Ekonomia gerraostean

• Estraperloko gantza erosten zuten, olioa garestia zen

  Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze

  Eguneroko gauzen prezioak esaten ditu. Olio botilaren prezioa hilabete guztiko soldata beste zen. Gantza erosten zuten gehienek, estraperlokoa.

• Errazionamendu garaian errotara ezkutuan

  Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria

  Gerra ostean gosete handia izan zen, eta errazionamendua iritsi zen. Irina ezkutuan ekartzen zuten errotatik. Ez zituzten inoiz harrapatu, bai baitzekiten nondik ibili. Irin horri esker, taloak egiten zituzten.

• Aita gerran eta beraiek Bizkaiko hainbat herritan

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Gerran, aita Itxarkundiaga batailoian egon zen. Bitarte horretan, Bizkaiko hainbat herritan egon ziren beraiek: Lekeition, Santurtzin... Aita gerratik itzulitakoan, portuan aritu zen lanean; eta, geroago, fabrika handian sugin-lanetan.

• Aitaren bisitak gerran eta gosea

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Aitak hilean behin izaten zuen baimena etxekoak bisitatzera etortzeko; egun haietan, bokadiloa jaten zuten. Bai gerra garaian, bai gerra ostean, gosea pasa zuten.

• Medikua zaldian etxeraino

  Joxe Luix Arzallus Lizarralde (1929) Errenteria

  Gerraosteko gosetea. Baserrian bazuten taloa, babarruna, patata, esnea... Telefono bakarra zen auzoan, eta norbait gaixotuz gero medikuari deitzen zioten handik. Zaldi gainean ibiltzen zen medikua, oiartzuarra. Lapasa medikuak izan zuen lehen autoa.

• Gerra ostean gosea eta erdara

  Joxe Mari Lertxundi Zuloaga (1932) Aia

  Gerra ostean miseria etorri zen, gabezia handia. Kalean gosea pasa zuten, dirua edukita ere ez baitzegoen erosteko ezer. Garai hartan eskolan ibili ziren beraiek, eta erdaraz egin behar izaten zuten, nahiz eta ez jakin euskaraz besterik.

• Garia erein eta entregatu egin behar

  Joxe Mari Lertxundi Zuloaga (1932) Aia

  Lehen garia ereiten zuten baratzean, lan handia ematen bazuen ere; auzolanean lantzen zuten. Garai batean eskuz jotzen zen garia, baina gerora makinak etorri ziren. Gerra ostean, garia eta babarrunak entregatu egin behar izaten ziren; askotan, baina, jenero hura biltegietan alferrik galtzen zen.

• Errotak ezkutuan lanean eta kontrabandoa

  Joxe Mari Lertxundi Zuloaga (1932) Aia

  Gerra ostean, errotak itxita egon ziren eta horregatik kontrabandora jo zuen jende askok. Guardia zibilekin askotan tratua izaten zuten errotariek, inspektoreek ikus ez zezaten errotek gauez lan egiten zutela.

• Perico anaia, ogi bila Hendaiara

  Mertxe Birto Sorondo (1929) Hondarribia

  Perico anaia joaten zen ogi bila Hendaiara. Meningitis harrapatu zuen hiru urterekin, eta gorreria geratu zitzaion. Behin harrapatu egin zuten. Karabineroak eta garitak. Alabak anekdota bat kontatzen du osabari buruz.

• Txirlak, almejak, muskuiluak eta angulak

  Lourdes Sorondo Iriazabal (1931) Hondarribia

  Txirletara joaten zen, itsasbeheran; behatzarekin edo koilararekin. Almejak hartzea zailagoa zen; lauhortzekoarekin. Txirlak nola presatzen zituzten. Muskuilutara anaia-eta joaten ziren. Angulak kontrabandoan Donostiara eramateagatik hamar duro ematen zizkieten.

• Txerriaren odola hartzen

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Gerra ondoan parte eman behar zen udaletxean, animaliaren bat hiltzeko. Txerria erosten zuten. Errazionamendua ez kentzeko, isilka hiltzen zuten txerria. "Txerristegia". Mailuarekin jotzen zioten buruan. Porronean hartzen zuen odola.

• Txerria isilka erretzen

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Sua ematen zioten txerriari, baina urrutitik ez ikusteko, bidoi bat erabiltzen zuten. Zizeroak ibiltzen ziren. Laranjak edo ardoa Irundik ekartzeko, ordaindu beharra. Txerria garaje barruan garbitzen zuten gero. Artoa kentzen zieten.

• Gerra ostean, diru gutxi eta errazionamendua

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Etxean beti zuten pilotaren bat, aitak ekarrita, baina ez zen normalena. Ez zegoen dirurik, eta gerra ondoan diruarekin ere ezin erosi. Errazionamenduko azukrea. Goizaldean jartzen ziren ilaran, haragia erosteko.

• Txekorrak isilpean hiltzen, etxean

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Txekorra isilpean etxera eraman, hil eta partitu egiten zuten fraide eta mojekin. Haiekin harreman ona zuten. Gurutzeko mojekin ibili zen, baina denbora gutxian. Anaietako batek batxilerra egin zuen.

• Eskola bukatu orduko lanera

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Lehen, Jaunartzea egin orduko lanean hasten ziren. Mutilak peoi, neskak neskame. Hasieran ez zuten kobratzen. Errazionamenduko tabakoa trukatu egiten zuten.

• Bisigua Hendaiara eramaten, ezkutuan

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Bisigua eta atuna. Itsasoan saltzen zuten atuna arrantzaleek. Getaria eta Orioko bisigu dena Donostiara eramaten zuten kamioian, eta berak Hondarribira eramaten zuen. Guardia erosita egoten zen.

• Gabardinak egiteko plastikoa

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Kamioi piezez aparteko kontrabandoa: gabardinak egiteko plastikoa. Hondarribiko jostunek egiten zituzten zirak. Donostiara eramaten zuen plastikoa, igeltsu artean ezkutatuta, kamioiarekin. Bufalo.

• Zapaten kontrabandoa

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Zapatak ere eramaten zituen, Irungo lantegi batetik, bestaldera. Zaku batean eskumako hankakoak jartzen zituen, gabarran kargatu, eta bestaldera. Hurrengo bueltan, ezkerreko hankakoekin gauza bera egiten zuten. Subastan erosten zituzten guardiek kendutako zapatak.

• Bateletako tranpak

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Bateletan eta gabarretan ere baziren tranpak. Pareta faltsua egiten zioten. Ogiak sartzen zituzten zuloan.

• Baserriko bizimodu gogorra

  Maria Josefa Txurruka Egaña (1913) Zarautz

  Baserriko lanak: 4-5 behi eta baratzeko lanak: porruak, babarruna.. Bizimodu zaila zen baserrikoa, baina kalean ere dirurik ez eta baserrira joaten ziren morroi edo neskame lanera. Garai txarrak ere pasatu zituzten: rekisak. Ogirik ez eta garagarra jaten zuten haren partez.