Ekonomia gerraostean

• Ogi gabe etxera

  Joxe Zabaleta Labandibar (1929) Oiartzun

  Beraiek Goizuetara edo San Antonera (Lesaka) joaten ziren irin bila. Ogia ere ekartzen zuten. Behin, bidean zetozela, ogia falta zutela konturatu zen, bila joan zen, baina falta. Neska batzuek kendu zioten susmoa zuen. "Astua beti ttikitti-ttikitti, be saltu alua horrekin!"

• Goizuetako bidea

  Joxe Zabaleta Labandibar (1929) Oiartzun

  Goizuetara ordu pare batean sartzen ziren. Nondik joaten ziren: Sorondo, Otraitz, Txaradi, Urraideko harrizko zubia, Santoslepo... Toki izenak.

• Kontrabandoa

  Joxe Zabaleta Labandibar (1929) Oiartzun

  Kontrabandoan ere ibilia da Joxe. Galtzarrieta inguruan txakur bat atera zitzaion; Guardia Zibilena zen. Kontrabandoan eta horrelakoetan ibili beharra zegoen sosa atera nahi bazen, lantegietan diru gutxi irabazten baitzen garai haietan. Burnaizta, Galtzarrieta... toki izenak.

• Tailerretan, emakume mordoa

  Mari Carmen Agirre Berezibar (1924) Julita Arregi Etxeberria (1924) Eibar

  "Beisteginean" (BH bizikletak) 15-16 urterekin hasi zen. Hortxe eta Orbeanean emakume gehiago zegoen lanean gizonak baino. Koadroak egiten. Eskuz margotzen ziren. Gizonak kartzelan zeuden. Moisesen tailerrean, Matsarian, dena emakumeak ziren. Gasteizera eraman zuten lantegia, gero.

• Baserrian goserik ez

  Mari Tere Aboitiz Iriarte (1924) Juan Uribarren Atxabal (1924) Lekeitio

  Juanen ama baserrikoa zenez handik hartzen zituzten elikagaiak eta ez zuten goserik pasa; gainerakoek bai. Oso jende gutxik zuen dirua. Oletako errotara joaten ziren.

• Ogi faltan, taloa eta artoa

  Bentura Arrieta Bergaretxe (1925) Elgoibar

  Gerraostean, ogi faltan, taloarekin eta artoarekin konpondu ziren. Astegunetan babarrunak jaten zituzten egunero.

• Errazionamenduko ogia

  Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

  Errazionamenduko ogia oso txarra zen. Arrebak taloak egiten zituen. Kuporako garia eta artoa eraman behar izaten zuten. Gari-uzta ona izateko, lurra lehorra izan behar dela dio Pedrok.

• Ogia estraperloan

  Patxi Mugerza (1936) Donostia

  Sei senide ziren, bost mutiko eta neska bakarra. Jatekoa lortzeko estraperloan-eta ibili ohi ziren. Ogia lortzeko ere lanak izaten zituzten, Grosen baziren hainbat emakume erdi izkutuan ogia saltzeaz arduratzen zirenak, eta haiei erosten zieten.

• Ekonomato militarra

  Patxi Mugerza (1936) Donostia

  Groseko azokan saldu ohi zuten, besteak beste, estraperloko ogia. Polizia etortzean, korrika alde egin behar izaten zuten. Donostian ekonomato militar bat ere bazen ordea, eta dirua eta kontaktuak izanez gero, olioa eta beste hainbat elikagai eskuratzeko aukera izaten zen.

• Igogailu fabrikan

  Patxi Mugerza (1936) Donostia

  Aitak igogailuen fabrikan egiten zuen lan. Francoren fabrika militarizatzeko eskariari uko egin izana gogotik ordaindu zuten. Piezak lortzeko, benetako estraperlistengana jo behar izaten zuten.

• Estraperloa "Pamplonica"n

  Ebaristo Aiestaran Pikabea (1927) Maria Pilar Alkain Sarasola (1941) Kontxita Argote Altuna (1938) Donostia

  "Pamplonica"k estraperloko gauzak ekartzen zituen eta eskolatik ikusten zuten nola botatzen zuten karga. Emakume estraperlistak gona zabalekin eta erabat gizen ikusten zituzten. Kontxitak eta ez zuten goserik pasa baserrian. Argazkian, Plazaolako trena.

• 1959ko krisian katu guztiak jan zituzten Antiguan

  Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

  1959an krisi handia zegoen. Etxeetako patioak arrain hondarrekin beteta zeudenez, katu asko zebilen. Baina 1959ko urte hartan, katu guztiak desagertu ziren, sagardotegietan jaten zituzten-eta. Antiguako askok ezin dute esan ez duenik katua jan. Jendeak bere bizimodua larri, baina ondo pasatu duela dio.

• Bonbuluko errota; gerraosteko ogi beltza

  Jabier Lazpiur Ibarra (1934) Bergara

  Bonbulu non dagoen azaltzen du. Hantxe ikasi zuten igerian, kanalean, osaba okinak erakutsita. Bonbuluko errota. Gerraostean erroten egoera zein zen. Estraperloa. Errazionamenduko ogi beltza.

• Untzueta dorretxea I: "gorriak" eta mojak

  Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

  Eibarko Untzueta dorretxeari buruzko azalpenak ematen ditu. Gerra denboran, soldadu "gorriak" bertan egon ziren. Gero, mojak egon ziren: gerraren ondorioz kalean apurtu edo erretako komenturen bat konpondu bitartean. Domeketan, hara joaten ziren arrosarioa errezatzera. Mojek elizetarako hostiak egiten zituzten: soberakinak Inesi ematen zizkioten jateko.

• Gerrasosteko industria Eibarren

  Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar

  Eibarko tailerrak martxan jarri ziren gerraostean eta boom industriala eman zenean, herria oraindik berreraikitze prozesuan zegoen. Jende asko bildu zen Eibar inguruan eta Ermuan bizi ziren askok Eibarren egiten zuten bizimodua; horregatik, Aurorak "ciudad dormitorio" deitzen dio. Aurrerago enpresak herri desberdinetan edatzen joan ziren.

• 'Patria' idazteko makinak

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Idazteko makinen fabrika sortu zuten, Patria izenekoak. Imperial Española. Indibidualismoa nagusi.

• Igerilekuen lurra Alfarentzat

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Alfak 1944-48 urte bitartean garapen handia izan zuen. Lurrak behar zituela eta herriko igerilekuak erabili zituzten horretarako.

• Eibarrek lanerako espiritua

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  1944-60 urte bitartean lanerako espiritu handia omen zuen Eibarrek. Armeria eskola oinarri garrantzitsua zen horretarako.

• Makinak kontrabandoan

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Blokeo ekonomikoa zela eta, ekoiztutako produktuen kopuru txiki bat bakarrik esportatzen zen. Jasotako dibisa ez zen nahikoa izaten makinak kanpoan erosteko, eta askotan kontrabandoan ekartzen zituzten makinak, zatika, ondoren Eibarren berriro montatzeko.

• Madrilen atzerriko makinak

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  1954an Parisera joan zen Jose Mari lan kontuak zirela eta. Don Emilio Caprile ezagutu zuen bertan, bisitatu zuen lantegiko nagusia, gerratik ihesi joan zena.