Ekonomia gerraostean

• Umetako denbora-pasa: animaliak

  Joxe Mari Soroa Berrotaran (1932) Usurbil

  5 urte zituela, Usurbilera joan ziren bizitzera. Pozik bizi izan da Usurbilen. Txoriak harrapatzen eta oiloak lapurtzen ibiltzen ziren umetan. Gerra garaian, katu arrak harrapatu eta jan egiten zituzten.

• Tolosako Arzabalza papeleran lanean

  Santos Irazustabarrena Ermina (1928) Alegia

  Tolosako Arzabalza paper-lantegian irabazitakoa zeukan gordeta. Tolosako Arzabalza paper-lantegiko arduraduna izan zen berrogei urtez. Papelerako kontuak azaltzen ditu. Peoi bezala hasi zen paper-lantegian; enkargatu izatera nola heldu zen kontatzen du.

• Papelerako lana

  Santos Irazustabarrena Ermina (1928) Alegia

  Papelereako kalandra eta bobina zertarako erabiltzen zuten. Pasta prestatuta etortzen zitzaien: "fibra corta" hemen egiten zen eta "fibra larga", berriz, Suediatik eta behin Errusiatik, baina hura ahulagoa zela dio. Pasta egiteko Santanderretik ekarritako eukaliptoa erabiltzen zuten. Egindako papera toki askotara saltzen zuten, Espainiara barne. Paperaren pasta gerra ondoren hasi ziren egiten hemen, lehenago dena inportatu egiten zen. Gerra ondoren pinua eta eukalipto asko jarri zutelako egiten zuten pasta bertan.

• Gerra ondorengo kontuak

  Rufina Irazu Amundarain (1923) Asteasu

  Asteasun hamar bat hil zituzten, eta ez politikarengatik. Bederatzi senideak elkar hartuta. Gerra ondoren, gosetea. Ez ziren etxetik ateratzen. Salbokonduktoa, inora joateko. Txekorra ez zuten eraman erreketeek, zailagoa zelako.

• Gerraren eraginak: hildako soldaduak, tela falta, sakeoak

  Maria Piedad Lopez Ferrera (1926) Berrobi

  Soldadu joan, eta hildakoak. Herrian mutil gutxi geratu ziren, neska denak batekin joaten ziren mendira. Gerra ondorena: batzuek zakuekin egiten zuten arropa. Durangotik ekartzen zuten tela. Sakeoak. Ihes egindako familiak.

• Errazionamendua; lehengo luxuak

  Maria Piedad Lopez Ferrera (1926) Berrobi

  Gerra ondoren, gosea. Errazionamenduko ilara, Tolosan; zain egon eta gero, irina bukatu zela, eta berriz joateko. Babarruna bazuten. Lehengo banketeak, festetakoak: oiloa hil.

• Errazionamendua nolakoa zen

  Ana Artola Etxeberria (1923) Abaltzisketa

  Errazionamendua nolakoa izaten zen eta zein produktu erabiltzen zituzten kontatzen du. Goserik ez zuten pasa baina miserian ibiltzen ziren dena entregatu behar izaten zen eta. Denak tratu berdina izaten zuten.

• Gosea gerra garaian

  Antonio Kortajarena Kortajarena (1928) Zizurkil

  Gerra garaian, gosea izaten zen, oliorik ez zegoen, kontrabandoan ekartzen ez bazuten behintzat. Esnea eta arrautzak bazituzten. Kalekoek okerrago pasa zuten. Donostiako lehengusuek zazpi ume zituzten eta ezkutuan baserritik babarrunak eramaten zituzten. Behin izebak babarrun haiek nola ezkutatu zituen kontatzen digu. Izebak ezkutuan janaria eramaten zuen, oso arriskutsua zen arren.

