Ekonomia gerraostean

• Gerrastean, gosea

  Jesus Mari Unanue Arzelus (1927) Zarautz

  Gerraostean gosea pasa zuten. Ogirik ez, oliorik ez eta errazionamendu-liburuxkarekin erosi behar izaten zuten.

• Gerraostean goseari aurre egin behar

  Adoracion Zubiaurre Arozena (1922) Zarautz

  Gerraostean, gosea etorri zen, II. Mundu Gerran Espainia blokeatuta egon zelako. Baserritarrek garia entregatu egin behar izaten zuten. Kokozko olioa ematen zuten errazionamenduan, baina zapore txarra izaten zuen; oliorik ez zenean, ordea, ganaduaren seboa erabiltzen saiatzen ziren.

• Gerraostean, soldadutza eta gosea

  Txomin Aranburu Artano (1922) Andoain

  Soldadutzan hiru urte pasa zituen: Burgosen egon zen bi urtean eta hirugarrena Donostian. Soldadutzan kotxeak konpontzen aritzen ziren. Gerra garaian ez zuten goserik pasa, baina gerra bukatutakoan bai. Baserrian nola-hala moldatzen ziren olioa eta oinarrizko produktuak lortzeko. Trenari esker iristen ziren zenbait gauza Nafarroatik.

• Bi urte Cadizen soldadutzan

  Rufo Isasti Aizpuru (1936) Getaria

  Soldadutza Cadizen egin zuen. Sakristau gisa egon zen hirurogei mila biztanle zituen hiriko elizan. Bi urte egin zituen han. Diruz gaizki ibiltzen ziren. Berari arrebak 40 duro bidaltzen zizkion hilean, baina sarritan etxean dirurik ez eta han zeudenei ezin bidali. Bi urtean bi baimen bakarrik izan zituen. Hiru egun tardatzen zituen etxera etortzen Madrildik bueltan. Itsasotik aparte oso bidaia gutxi egin omen ditu kanpora.

• Kuadrillako giroa; igandetako denbora-pasak

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Gerra garaian gosea pasatu zuten. Igandetan denak trajearekin janzten ziren. Txaketa poltsikoak kakahuetez bete eta zinera joaten ziren. Gerora estraperloa hasi zen. Neska kontuekin hasi zirenekoa. Kuadrillan ezkontzen zenari bazkaria ordaintzen zioten

• Burgostik ogia ekartzen

  Iñaki Larrañaga Vitoriano (1915) Aramaio

  Gerraosteko goseterik handiena zela eraman zuten Iñaki soldadutzara. Han ogia sobera zegoela-eta, baimenarekin etxera ogiz kargatuta etorri zen. Burgosen ogia sobera, baina etxean errazionamenduko “chusco” beltzak jaten.

• Soldadu ez joateko medikua "erosi"; Karta bidezko komunikazioa

  Bittori Zarrabeitia Lauzirika (1926) Kortezubi

  Bere neba zaharrena aitarekin batera egon zen ebakuatuta, baina 18 urterekin soldadu joan behar izan zuen eta han zegoela begia zauritu zuen. Berriro bueltatu ez zedin beraien izeko batek medikua "erosi" zuen, estraperloan eta errazionamenduan hartutako jeneroz bete zioten autoa. Gerra bukatuta, Afrikara joan zen eta han egin zituen sei urte; beste nebak ostera, lau urte egin zituen. Nebak soldadutzan zeuden bitartean kartaz komunikatzen ziren. Berak idazten zituen gutunak; hori dela-eta, bere neba batek erlojua eta eskumuturrekoa oparitu zizkion. 100 pezeta bidaltzen zizkioten gutunean.

• Gerraostean beraiek goserik ez, baina ingurukoek bai

  Jabier Lazpiur Ibarra (1934) Bergara

  Gerrosteko gosea. Osaba bat okina zuten eta beste bat harakina; goserik ez zuten pasatu. Eskolan baziren bera baino okerrago zeudenak. Militarrak egon ziren Bergaran, eta kapitain batek odola batzen zuen (hiltegian), egosi eta soldaduei emateko; tuberkulosirik ez zuten izaten hala.

