilengandik ezkutatzeko, baina norbaitek ostu zion zakuren bat. Neguan teilatuko urez baliatzen ziren, baina udan errekatik ekarri behar izaten zuten. Etxe ondoan garbitokia izan zuten arte arropa errekan garbitzen zuten. Lixiba egindakoa da Sebastiana.

• Ogi gosea errazionamendu garaian

  Elias Galartza Aranguren (1935) Aramaio

  1944ko errazionamenduan bakoitzari olio litroaren zortzirena egokitzen zitzaion, zortzi egunerako. Ogi txuskoak ere gogoan ditu. Ogi-opil zati bat jatea festa izaten zen orduko neskatila-mutikoentzako.

• Gerraostean kaletarrak ere soroak lantzen

  Elias Galartza Aranguren (1935) Aramaio

  Tabernakoak eta auzoan bizi ziren nafar basomutil batzuk ziren Oleta auzoan ganadurik ez zuten bakarrak. Gerraostean Otxandioko kaletarrek soroak landu behar izan zituzten jatekoak lortzeko. Sorook Limitaduko terrenoetan egon ziren.

• Gerraoste gogorra

  Basilio Ugarte Urrutia (1925) Aramaio

  Gerra bukatu eta gero, bizimodu nahiko normalera itzuli ziren. Ogirik ez zegoela gogoratzen du. 1941a arte oso urte gogorrak izan ziren, gariarentzako urte txarrak tartean. Estraperloa batzuk egiten zuten, baina euren aita ez zen izan horietarikoa.

• Anaiak preso eta etxean dirurik ez

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Jaso zuten gari guztia entregatu egin behar izan zuten urte batean. Arto-taloei esker atera ziren aurrera. Anaia bat kartzelan eta bestea “Batallón de Trabajadores”en zeuden zigortuta. Diru falta larria zuten, eta ama gaztaina eta sagarrak saltzera joaten zen Gasteizera astean behin, autobusez.

• Morroi eta neskameak etxean

  Kepa Mondragon Jauregi (1934) Aramaio

  Gerraostean kaletik jendea etortzen zen, tripa betetze alde baserrian lana egitera. Umea zenean, morroi eta neskameak ezagutu zituen etxean. Haiek ere tripa-truke eta jantzien alde egiten zuten lan. Gabonetan zerbait ematen zieten, etxera eraman ahal zezaten.