Ekonomia gerraostean

Amak etxeko ardura guztiak
Joakin Ezpeleta Agirrebengoa (1934) Oñati

Gerraostean etxeko garia, artoa eta babarrunaren zati bat Udalari eman behar izaten zitzaion. Sei behi zituzten baserrian. Etxeko eta baserriko lan guztien ardura amak zuen.
Nafarroara errotara; kontrabandoa
Joxe Ramon Goikoetxea Berra (1931) Hondarribia

Gerra ondoren goseak egon ziren kaletarrak, arrantzaleak eta. Baserritarrak ez. Ogirik ez eta errotak itxita; Nafarroara. Aita eta lehengusua joaten ziren, eta bera inbidiatan. Hendaiatik ogi zuria ekartzen. Karabinero batek pasatzen uzten zien. Kontrabandoan pianoa eta motoa ere pasatu zituen batek.
Kontrabandoa, Guardiak kontrolatuta
Joxe Ramon Goikoetxea Berra (1931) Hondarribia

Kontrabandoa: angulak; bidean jaten zituzten kontrabandistek, zakua zulatuta. Guardiak kontrolatuta izaten zituzten. Hariak jartzen zituzten bideetan, pasa ziren ala ez jakiteko.
Garia Arabatik estraperloan
Markox Madinabeitia Yarza (1924) Oñati

Gerraosteko goseaz ari da. Hamabost urterekin estraperloan ibilitakoa dela kontatzen du. Arabatik ekartzen zuten garia astoz baina errotak prezintatuta egoten ziren. Errotariek tranpa txikiak egiten zituztela aitortzen du: zaratarik gabe ehotzen zuten garia gauez. Guardia Zibilaren beldur ibiltzen ziren beti.
Baserriko lanak eta erlijioaren indarra
Pako Idigoras Guridi (1932) Oñati

Bost ikasturte egin zituen unibertsitatean. Zerrategia jarri zuten etxean. Baserriko lanak. Arrebak etxetik joan ziren, eta anaia zaharrena eta bera geratu ziren; hura karreteroa zen. Beste anaia agustindar joan zen, 14 urterekin; hari etxeko janari onena eramaten zioten gose garaian. Arreba bat ere moja.
Gose garaiko kontuak
Eustaki Bergara Guridi (1917) Oñati

Arrandegia noiz ireki zuen, gerra ostean. Gose garaia. Galarza aurrean bizi izan zen 33 urtean; izeba batek babarruna eramaten zion. Atea irekita egoten zen, eta emakume batek babarrun katilukada ostu zion.
Gose garaian lapurrak baserrira
Jesus Zufiria Iarza (1929) Oñati

Gose garaian, Jesusek norbait artegitik arkumeak lapurtzen harrapatu zuen, eta eskopeta tiroz uxatu zuen. Errotak itxita zeudenean, garia eskuz ehotzeko makina bat erosi zuten.
Bezeroekin gertuko harremana II: baserritarrak
Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati

Janztetxe moduan erabiltzen zuten denda bezero batzuek. Polainak eta abarkak kendu, eta zapatak jantzi. Errazionamendu kartila. Baserrietan dirurik ez zegoen, baina janaria bazuten: babarruna, gazta, arrautzak... Garaikoetxea gozotegikoek arrautzak erosten zizkieten karean sartzeko. Pastel Peregrinoren formula nork daukan. Baserritarrek trukea egiten zuten, eta ordaintzeko larri ibiltzen ziren.
Lehengo dendak eta negozioak II
Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati

Alhondigara joaten ziren arbitrioa ordaintzera: barrikak, azukrea... Fakturak. Estanku zaharra. Goiko estankoa. Osaba Pericok kontatzen zuen pasadizoa: neska bat nola hil zuten. Letamendi, Claritarena... Fonda Ona, Bujeruena...
Mendira joatea eta hondarra saltzea
Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati

