Ekonomia gerraostean

  • Pepi eta Felix Mugaz bestaldeko estraperloa

    Felix Durandegi Lazkano (1937) Donostia

    Beste estraperlo mota bat. Mugaz bestaldetik ezkutuan ekartzen zutena: piezak, puntillak, kristalezko galtzerdiak... Mendiz ekartzen zituzten gauzak. Elizondo inguruko jendea zen. Muga itxita zegoen.

  • Pedro Illarreta Goserik ez, baina nahi beste ere ez

    Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

    Errazionamendua, gose garaia. Pentsua eta algarrobak ere jan izan ditu. Katuak Muntora eramaten zituzten; izebak prestatzen zien untxia zelakoan. Bera-Beran taloak egiten zituzten. Aitak arrandegian egiten zuen lana, Pasaian.

  • Pedro Illarreta Estraperloko olioa eta ogi zuria

    Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

    Babarruna. Eskolako fraideak eskatzen zizkion, garbantzu truke. Estraperloko kontuak. Olioa. Emakume ogi saltzaileak; bost pezetan. Ogiak jarrita gona barrenean. Anekdota: ogiz betetako furgonetari tiro egin zioten Aieten, geratu ez zelako. Soldaduak non egoten ziren lotan.

  • Pedro Illarreta Estraperloko kontuak eta "guardavino"-ak

    Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

    "Guardavinos"-en lana. Kobratu egiten zuten. Iruñeko trenean etortzen ziren estraperlistak, eta zakuak botatzen zituzten. Babarrun zakua hartu zuen behin, baina aitak bueltan bidali zuen. Etxean hildako txekorrak ere ezkutuan eramaten ziren.

  • Otaegitarrak Kupoak, errazionamendua

    Maria Jesus Otaegi Urrutia (1928) Donostia

    Kupoak zeuden, baina irina oso txarra zen. Errazionamendu kartila eta kategoriak. Gerraostean hasi zen gosea.

  • 1585 Gose garaia

    Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia

    Errenteriara joan ziren errentan, eta han arrazionamendua astean behin izan beharrean hamabostean behin zen. Intxaurrondora joaten jarraitu zuten, horregatik. Ogia oso txarra zen. Arraina nola lortzen zuten. Trikimailuak: ereiteko patata erosten zuten, baina jateko. Tranbian joaten ziren. Boniatoak eta zomorrodun garbantzuak.

  • 1612 Gosea eta hotza, gerraostean

    Itziar Arzelus Arrieta (1928) Donostia

    Gerraosteko gosea. Errazionamendua. Ogia txarra eta babarrunak olio gabe. Zabalo medikuak jateko esan zion. Amak ogi truke ematen zituen eskolak. Hotza egiten zuen etxean, eta salamandra berogailua jarri zion amak gelan. Txokolaterik ez zuen inork.

  • 1583 Goserik ez zuten pasatu

    Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

    Gerraostean goserik ez zuten pasatu, amak dirua bazuelako. Beheko andreak itxurak egiten omen zituen, goseak zeudela, eta udaletxeak ematen zien jana egunero. Hasieran ez zegoen errazionamendurik. Gero bai, eta lentejek zomorroak zituzten.

  • 1582 Estraperloa eta arrazionamendua

    Miren Iparragirre Alkorta (1934) Joxepa Iparragirre Izagirre (1934) Donostia

    Gerraosteko estraperloa. Oriora joaten ziren olio bila. Joxe Luisek kontatu du olioa nola eramaten zuten autobusean, eta behin hautsi egin zitzaiela. Oiartzunen azukrea ere bai. Arrazionamenduko kartila. Taloa. "Morokilloa". Artoa nola txikitzen zuten. Bi erreal litro esnea.

  • 1580 Errazionamendu garaia

    Miren Josune Tolaretxipi Lizarralde (1926) Donostia

    Gerra ostea. Olio falta. Irinen fabrikan egiten zuen lana aitak, eta okindegira eramaten zuten. Urnietako esnezalea. Errazionamenduko ogia eta txokolatea. Groseko txokolate lantegia.

  • 1580 Hautsekin egindako tortilla

    Miren Josune Tolaretxipi Lizarralde (1926) Donostia

    Babarrunak eta berdura jaten zen asko. Arroza. Arrautzak. Tortilla bejetala, hautsekin egindakoa, gerra ostean. Olioaren ordezkoa.