• Gibela, tuberkulosia zutenentzat; errazionamendua

  Jabier Lazpiur Ibarra (1934) Bergara

  Gibel bila joaten ziren tuberkulosia zutenak, harategira. Errezeta egiten zien medikuak. Gaixoek lehentasuna zuten. Residentzian tuberkulosoentzat tokia jarri zuten, ospitalean. Errazionamenduan ere ematen zuten garai batean: ez zen libre nahi zenuenari saltzea. Ogia ere saltzen zuten beraiek harategian, Bonbuluko osaba okinak egina.

• Estraperlo garaia eta telefonoa

  Asuntxi Gallastegi Gabilondo (1933) Bergara

  Telefonistak emakumeak izaten ziren. Barrutin telefonorik ez zuten. Estraperlo garaian nola ibiltzen ziren, inspekzioa zetorrenean. Bere amonak ogia egiten zuen; atzeko biltegia irinez beteta zutela, Bonbulukoena. Kontrol zorrotzak izaten ziren.

• 12 urtetatik txanponen bilduma egiten

  Lorenzo Laskurain Gabilondo (1931) Bergara

  Errazionamenduko tabakoa hartzen zuen, tranpa eginda, 17 urterekin, lagun batekin txanponengatik trukatzeko. Txanponen bilduma egiten du 12 urte zituenetik; osaba-izebek Argentinatik bidalitako txanponekin hasi zen.

• Gerraostea: errazionamendua eta kupoa

  Lorenzo Laskurain Gabilondo (1931) Bergara

  Errazionamenduko tabakoa gezurretako paperekin hartu, eta Belgikako txanponengatik trukatzen zuen. Ogi gogor borobila. Goserik ez zuten pasatu. Etxe ondoan hirin lantegia zegoen. Kupoak bertan entregatzen zituzten baserritarrek. Nagusiak kanpokoak ziren. Langileak Bergarakoak; mutikotan, haiei jatekoa eramatera joaten zen.

• Aita, ehun lantegiko arduraduna

  Lorenzo Laskurain Gabilondo (1931) Bergara

  Lantegiko arduraduna zen aita, eta bertan bizi ziren. Errotak eta okindegiak. Kontrabandoko ogi zuria. Bi anai ziren.

• Frankismo garaiko lan-giroa

  Antonio Irazola Altuna (1924) Bergara

  Otsein-en lan egiten zuen eta greba batean etxera bidali zuten. Ordurako kooperatiba bateko bazkide zen. Frankismo garaiko lan-munduko giroa.

• Gerraostea Bergaran

  Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara

  Centro Republicanoa Bergaran (Casino Republicano). Gerraostean, bertako altzairu eta arropak herriko plazara eraman zituzten eta su eman zioten guztiari. Auxilio Social; behar gehien zuen jendeari jaten ematen zioten bertan.

• Gerra osteko egoera Bergaran

  Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara

  Errazionamendua; estraperloa gerra osteko urteetan. Poliki-poliki egoera normaltzen joan zen. Auxilio Social; falangeko emakumeak egoten ziren bertan.

• Gerra ostean baserrietara lanera

  Mariano Martínez Estévez (1923) Bergara

  Gerra osteko gosea ez zuen nabaritu Marianok. Aitajaunarekin baserririk baserri ibiltzen zen lanaren truke jatordua eta diru apur bat jasoaz. Babarrunak eta ogia ekartzen zuen baserritik etxera kalean ogirik ez zegoenean.

• Baserritarren lagun

  Mariano Martínez Estévez (1923) Bergara

  Baserri inguruetatik urrun oiloren bat txitatzen aurkitzen bazuen, baserritarrari esaten zion. Honek gero arrautza batzuk ematen zizkion etxerako. Ondo konpontzen zen baserritarrekin. Horri esker bere etxean ez zuten goserik jasan. Baina errazionamendu garaian bergarar askok estutasunak bizi izan zituzten.

• Gerra ondorengo urteak, gogorak baserritarrentzat ere

  Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara

  Gerra ostea. Harria; haizea; siketeak. "Urjola". 3 bat urtetan ez zen ganorazko laborerik hartu. Gosea kalean batez ere. Urte gogorrak izan ziren.

• Dendan lanean, errazionamendu garaian

  Pilar Azkarretazabal Bengoa (1924) Aretxabaleta

  Baserritarrak zirenez, etxean ganaduak eta soroak zituztela, ez zuten goserik pasatu. Senarra izango zenak taberna eta "ultramarinos" denda zuen. Pilarrek ere urteetan jardun zuen etxeko dendan lanean. Errazionamendu-liburuxkarekin etortzen ziren bezeroak gerra ostean.