• Baserrian beti zegoen jatekoa

  Antonio Kortajarena Kortajarena (1928) Zizurkil

  Baserrian ez zuten goserik pasa. Ogia eta olioa ziren gehien falta zitzaiena. Arrautzak gordinik ere jaten zituzten. Egunean zortzi edo bederatzi arrautza jan izan ditu. Hala ere, ez du sekula gibeleko arazorik izan. Bularrean mantxa bat bilatu zioten eta ez nekatzeko esan zioten.

• Errazionamendu garaian nola-hala moldatu behar

  Maria Dolores Etxeberria Zalakain (1929) Ibarra

  Errazionamendua zegoen garaian, baserriko jeneroa entregatu egin behar izaten zuten udaletxean. Errotak itxita egon ziren garai hartan, eta papera behar izaten zen artoa errotara eramateko; tranpak egiten zituzten orduan.

• Errazionamendua denbora askoan

  Maria Dolores Etxeberria Zalakain (1929) Ibarra

  Errazionamendua denbora askoan egon zen. Ogia etxera ekartzeko, ezkutuan egin behar izaten zuten. Elizari baserriko jeneroa eman behar izaten zitzaion.

• Gerra ondoren fraideak eskean

  Joxepa Elizondo Ormaetxea (1933) Aduna

  Senarraren etxean sardina zaharra erdi bana jaten omen zuten gerra ondorenean. Eskera etortzen zitzaizkien, fraideak ere bai.

• Gerra amaiera eta ondorengo miseria

  Valeriana Zabala Goikoetxea (1925) Altzo

  Gerra bukatu zenean poza hartu zuten. Ondoren miseria iritsi zen. Denda guztiak hutsik zeuden, ezer ez zegoen. Etxean zituzten janariak herrira entregatu behar izaten zituzten.

• Bueltan senarrak lanik ezin bilatu

  Valentina Yeregi Inza (1915) Lasarte-Oria

  Goserik ez zuten pasatu gerran; baina, bueltan, senarrak lanik ezin aurkitu, gorrietakoa eta maingua zelako. Estraperloko patata, bizikletan.

• Senarraren ibilerak: arrantzan

  Valentina Yeregi Inza (1915) Lasarte-Oria

  Senarra arrantzan ibiltzen zen aitarekin, gerra aurretik eta ostean. Kiloko bost pezeta ematen zizkioten, Bretxan. Arrebak eramaten zuen arraina. Senarra gorrarena eginda libratu zen behin.

• Errotara ezkutuan joan, eta astoa galdu

  Miel Izagirre Arrue (1929) Urnieta

  Gerraostea garai txarra izan zen. Errotak itxita egoten zirenez, gauez joan behar izaten zuten, ezkutuan, astoa zakuz kargatuta. Behin, halako aldi batean, astoa galdu zuten.

• Garai batean, taloa nagusi

  Xanti Lasarte Zugasti (1925) Urnieta

  Taloa jaten zuten garaian, ogi gutxi jaten zen. Taloa esnetan sartzen zuten. Ohitu egin ziren taloa jaten. Eskolara joaterako, zer gosaltzen zuten. Lehen, diru gutxi izaten zuten.

• Gose garaia eta estatuaren babes falta

  Angela Garmendia Arrieta (1927) Urnieta

  Berak ez zuen goserik ezagutu, umeegia zelako gose garaian. Angelak 11 hilabete zituela, aitak istripua izan zuen lanean eta hanka moztu zioten. Garai hartan, ez zegoen diru-laguntzarik istripua izanez gero.

• Kapitainaren laguntzailea presoarekin alde egin

  Juan Aizpurua Otegi (1924) Andoain

  Erratzun soldadutza egiten ari zela neska bat hartu omen zuten preso. Goiz batean, kapitainaren laguntzaileak harekin ospa egin zuela konturatu ziren.

• Olioa, gutxi eta garesti

  Pilar Tolosa Amondarain (1935) Amasa-Villabona

  Errazionamendu garaian, olioa urria eta garestia zen. Etxean bizi ziren pertsona kopuruaren arabera hainbeste olio jasotzen zuten. Olio asko zuten familiek, saldu egiten zuten. Zerriaren koipea ere erabiltzen zen sukaldean.