Mendira asko joaten ziren: Arantzazu, Urbia, Usako... Jaumendira ere bai. Harriekin hondarra egin, eta saldu egiten zuten, sukaldeko txapa garbitzeko. Txakur handia. Caritasen kobrezko baleak, gerra ostean, janaria lortzeko.
Errazionamendua; garbantzuak, azukrea, kafea eta olioa
Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati

Errazionamendu kartila ezberdinak zeuden. Garbantzuak eta babarrunak Leonetik, zuzenean; gero, bitartekariak sartu ziren. Azukrea, Bilbotik. Kubako azukrea, ehunezko zakuetan. Kafea ehotzen zuten. Hankaluzenean kafea erre egiten zuten. Olioa bidoietan etortzen zen; marmita formako edukiontziak zituzten olioarentzat; bonbarekin, botilara.
Lehen bi taloak maistrarentzat
Migel Urdanpilleta Otegi (1935) Hernani

Gerraosteko gosetea gogoan du Migelek, nahiz eta euren etxean artoa, babarruna eta esnea baziren. Hala ere, herriko maistrarentzako izaten omen ziren etxean erretako lehen bi taloak, morroiak bizikleta hartuta eraman ohi zizkionak.
Kontrabandoan hasteko proposamenari uko
Migel Urdanpilleta Otegi (1935) Hernani

Kontrabandoan hasteko aukera izan omen zuen Migelek, baina ez zien halako lanei sekula heldu, apaiz batek emandako aholkuari segika.
Kontrabandista batekin izandako sesioa
Migel Urdanpilleta Otegi (1935) Hernani

Behin bere lantegiko kargudun bati kontrabandoan aritzea leporatu zion Migelek, eta besteak ez zion halakorik esaterik onartu. Tira-bira hura izan eta hurrengo gauean bertan harrapatu omen zuten gizon hura kontrabandoan.
Osaba kartzelara
Migel Urdanpilleta Otegi (1935) Hernani

Guardia zibilek kontrabandoan zebilen osaba geratu zutenekoa kontatzen du Migelek. Pasadizo barregarria da, kartzelan bukatu zuen, baina.
Zegamako mikeletea
Migel Urdanpilleta Otegi (1935) Hernani

Migel kamioarekin garraioan ibili zen denboran mikeleteekin tratua izatea tokatu zitzaion. Zegamako mikelete handi bat du bereziki gogoan.
Hernaniko errotak itxita
Inazio Zubiarrain Otxotorena (1929) Hernani

Gerraostean Francok errazionamendua ezarri zuen eta hainbat errota ixteko agindua eman. Inaziok dioenez, Hernanin guztiak itxi zituzten. Jendea Nafarroako errotetara joaten hasi zen irina bila. Bere aitak behinola ibili zituen ibilerak kontatzen ditu.
Ogirik ezean, taloa
Joxe Mari Zelaia Olano (1934) Hernani

Gerraostean ez zuten ogirik izaten. Ogiaren partez taloa jaten zuten, eta ohitu ere egin zirela dio Joxe Marik. Artoa kutxa batean gordetzen zuten, ganbaran, babarrunarekin batera.
Epeleko errotara
Antonio Errazkin Beldarrain (1932) Hernani

Errazionameduan talo lodi moduko bat ematen zieten, gogor-gogorra eta abereei ematen zieten. Epeleko errotara joaten ziren artoa xehetzera behorraren gainean, zaku txiki bat hartuta.
Zerriaren manteka
Antonio Errazkin Beldarrain (1932) Hernani

Errazionamenduko kartilarekin Ibarluzeko Manuelarengana joaten ziren. Botila eraman eta ekarri egiten zuten. Dendan seiloa kentzen zieten. Zerriaren manteka maskurian gorde eta hura erabiltzen zuten olioaren ordez. Babarrunari zerri pusketak botatzen zizkieten. Zerri bat baino gehiago hiltzea debekatuta egon arren, hiltzen zituzten.