Ekonomia gerraostean

• Baserritarrak ogia brusapean hartuta bazkaltzera feria egunean

  Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

  Feria egunetan baserritarrak bazkaltzera etortzen ziren tabernara, bakoitzak bere ogia brusapean zuela. Behin Mutrikutik babarrunak nola ekarri zituzten azaltzen dute. Esnea baserri batetik ekartzen zieten.

• Lurra lantzeko tresnak; gose garaian, taloak

  Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

  Traktoreen aurretik goldeak izaten ziren. Karramarroa, area, marka... Artoa, babarruna. Oiloentzat zen artoa; gose handia izan zenean bai, taloak eginda, ogirik ez zegoelako. Errazionamendua. Olio gutxi. Sardina latetako olioa erabili behar. Bi txerri hiltzen zituzten urtean.

• Gose garaian, tuberkulosia asko

  Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

  Etxean ez zuten politikarako grinarik. Beti lanean. Gose handia, gerra ondorean. Biriketako gaitzarekin hiltzen ziren asko. jan faltarik ez zuten izan beraiek baserrian, baina beste askok bai. Taloak bazituzten. Estraperloko ogia.

• Arraiketan

  Ebaristo Genbelzu Sansinenea (1925) Hernani

  Trena bazen Lesakan barrena joaten zena. Arraiketan ibiltzen zen; Hondarribin erosi eta Elizondon saltzen zuen. Usteldu ere egiten zitzaion batzuetan.

• Gerrako pobrezia eta janaria

  Luix Otxotorena Ollokiegi (1928) Hernani

  Gerra hasi zenean, 8 urte zituen. Tiroak entzuten zituzten. Gerra ostean, pobrezia handia zegoen. Kafe-errotan artoa txikitzen zuten. Txerriak ere bazituzten etxean. Goserik ez zuten pasa; kalekoek bai, ordea.

• Inguruko herrietako festetara nola joaten ziren

  Luix Otxotorena Ollokiegi (1928) Hernani

  Lehen bilerak izaten ziren hainbat lekutan: tabernetan, Oialumen, Benta Berrin... Benta Berrira bizikletaz joaten ziren; muga pasatzean mikeleteak egoten ziren han. Estraperloan ibili izan zen Luix bera, baina gutxi.

• Etxeko elikadura: estraperloko irina eta baratzeko produktuak

  Luix Otxotorena Ollokiegi (1928) Hernani

  Osabak irin asko ekartzen zion Luixen familiari. Etxean zer jaten zuten eta nola prestatzen zuten azaltzen du.

• Txerria ezkutuan hil behar

  Mari Karmen Urdangarin Letamendia (1926) Hernani

  Gerraostean debekatua omen zen bi txerri hiltzea. Mari Karmenen etxean bi hazten zituzten eta bata labana sartuta hiltzen zuten, bere garrasi eta guzti, eta bestea, aldiz, mazoarekin buruan jota, isilpean.

• Gazi-kutxa bete-bete

  Mari Karmen Urdangarin Letamendia (1926) Hernani

  Garai batean gazi-kutxan kontserbatzen ziren elikagaiak. Tarteka gatza gehitu behar izaten zen kutxara.

• Okindegiko ordutegi gogorra

  Joxe Mari Azpeitia Basurto (1928) Getaria

  Bazkalostean izaten zuten lo egiteko denbora, baina gaueko ordu batean lanerako jaiki behar izaten zuten. Besteek jai zutenean ere, beraiek lan egin behar izaten zuten okindegian. Noizean behin ateratzen zuten erromeriatara joateko denbora.

• Gerran eta gerraostean janariarekin nola moldatu ziren

  Juliana Eizagirre Osa (1929) Getaria

  Gerran ondo moldatu ziren jateko. Etxean egiten zuten ogia, astean behin, labesuan. Gerra ostean, errotak itxita zeuden, eta ogia egiteko nola moldatzen ziren azaltzen du. Taloa ere egiten zuten etxean.

• Errazionamendu txartelen beharrik ez

  Joxe Gaztelumendi Aiestaran (1925) Errenteria

  Errazionamendua zer zen ongi gogoan du Joxek: jatekoa eskuratu ahal izateko, txartel batzuk banatzen omen ziren, baina Joxeren sendikoek ez omen zuten halakoen beharrik, errazionamenduko ilaran ongi ezagunak ziren eta. Hain ezagunak ze, txartela eskatu ere ez zieten egiten.

• Errenteriatik Nafarroako baserrietara jateko eske

  Joxe Gaztelumendi Aiestaran (1925) Errenteria

  Joxeren ama Nafarroa aldera joaten omen zen hango baserrietan jatekoa eskatzera. Joxe bera ere inoiz joandakoa da, eta gogoan ditu poliziak Irunen jartzen zituen kontrolak.

• Pekin fabrikako lanak eta lan baldintzak

  Juanita Getaria San Pedro (1927) Errenteria

  Torlojuak eta halakoak egiten zituzten Pekin fabrikan eta bereizita aritzen omen ziren emakume eta gizonak. Zortzi orduko lanaldia zuten normalki, baina baita hamabikoa ere, lan asko baldin bazen.

• Gerra garaiko eta gerra osteko otorduak

  Juanita Getaria San Pedro (1927) Errenteria

  Gerra garaiko eta gerra osteko errazionamenduak ezagutu zituzten.

• 'Auxilio Social' eta 'Servicio Social'

  Juanita Getaria San Pedro (1927) Errenteria

  Auxilio Social delakoan Cara al Sol kantatu beharra izaten zuten. Biteri kalean omen zegoen egoitza eta behar zuenari jaten ematen omen zioten. Juanita sarritan izan zen bertan. Servicio Social, aldiz, derrigorrezkoa omen zen ezein baimen mota lortu nahi zuen ororentzat. Hala ere, Juanitari ez zitzaion azken honetara joan beharrik egokitu.

• Leikua entregatu beharra

  Joxe Arozena Aranzasti (1933) Hondarribia

  "Leikua" edo babarruna entregatu beharra, gerraostean. Batzuek ezkutatu egiten zuten, baina kontrolen beldurrez egoten ziren.

• Patata eta angula kontrabandoa

  Joxe Arozena Aranzasti (1933) Hondarribia

  Patata kontrabandoa, Hondarribitik Nafarroara. Angula kontrabandoa: Hendaiatik itsasoz arroketara, eta bizkarrez Gaintxurizketara; txarra zen eramateko. Tiroak bota zizkieten behin. Lagun bat aurretik joaten zen.

• Olioa, azukrea eta kafea

  Joxe Arozena Aranzasti (1933) Hondarribia

  Olioa falta zen, baina baserrietan txerriaren koipea erabiltzen zen. Azukre beltza eta gutxi. Kafea kontrabandoan. Ogi zuria Hendaiatik, batelean; guardiak kendu, deskuidatuz gero.

• Gerra ondoan, kontrabandoa: ogia, kafea...

  Mari Kruz Alkain Jauregi (1926) Hondarribia

  Goiz joaten ziren ohera eta goiz jaiki. Gosaltzeko, kafesnea zopekin. Ogia gerra ondoan ez zen ona. Hendaiatik ekartzen zuten ogi zuria, batelean joanda. Kafe berde bila Irunera joaten zen; tranbian guardak izaten ziren, eta oinez egiten zuen buelta. Hendaiara eramaten zuen gero kafea. Kontrabandoa.