Ekonomia gerraostean

  • Jose Mari Kruzeta VESPA (Villaverde Estraperlea Sin Pagar Aduanas)

    Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

    Bizikletak egitetik motor-bizikletak egitera pasa ziren Eibarren. Vespa motorra egiten hasi zen Francoren suhia, Eibarren, aldiz, Lambrettak.

  • Jose Mari Kruzeta Industriaren garapena Eibar inguruan

    Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

    Eibarrera etorri, eta ondoren Eibar inguruko herrietara zabaltzen hasi zen industria eta industriako langileria. Etxeak eraiki zituten Armeria eskola ondoan, populazioa handitzearen ondorioz.

  • Pepa Bikandi Kupoarekin udaletxeak tranpa egiten zuen

    Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

    Etxean izan zuten militar sozialistaren familiak kotxea eta txoferra ere bazituen. Txoferra Ormaiztegiko Santi izeneko bat zen. Santi hil zen arte izan zuen Pepak harekin harremana. Kupoaren garaian, pisuan tranpa egin eta soberak zinegotzien artean banatzen zituzten. Errazionamenduko olioa, arroza eta azukrea gogoratzen ditu.

  • Pepa Bikandi Gose denboran estraperloa

    Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

    Goserik ez zuten pasatu, baina kalean batzuk egoera txarrean egon ziren. Baserrietara jateko eske edo lapurretan ere etortzen ziren. Bakailaoa jaten zutela gogoan du. Etxean gauzak sobera zituenak, estraperloan salten zituen. Etxeko atarietan irina saltzen zela gogoratzen du. Etxean labesua egiten zuten, baina kontu handiekin.

  • Beatriz Agirregomezkorta Errazionamendua

    Beatriz Agirregomezkorta Zelaiaran (1926) Pasaia

    Errazionamendua ematen zieten Mutrikun. Donibanen ere bazegoen, baina janaria ematen zegoenak ez zien eman nahi. Aita lehengo lekuan hasi zen lanean, bueltan: Andonaegi arotzerian. Euskararen egoera gerraostean: berak ez du jazarpenik gogoratzen.

  • 1285 Errazionamendu garaia

    Ascension Arregi Leturiaga (1916) Oñati

    Gerra ostean itxi zutenetik ez da berriro ireki Arantzazuko errota. Orduan kaleko Liñatzibarreko errotara eramaten zuten garia. Hamabostean behin olioa eta kafe apurtxo bat jasotzen zuten errazionamenduan. Eho gabeko laurdendutako artoarekin egindako opil batzuk ere egunero ematen zizkieten, baina jangaitzak ziren, Asunzionek dioenez.

  • Baxilio Ugarte Urrutia Abadiñotik Aramaiora garia ehotzera

    Basilio Ugarte Urrutia (1925) Aramaio

    Errotak prezintatuta egon zirenean, Abadiño eta Arrazola aldetik astoekin etortzen ziren gauez Gantzagako errotan alea ehotzera. Basilio gau-errotari bezala ere aritu zen garai haietan. Egunez ere alea eho ahal izateko, tratua eginda zuten Guardia Zibilekin. Bizkaitik alea ehotzera etortzen zirenak batzuetan lo egiten geratzen ziren, eta astoei ere jaten eman behar izaten zitzaien. Auzoko hamar baserri ziren errotaren jabeak.

  • 1625 Etxeko txorizoak eta irina gordetzen

    Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

    Otxandiarrak gose denboran gaztainak eta sagarrak batzera etortzen ziren mendiz Aramaiora. Guardia Zibilen beldurrez, etxeko txorizoak etxetik kanpo gordetzen zituzten. Garia gauez eho eta hura ere gorde egiten zuten. Errotak prezintatu zituztenean, sutarako egur, babarrun eta baserriko gauzen truke, Guardia Zibilek uzten zieten garia ehotzen.

  • 1592 Gerra sasoian errotak zarratuta

    Basilio San Anton Baraiazarra (1927) Muxika

    Gerra sasoian errotak zarratuta egon zirenez, kontrabandoan aritzen ziren; urtebete inguruan egon ziren zarratuta. Hala ere, errotariak jakiten zuen noiz eho eta noiz zarratu, harrapa ez zezaten. Errotaria Potoko semea zen.

  • Juliana Olaizola Errazionamenduaz gain, janaria lortzeko bideak

    Juliana Olaizola Gurrutxaga (1928) Azpeitia

    Gerraostean kaleko ogia jaten zuten: nolakoa zen eta nola lortzen zuten aipatzen du. Errazionamenduko ogia jaten zuten, eta lau bat ogi tokatzen zitzaizkien. Egunero banatzen ziren ogi haiek, baina horrez gain, garia eho eta estraperloan ere ibiltzen ziren ogi gehiago lortzeko. Errazionamendu-liburuxka edukitzen zuten, eta familiaren beharren arabera jasotzen zuten janaria.

