Ekonomia gerraostean

Hildako txerri bat ekarri zuten estraperloan Arabatik
Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

Ekonomatotik aparte, bizpahiru denda zeuden herrian. Errazionamenduko txartelarekin joaten ziren erostera. Ehiztari soraluzetar batzuek txerria ekarri zuten estraperloan Arabatik. Hil, garbitu eta gero txaketa eta prakak jantzi zizkioten autoaren atzeko aulkian jartzeko, belarriak txapel batekin estalita. Patata eta garia ere ahal zuten moduan ekartzen zuten estraperloan.
Gerrako eta gerraosteko elikadura
Iñaki Goñi Galarraga (1929) Errenteria

Gerra garaian, aita kanpoan zela, amak zaindu zituen 7 seme-alabak. Gerra garaian janaria bazegoen, baina 1940tik aurrera gosete handiak izan ziren. Errazionamenduko ogia lortzen zuten eta taloa egiten zuen amak. Taloa egiteko irina ehotzera ezkutuan joaten ziren errotara. Inoiz guardia zibilek ama kontrabandoko zerbaitekin harrapatu zutenean, kendu egin zioten. Gose garaian, baba jaten zuten.
Algarrobo-lekak jaten
Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

Santa Klara kaleko dendak gogoratzen ditu Maritxuk, eta baita horietako batera ekartzen zuten Arabako patata ere. Harrez gero ez omen du halakorik probatu. Gose urteak ziren, eta algarrobo-lekak ekarri eta zakuren bat hausten zenean,haiek lurretik hartu eta ahora eramaten ibiltzen zirela kontatzen du.
Zuaznabarreko errotako amona
Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

Gerra osteko gosearekin gehiago gogoratzen da Maritxu. Errenteriako Zuaznabarreko errotakoak aitaren lehengusuak zituzten, eta hango amonak beti ematen omen zien zer edo zer etxerako.
Aita sagar garraio Bedaio aldetik Errenteriara
Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

Carrera delako bat zen Errenteriako dolareetako baten arduraduna, eta Maritxuren aita harentzat sagarra ekartzen ibiltzen omen zen. Maritxuk gogoan ditu sagar pilaren azpian ezkutuan ekarri ohi zuten jatekoarekin zein komeria ibiltzen zituzten.
Arrautza bakarreko tortilla
Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

Maritxuk dio gerra ostean familia osoarentzat kozinatu behar izaten zuten amek meritu izugarria zutela. Gogoan du, esaterako, amak sei-zortzi lagunentzako patata tortilla arrautza bakarrarekin egin behar izan zuenekoa.
Arropa epeka erosten
Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

Zapatak eta arropa epeka ordaintzen ziren askotan.
Errazionamendu garaia
Martina Olasagasti Martikorena (1913) Donostia

Errazionamendua, gerra ondoren. Igeldora ezkondu zen, baina senarra Hernanikoa zen. Diru asko behar zen: azukreak hogei duro. Kontrabandoa. Ogia. Errotara, Orioko partean.
Gose garaiko komeriak
Martina Olasagasti Martikorena (1913) Donostia

Errazionamendua, eskasa. Dendarik ez zegoen Igeldon.
Gerra garaian, betiko bizimoduarekin jarraitu zuten
Anparo Larzabal Urdanpilleta (1927) Donostia

Idi bakarra zuten. Egunero pentsu bila joaten ziren Errekaldera. Gerra ondoan ez zuten goserik pasatu, amak beti ekartzen zuelako txanponen bat azokatik. Beheko sokora joan ziren bonbak hasi zirenean, gerran. Amak kalera joaten jarraitu zuen.
Antiguatik Easo kalera; denda jarri zuten
Karmele Sistiaga Artola (1927) Donostia

Goserik ez zuten pasatu. Telefonoa bazuten etxean. Satrustegi jauregiko jabeekin ez zuten harreman handirik. Atea irekitzen zuten. 13-14 urte zituenean Easo kalera joan ziren bizitzera. Denda jarri zuten. Errazionamendua. Abastos.
Erosleek diru gutxi; merkataritza ikasketak
Karmele Sistiaga Artola (1927) Donostia

Dendan askok ezin zuten erositakoa ordaindu, eta zorrak ezin kendu. Orain dena kexa da. Dendako ordutegia. Merkataritza ikasi zuen.
Faroleroak, serenoak eta guardak
Felix Durandegi Lazkano (1937) Donostia

Faroleroak eta gasezko farolak. Serenoak kalean eta guardak baserri inguruetan. Errazionamendu garaian, patata entregatu behar izaten zuten; konfiskatuta. Nora eramaten zuten.
Estraperloko ogia eta emakume nafarrak
Felix Durandegi Lazkano (1937) Donostia

Estraperloa: Plazaolako trenean emakumeak etortzen ziren ogiarekin. Añorga Txikin jaisten ziren batzuetan, guardia zibilek ez harrapatzeko. Behin emakume bat belar pila batean sartu zen. Nafarroan libre zen ogia egitea, Gipuzkoan errotak itxita zeuden.
Mugaz bestaldeko estraperloa
Felix Durandegi Lazkano (1937) Donostia

Beste estraperlo mota bat. Mugaz bestaldetik ezkutuan ekartzen zutena: piezak, puntillak, kristalezko galtzerdiak... Mendiz ekartzen zituzten gauzak. Elizondo inguruko jendea zen. Muga itxita zegoen.
Goserik ez, baina nahi beste ere ez
Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

Errazionamendua, gose garaia. Pentsua eta algarrobak ere jan izan ditu. Katuak Muntora eramaten zituzten; izebak prestatzen zien untxia zelakoan. Bera-Beran taloak egiten zituzten. Aitak arrandegian egiten zuen lana, Pasaian.
Estraperloko olioa eta ogi zuria
Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

Babarruna. Eskolako fraideak eskatzen zizkion, garbantzu truke. Estraperloko kontuak. Olioa. Emakume ogi saltzaileak; bost pezetan. Ogiak jarrita gona barrenean. Anekdota: ogiz betetako furgonetari tiro egin zioten Aieten, geratu ez zelako. Soldaduak non egoten ziren lotan.
Estraperloko kontuak eta "guardavino"-ak
Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

"Guardavinos"-en lana. Kobratu egiten zuten. Iruñeko trenean etortzen ziren estraperlistak, eta zakuak botatzen zituzten. Babarrun zakua hartu zuen behin, baina aitak bueltan bidali zuen. Etxean hildako txekorrak ere ezkutuan eramaten ziren.
Kupoak, errazionamendua
Maria Jesus Otaegi Urrutia (1928) Donostia

Kupoak zeuden, baina irina oso txarra zen. Errazionamendu kartila eta kategoriak. Gerraostean hasi zen gosea.
Gose garaia
Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia

Errenteriara joan ziren errentan, eta han arrazionamendua astean behin izan beharrean hamabostean behin zen. Intxaurrondora joaten jarraitu zuten, horregatik. Ogia oso txarra zen. Arraina nola lortzen zuten. Trikimailuak: ereiteko patata erosten zuten, baina jateko. Tranbian joaten ziren. Boniatoak eta zomorrodun garbantzuak.