Ekonomia gerraostean

  • Salbador Anakabe Errazionamendu garaiko kontuak

    Salbador Anakabe Mendieta (1925) Lekeitio

    Gose handirik ez du berak pasatu, baina badira pasatutakoak. Errazionamendua udaletxe azpian hartzen zen. Garbantzuak eta dilistak kokoaz egoten ziren sarri. Ogia, egunean txusko bana. Baserritarrekin harremana zutenek jenero gehiago eskuratzen zuten.

  • Salbador Anakabe Karabineroekin konpondu behar estraperloan jarduteko

    Salbador Anakabe Mendieta (1925) Lekeitio

    Estraperloa egiten zen itsasoz: ogia, tabakoa... Karabineroekin konpondu behar lehenengo, eskatzen zutena eman behar. Erdaldunak ziren denak. Non egiten zuten guardia eta non zuten kuartela. Guardia Zibilak eta karabineroak erakunde berbera osatu zuten gerora. Karabineroen emazteak antxoari burua kentzen ibiltzen ziren fabrikan, udaberrian.

  • Pedro Juan Akarregi Umeentzako "Asistencia social"a, batzuentzat bakarrik

    Pedro Juan Akarregi Aboitiz (1921) Lekeitio

    "Café Marina"n umeentzako "Asistencia social" zegoen, jatekoa-eta ematen zieten umeei. Pedro Juan joan zen jateko bila, baina handik bota egin zuten. Jendeak "jaka" oso erraz aldatzen zuela dio. Hala ere, inori ez dio gorrotorik eta ezinikusirik izan.

  • Pedro Juan Akarregi Errazionamenduan bakoitzarentzako opil bat

    Pedro Juan Akarregi Aboitiz (1921) Lekeitio

    Beraien ardura bakarra etxerako ogia lortzea zen, oso garai gogorrak bizi izan zituzten. Gerra osteko errazionamendu garaian, bakoitzari opil bana ematen zieten. Ogiarekin izandako anekdota bat kontatzen du.

  • Pedro Juan Akarregi Olioa txitxarroaren tripekin

    Pedro Juan Akarregi Aboitiz (1921) Lekeitio

    Gerra ostean, olioa txitxarroaren tripekin egiten zuten. 1942an margarina bidoi bat aurkitu zuten itsasoan eta horrek asko lagundu zien.

  • Katalin Atxurra eta Teresa Erkiaga Baserriko jeneroa ezkutatu beharra

    Katalin Atxurra Alegria (1926) Lekeitio

    Gerratean, Katalinek-eta etxean indaba ere ezkutatu egiten zuten. Bestela, topatzen zuten guztia konfiskatu egiten zieten; baserrian noiznahi erregistratzen zuten. Irratia ere ezkutuan entzuten zuten. Irratia eta bitxiak kortan ezkutatzen zuten, ira artean.

  • Katalin Atxurra eta Teresa Erkiaga Estraperloa eta ogi gogorra, baina goserik ez

    Katalin Atxurra Alegria (1926) Teresa Erkiaga Korta (1927) Lekeitio

    Gerraostean estraperloa zen nagusi. Katalinek olioa Arropainen erosten zutela du gogoan. Bi litro-oliok sei hilabete irauten zituen. Teresak dio hasieran ez zutela janari faltarik izan, baina errazionamenduko ogia gogor-gogorra zela. Katalinen nebari behin errotan eman zioten ogi zuria katuek jan zuten, baina nebak pentsatu zuen bera izan zela jan zuena. Baserri inguruetan eta itsasoko herrietan ez zuten goserik izan, beti izaten zuten zer jan-eta. Bilbo aldean-eta, txarrago ibili ei ziren. Gerraostean kaletarrak esne-eske joaten ziren baserrietara.

  • Katalin Atxurra eta Teresa Erkiaga Jeneroa entregatu eta txerria isilean hil behar

    Katalin Atxurra Alegria (1926) Lekeitio

    Gerraostean, garia nahitaez entregatu behar izaten zuten. Baina indaba adibidez, ezin zuten izan kantitate bat baino ez, horrexegatik ezkutatzen zuten. Beraien etxea herriz Ispaster (nahi eta Elizaz Lekeitio) zenez, hara eroan behar izaten zuten. Txerria ere isilik hil behar izaten zuten. Guardia Zibila paseatzen ibiltzen zen.

  • Bidaurre Iraola Gerra aurrean nahi beste ogi, gero bat ere ez

    Juanita Bidaurre Iraola (1928) Donostia

    Beraien aitari ogia asko gustatzen zitzaion eta gerra aurretik askotan berak jaten zuen orduko ogi osoa, hiruko ogia deiturikoa. Baserrietan jeneroa falta zen eta ez zuten jateko nahikorik izaten.