  • Jose Mari Aristi Toalleko errotatik irina estraperloan ekarri

    Joxe Mari Aristi Garate (1930) Azpeitia

    Gosete handia egon zen. Ogia hauts egiten zen, eta patatarik ez zegoen; haren ordez, batata jaten zuten egosita. Jose Mariren aitak Toalleko errotatik estraperloan ekartzen zituen garia eta irina tabernarako. Errotak zarata egiten zuen, eta, gauez eho ahal izateko, zerbait egiten zuten hura isildu ahal izateko. Gero, etxean ogia egiten zuten.

  • 1690 Garagar kafea

    Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide

    Garagarra edo oloa zartaginean erre, kafe ehogailuan eho, eta kafearen antzeko zerbait prestatzen zuten. Benetako kafea San Juanetan-edo probatzen zuten. Azukrea jaten ikasi gabe zeudenez, haren ezak ez zituen larritzen. Ardoa bidetik garraiatuz gero, zergak ordaintzen ziren. Estraperloa mendiz egiten zuten.

  • Fernando Alegria Errota barik ogirik ez

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Ortuak izan arren, miseria izan zuten ogi barik. Etxeko garia ehotzeko etxean bazuten eskuzko makina bat eta bertan ehotzen zuten gauez. Artoa, ostera, ezin zuten eho, errotak zarratuta egon baitziren. Ogi gutxirekin hazitakoak dira. Ogi beltza, zahiarekin egindakoa, izaten zuten.

  • Miren Odriozola Herriko idazkaria lagun, ehotakoa entregatzetik libratu

    Miren Odriozola Jaio (1919) Ajangiz

    1943. urtean denborale txarra egon zen. Baserri askori teilatua apurtu zitzaien, baina beraiena ondo mantendu zen. Galera posible hori aintzat hartuta, berak etxean zuten jenero guztia ehotzea pentsatu zuen, diru asko lortu zezakeelako, horrela aitari dirua kartzelara eraman ahal izateko. Ehotakoa herrira entregatu behar izaten zuten eta, herriko idazkaria bere laguna zenez, harengana joan zen irina saldu eta aitarentzako dirua lortu nahi zuela esanez. Besteei, ostera, denboralearen ondorioz dena galdu zutela esan zien.

  • Maria Dolorez Maiza Artola Kartila, ehotakoa apuntatzeko

    Maria Dolores Maiza Artola (1937) Tolosa

    Garia entregatu egin behar izaten zen. Baserritar bakoitzak hainbesteko bat ehotzeko baimena izaten zuen. Errotara joaten zirenean, kartila eraman behar izaten zen, eta errotariak bertan idatzi behar izaten zuen zenbat eho zen. Hilaren azkenean, errotariak ehotako guztiaren kontua entregatu behar izaten zuen. Ehotako proportzioaren arabera hainbesteko bat ordaindu behar izaten zuen Maria Doloresen aitak.

  • Mari Cruz Sagarzazu Artoarekin estraperloan

    Mari Cruz Sagarzazu Iturriza (1928) Andoain

    Gerra garaian eta gerraostean estraperloan eramaten zuen artoa Mari Kruzen ahizpak Itsasondora, bertan eho eta berriz etxera bueltan ekartzeko.

  • 1616 Artoa ezin eho; morokila esnearekin jan

    Benantzia Iraola Arruti (1923) Donostia

    Arto asko ereiten zuten oiloentzako. Oiloek ez zuten beste ezer jaten, ez pentsurik, ez ezer. Talo gutxi jan zuten beraienean; miseria handia zegoen eta makina txiki batean txikitzen zuten artoa, morokila egin eta esneari hura botatzeko. Esne gutxi gastatzeko, esnea egosi ostean, hori botatzen zioten.

  • 1621 Aulestira jenero bila gose denboran

    Begoña Ansotegi Txakartegi (1928) Lekeitio

    Gerra denborako ogiaz, txuskoaz. Txarra. Zopak egin eta hondora joaten ei ziren. Aulestiko baserri batetik ekartzen zuten jeneroa gose denboran.

  • 1621 Karabineroak kontrabandoa zaintzen

    Begoña Ansotegi Txakartegi (1928) Lekeitio

    Kanpotarrak ziren karabineroak. Bat zital-zitala ei zen, beste bat jatorra. Honek harreman ona zuen herritarrekin. Kontrabandoa zaintzea zen haien eginkizuna. Tabakoa, kafea, sakarina eta horrelakoak ziren gaiak. Donibane Lohizunen erostenei zuten jeneroa.

  • Juanito Leibar Guridi Marianista ikasketak

    Juan Leibar Guridi (1926) Arrasate

    Gerra bukatu zenean Eskoriatzan zegoen. Gogoan du gero egon zen gosetea. Eskoriatzatik Elorriora joan zen nobiziatua egitera. Handik Segoviara bidali zuten eta han ogi zuria jaten zuten egunero. Madrilgo Carabanchelen beste bi urte eman zituen batxilergoa bukatzen.