  • 1576 Gerra eta gerraostea: uzta entregatu behar

    Joxe Aierbe Iraola (1934) Donostia

    Gerrako oroitzapenak. Sanatoriora eraman zituzten, eta eskaileretan pasatu zuten gaua. Etxean ere sartu ziren balak. Ukuilutik txekorra eraman zieten. Egunero babarrunak, igandetan garbantzua. Patata, babarruna entregatu beharra gobernuari.

  • 1576 Errazionamendua eta errotara joan behar

    Joxe Aierbe Iraola (1934) Donostia

    Errazionamenduko kartilarekin joaten zen, San Martingo plazan. Olio gutxi. Urte gogorrak. Egunero taloa, eskolara joan aurretik. Errotara hirin bila, artoarekin. Astorik ez zuten.

  • auribesalgo Gerra ostean tela gutxi

    Asuntxi Uribesalgo Bengoa (1928) Bergara

    Gerra garaian tela falta zen. Txaranerako egiten zuten lana, Ugalde. Inspektoreak joaten zirenean, dendatik beraienera eramaten zituzten jositako arropak.

  • Felix Elorza Loidi Gerraosteko janari eskasia

    Felix Elorza Loidi (1936) Aramaio

    Gerraostean goserik ez omen zuten pasatu, baina ez zutela ondo jaten dio. Egun osoan garoa ebakitzen jarduten zutenean zer jaten zuten kontatzen du. Garoa hogei gurdikadatik gora ekartzen zuten urtero etxera.

  • Juan Mari Uribarren Leturiaga Astoa oso baliagarria zen. Errazionamenduko tabakoa

    Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

    Lurra bustia zegoenean idien apatxek eta gurdien txirrikek bideak hondatzen zituzten. Halakoetan astoa erabiltzen zuten ganadu-jatekoak ekartzeko. Urte txarretan lastoa kanpotik ekartzen zuten ganaduari emateko. Arto-baba sail handiak izaten zituzten. Gaztaina eta esnea ere beti izaten zituzten eta jateko zerbait beti izaten zuten etxean. Errazionamendu garaiko aitaren tabakoarekin gogoratzen da. Erretzen ez zutenei garraio lanak egiten zizkien, euren tabakoaren truke.

  • Juan Mari Uribarren Leturiaga Gerraosteko beharrak

    Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

    Gerraostean aita sarritan ikusi zuen beharra zutenei laguntzen. Gaztainadi handiak zituzten eta gaztainak saltzen zituzten. Kiloa pezeta bian saltzen zutela gogoratzen du. Txatxurreneko Floren joaten zen Gasteizera gaztainok saltzera.

  • Juan Mari Uribarren Leturiaga Guardia Zibilen mantenua baserritarren ardura

    Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

    Gogoan du gerraostean nola entregatu izan zuten gurdikada garia herriko Kontzejupean, eta gero etxean jateko garia Arabatik estraperloan ekarri beharra. Artorik ez, baina babarrunak ere entregatzen zituzten. Guardia Zibilentzako esnea txandaka eraman behar izaten zuten auzorik auzo. Txapelokerrek beste bezeroak baino gutxiago ordaintzen zuten. Herriko baserritarrek auzolanean prestatzen zuten txapelokerrentzako sutarako egurra.

  • Juan Mari Uribarren Leturiaga Azeriekin etxerik etxe; zekorrak estraperloan

    Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

    Azeriak harrapatzen zituztenetan, etxerik etxe joaten ziren gero azeriok erakusten eta ematen zietena batzen. Aitak kontatu zion azkonarrak neguan hiru bat hilabetean euren zulotik irten barik egoten zirela. Udazkenean kalte handiak egiten omen zituzten azkonarrok. Zekorrak estraperloan eramaten zituzten Otxandioko harakin batentzako, eta honek, ez deklaratzearren, kortan hiltzen zituen, gero bere tabernan saltzeko.

  • Juan Mari Uribarren Leturiaga Bizkaira bildotsak estraperloan

    Juan Mari Uribarren Leturiaga (1938) Aramaio

    Oleta auzoko artzain bat urte askoan egon zen Uribarrenbekoan. Bildotsak Durangora eramateko basoz joaten zen, probintzia batetik bestera pasatzeko zerga ez ordaintzearren. Norbaitek salatu egin omen zuen, eta behin guardia zibilak saihesteko lanak izan zituen.