  • Zipriano Irigoien Mugatik jendea pasatzea arriskutsu

    Zipriano Irigoien Dualde (1922) Baztan

    Mugatik jendea pasatzea arriskutsua zen. Gerraostean gizon bat harrapatu egin zutela eta Durangon eduki zutela bi urte inguruan kontatzen du. Beraiek jeneroa bakarrik pasatzen zuten. Frantziara dirua bidaltzen zuen gizon bat harrapatu zutela ere kontatzen du.

  • Juan Larrinaga Egur-ikatz artean indabak estraperloan

    Juan Larrinaga Atxabal (1918) Ispaster

    Bilbora eraman behar zuten egur-ikatzaren artean, indabak eramaten zituzten estraperloan. Ikatza "Fundiciones Hormazabal" izenekora eramaten zuten eta bertakoak ere nahi izaten zituen indabak langileei bazkaria emateko.

  • Miren Jone Azurza Oso diru gutxi jantzietarako ere

    Miren Jone Azurza Aristegieta (1929) Donostia

    Oso urte gogorrak pasatu zituzten. Bere lehengusu bati txiki geratutako jantziak erabiltzen zituen. Anekdota bat kontatzen du, oso diru gutxirekin bizi izan zirela azaltzeko.

  • Miren Jone Azurza Eguneroko janaria gerra ostean

    Miren Jone Azurza Aristegieta (1929) Donostia

    Ama oso elizkoia zen. Egunerokoan jaten zutena azaltzen du.

  • Justino Sasieta Mutikotan fruta-arboletatik lapurretan

    Justino Sasieta Irulegi (1929) Azkoitia

    Mutikotan txermenak lapurtzen ibiltzen zen. Gogoan du Urrategiko Amabirjinaren koroazio egunean lagun bart eta biak Irizar jauregiaren aurreko piku arbola gainera igo eta erdi-erditik apurtu zela. Kale aldera ez ziren joaten, dirurik ez zuten izaten eta; beti mendirantz, ea zerbait harrapatzen zuten. Gerra sasoian eskola gabe egon ziren.

  • Justino Sasieta Ezkurrak batzen, gero irinarekin nahasteko

    Justino Sasieta Irulegi (1929) Azkoitia

    Errekalde azpian Apasagasti baserrikoen harizti handi bat zegoen. Oso perretxiko leku ona ei zen. Ezkur sasoian, ezkurrak batzen zituzten eta Aranburuk kiloko ordaintzen zien. Ezkurrak birrindu eta irinarekin nahasten zituen. Euria zenean, zakua hartzen zuten burutik behera, bestelako estalkirik ez zegoen eta. Kale aldera ez ziren joaten, ez zuten dirurik izaten eta.

  • Francisca Seberiana Errazionamendu garaiko estraperloa

    Francisca Seberiana Larrañaga Zubiaurre (1922) Azpeitia

    Ogiaren estraperloa egiten zen, eta zer bidetatik ibiltzen ziren azaltzen du. Ogiaren errazionamendua bizi zuten, eta ogia nola jasotzen zuten aipatzen du.

  • Joxe Mitxeo Gerraostean gurasoek ogia egin eta saldu

    Joxe Mitxeo Baleztena (1944) Saldias

    Aita kontrabandoan ibili zen, gerra ostean. Amak ogia egin eta saldu egiten zuen. Patata nahasten zion oreari. Aita salatu egin zuten, ogia saltzeko lizentziarik ez izatearren. Anaia soldadu zela okin lanetan aritu zenez, etxeratutakoan okindegia jarri zuten etxekoek.

  • Joxe Mitxeo Errazionamendua eta herriko kartzela

    Joxe Mitxeo Baleztena (1944) Saldias

    Zortzi senide izan arren, goserik ez zutela pasa esaten du. Errazionamendua ezagutu zuen. Kartzela non zegoen azaltzen du. Azukre beltza banatzen zuten.

  • Joxe Mitxeo Gerraostean, txerria hiltzea galarazita

    Joxe Mitxeo Baleztena (1944) Saldias

    Bera ume zela, txerria hiltzea galarazita zegoen. Orduan, ezkutuan hil zuten. Baserrietako jendeari hainbeste kendu eta gero, errazionamenduan zerbait eman beharra izango zutela uste du. Amerikarrek esne hautsa eta antzekoak banatzen zituzten.

  • Rafael Lizasoain Kontrabandoa edo gaueko lana

    Rafael Lizasoain Adansa (1946) Baztan

    Bere gazte garaian, kontrabandoan ibiltzen zenik bazen. Gogoan du, aduanan harrapatutakoak enkantean saltzen zituztela. Gaueko lana esaten zieten. Garraiatzen zituzten materialak aipatzen ditu. Kotxe bat pasatu zutela entzuna du. 60. hamarkadan bukatu zen.