Ekonomia gerraostean

• Soldadu denboran jan faltarik ez

  Matias Sagasta Elorza (1920) Arrasate

  Matiasek soldadu pasatu zituen ia sei urteak gose urteak izan ziren. Soldadu egon zen denboran ondo jaten zuten: ogi zuria eta rantxoa. Domeketan etxera joaten zenean, jateko zerbaitekin bueltatzen zen Gasteizera.

• Gose garaian, artoa xehetzeko makina

  Felix Zubia Arana (1931) Arrasate

  Bizimodu gogorra izan zuen. Gose garaian ez zeukaten ia ezer jatekorik. Arto-zahia jaten zuten. Aramaiora joaten ziren errotara, debekatuta bazegoen ere. Artoa xehetzeko makina zeukaten etxean eta harekin ere moldatu behar izaten zuten.

• Laguna soldaduarekin ezkondu

  Juli Gallastegi Ezkurra (1921) Arrasate

  Errazionamendukoarekin eta etxeko janekin moldatzen ziren. Soldaduek laguntzen zieten joan etorrian eta haietako batekin ezkondu zen Iguriako nesketako bat.

• Txerria lurpetik atera

  Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

  Gose denborako kontakizuna. Antza, baserri batean gaixotuta hil zen txerri bat, eta lurperatu egin zuten. Gizon batek hori jakitean, txerria lurpetik atera eta etxera eraman zuen jateko.

• Amari taloa ezkutatu

  Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

  Gerraosteko gose urteez hitz egiten du. Felixek talo bat prestatu zuen berarentzat, ama lanetik beranduago etorriko zela pentsatuta. Ustekabean, ordea, ama etxera sartzen somatu zuen, eta ikaztegian gorde zuen zartagina.

• "Gularik ez, goserik ere ez"

  Maite San Miguel Arrizabalaga (1930) Zumarraga

  Gerra ostean, etxeko ardiekin zezina egiten zuten. Jateko aukera ez zen oso zabala, baina goserik ez zuten pasa. Amandrearen etxetik behi-esnea ekartzen zuten eta artoa eta indabak izaten zituzten etxerako, baita sagarrak ere.

• Gosea zetorrenaren beldurrez, hautsa jaten

  Maite San Miguel Arrizabalaga (1930) Zumarraga

  Umeak zirela, gosea zetorrela entzuten zuten asko eta beldurtuta hautsa jaten ibili ziren lagun bat eta biak.

• Garia simaur azpian gordeta

  Justina Jauregi Lizarralde (1932) Zumarraga

  Gari-kutxa bat simaur azpian gordeta izan zuten gerra ostean. Esku-errota antzeko bat zegoen baserri batean eta gogoratzen du jai arratsalde batez joan zirela irina ehotzera.

• Garia gerra ostean

  Juana Garmendia Uzkudun (1924) Errezil

  Garia eta artoa egiten zuten. Gerra garaian garia entregatu egin behar izaten zen, eta batere ez zeukatenez, estraperloan erosi, eta hala eman behar izan zuten. Babarruna eta patata ere entregatu egin behar izaten zen. Errotan nola ordaintzen zuten azaltzen du. Errotak non egoten ziren, eta zer izen zuten aipatzen du.

• Errazionamendua

  Juana Garmendia Uzkudun (1924) Errezil

  Gerra denboran 13 urte inguru zituen. Gosea ezagutu zuen, eta errazionamenduan zer janari jan behar izaten zuten aipatzen du. Idazkariari esker, familian senide ugari izateagatik, janari gehiago ematen zieten beraiei (baina ez beraiek bezalako gainerako familia guztiei).

• Gerraostean goserik pasa ez

  Raimunda Basurto Lazkano (1921) Agustina Garmendia Lazkano (1921) Jesusita Manterola Larrañaga (1922) Getaria

  Gerraostean ez zuten goserik pasa. Ogia eramaten zuten gazitze-fabrikara, eta antxoa jaten zuten bertan. Olioa nola lortzen eta gordetzen zuten azaltzen dute.

• Okindegia aitak sortu zuenetik martxan

  Joxe Mari Azpeitia Basurto (1928) Getaria

  Txikitatik ogi artean ibili izan denez, goiz ikasi zuen okindegiko martxa. Aitak, ezkondu zenean, okindegia sortu zuen. Okindegia non zegoen azaltzen du. Herriko okindegi bakarra zen.

• Aita lanik gabe, bueltan

  Mari Kruz Mendizabal Etxeberria (1923) Errenteria

  Batzokiko giroa desagertu egin zen. Dena kendu zuten. Aita lan gabe; kamioiak kendu zizkioten. Arazoak izan zituen. Bederatzi seme-alabak aurrera ateratzeko, gogor egin zuen lana.

• Gerra osteko gosea

  Eustaki Labandibar Retegi (1920) Errenteria

  "Gorriek" etxeak sakeatu zituztela dio. Gerra osteko gosea. Latasatik ekartzen zuten babarruna, Nafarroatik. Haragia tomatearekin. Ogia falta zen.

• Errazionamendua; artoa erosi beharra

  Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

  Errazionamenduarekin bizitzea ez zen erraza; baserritarrei muga asko zituzten. Kendu egiten zieten, baina eman gutxi. Taloa ere ez zuten beti izaten. Artoa erosi beharra, etxean nahikoa ez zutelako. Bidean irinarekin, isilpean.

• Taloa eta morokila ugari jandakoa

  Felisa Ormaetxea Goitana (1928) Aramaio

  Gerra ostean garia entregatu behar izaten zen eta artoaz konpondu behar. Taloa eta morokila ugari jandakoa da. Gari-lur txarra zen Uribekoa. Artoarentzat, aldiz, oso ona.

• Ezkutuka lortu behar ogia

  Felisa Ormaetxea Goitana (1928) Aramaio

  Inguruko errotak: Mendietxebarri, Markulete eta abar. Ogia hamar egunean behin edo egiten zen, irina zegoenean. Esnea okindegi batera eramaten zuten eta handik ogia ekartzen zuten erdi ezkutuan.

• Fideoa egiten gerra ostean

  Maria Angeles Beitia Oruna (1918) Aramaio

  Herriko lokal batean fideoa egiteko makina ipini zuten. Nola egiten zen kontatzen du. Asko saltzen zuten gerra ostean. Senide baten bidez lortzen zuten irina. Merkataritza normaldu zenean utzi zioten fideoa egiteari. Krisiak iraun izan balu makarroiak ere egingo zituzten. Dena dela, hemengo jendeari ez zitzaion pasta gustatzen. Baba zen hemengo janaria.

• Jaunartze egunean, ogi zuria

  Xanti Iparragirre Perurena (1934) Errenteria

  Jaurnartzea eta konfirmazioa. Doktrina etxean ikasi zuen, buruz eta erdia latinez. Jaunartze egunean apaizak kafesnea eta ogi zuria eman zizkion, eta bera pozik. Errazionamendu garai zen. Ogi zuria Errenterian ikusi zuen aurretik, eta egun bateko jornala balio zuen. Probatu gabe zeukan.

• Garia eta artoa entregatu beharra

  Xanti Iparragirre Perurena (1934) Errenteria

  Garia entregatzeko soilik egiten zuten, gerraostean. Taloak egiten zituzten eta errazinamenduko ogi gogorra jaten zuten. Artoa Nafarroara eramaten zuten errotara, Gipuzkoan ezin baitzen. Harrapatuz gero, kendu egiten zieten.