Ekonomia gerraostean

  • Mari Tere Areitioaurtena Gerraostean etxean zegoena jan

    Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

    Baserrian beti zeukaten zeozer jateko, baina kaletarrek oso txarto pasatu zuten gerraostea. Eurek etxekoa jaten zuten: txerria, auma, bildotsa... Ama bendejarekin ibiltzen zen. Ogi falta zen gehien nabaritzen zutena gerraostean.

  • Mari Tere Areitioaurtena Gabonetan txerriki kazola eta arraina

    Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

    Mari Tereren amak kazolak prestatzen zituen txerri belarriekin, hankekin eta muturrekin Gabonetarako. Arraina ere ez zen falta etxean, etxerik etxe ibiltzen ziren saltzaileei erosten zieten eta. Okela ere sarri edukitzen zuten etxean; gerraostean, esaterako, erbiak harrapatzen zituzten.

  • Mari Kruz Urkizu Paretako karea zupatzetik korrokoi osoa janda asetzera

    Mari Kruz Urkizu Sarasua (1932) Lezo

    Mari Kruzek hamar bat urte zituela lanpostu berria eskaini zioten aitari, eta enpresa berriko nagusiak etxea utzi zien, baratze txiki batekin. Mari Kruzek gogoan du etxe hura Lezoko Centro Republicanoa izan zenaren ondoan zegoela. Aita txandaka aritzen omen zen lanean, eta arrantzara joateko tartea hartzen omen zuen. Aitaren soldatari baino, itsasotik ekartzen zituen arrainei eskerrak hasi zen familia gosea asetzen.

  • Dolores Lopetegi Gerraosteko gosea

    Dolores Lopetegi Aiestaran (1916) Lezo

    Gerra ondorenean ez zuten goserik pasatu, babarruna, esnea eta taloa bazituztelako baserrian. Gerrak arrastoa utzi zuen.

  • Dolores Lopetegi Arropa gutxi, zorrak ugari

    Dolores Lopetegi Aiestaran (1916) Lezo

    Ez zuten arropa askorik. Beste batzuena ere gustura hartuko lukete. Manuel Jimenezen denda. Larunbatetan kobratzen zuten jornala. Pixkanaka ordaintzen zituzten soinekoak. Dendan apuntatuta uzten zuten askok, gero ordaintzeko. Zorrei buruz amonak zioena.

  • 285 Osintxun garai batean egon ziren errotak

    Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

    Auzoan izan zituzten errotak. Garai batean hiru errota egon ziren inguruan. Gerra ostean itxi egin zituzten eta Aizpurutxo ondoan zegoen errota batera eraman behar izaten zituzten zorroak. Etxeberriko errota.

  • 285 Auzoko errotak prezintatuta eta gauez Aizpurutxora joan behar

    Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

    Gerra garaian errotak prezintatu egin zituzten. Aizpurutxoko errotara joan behar izaten ziren gauean; goizaldean etxera itzuli eta baserriko lanekin jarraitu behar.

  • 802 Gerra giroa

    Korneli Egimendia Aranburu (1910) Oiartzun

    Gerra aurretik, hegazkinak hasiak ziren atzera eta aurrera. San Markostik tiroka hasten zirenean, zubi azpian gordetzen ziren, hor babestuta zeudelakoan. Inork hil nahi ez. Gero gosetea; errotak itxita zeuden, baina Iurritakoek gordean ematen zieten irina.

  • 810 Arantzara irin bila

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    Bere anaia Inaxio Arantzara joaten zen irin bila. Diru gutxi izaten zuen, eta ezin irin asko ekarri.

  • 810 Mandoa irauli

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    Auzoko bat irinarekin zetorrela, Zaldin inguruan mandoa kargarekin malda behera irauli zitzaion. Arbaldak eta gainerako traste guztiak hautsi zitzaizkion. Han ibili zen bere haiek ezin gorderik.

  • 810 Lesakako errepidea: soldaduak eta 'trabajadoreak'

    Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

    Lesakako errepidea egin zutenean, Portuburuko soroak erdiz erdi hartu zituzten. Artoa egin gabe zegoen oraindik eta moztuta behiei eman zieten; beraiek ezer gabe gelditu ziren. Gero gainera, 'trabajadoreek' gosea kentzeko artoa lapurtzen zieten. Egin aurretik gordetzen aritzen ziren. 'Trabajadoreek' Portuburu ondoan jaten zuten, eta, jan ondoren, andaluziarrak beren kantekin hasten ziren, burua pixka bat distraitzeko. Portuburukoek esnea Ergoienera eramaten zuten eta falangistak etortzen ziren bila. Gero Olatxeko zubira eramaten zuten, errepidean ari ziren soldaduek kafesnea hartzeko.

  • 1027 Trabajadoreak

    Tiburtzio Aranburu Lekuona (1925) Faustino Galdos Arbide (1934) Juan Galdos Arbide (1924) Santos Mitxelena Aranguren (1931) Oiartzun

    Gerraren ondoren, irin bila joan ziren Nafarroara. Antsillesen 'trabajadoreak' eta Borrokazelaietan eskoltak edo kintoak. 'Trabajadore' batek ihes egin zuen, eta garesti ordaindu zuen.

  • 1074 Errotari azkarra

    Joxe Zabaleta Labandibar (1929) Oiartzun

    Artoa Fanderiara eraman behar izaten zen gero, baina gerra garaian ez zioten hainbeste kasu egiten. Nafarroan errotak libre, eta, hemen, itxita. Arraskuerrotako aitonak asmatu zuen modua irina gordeka egiteko, ganbaran, baina teilatutik irin-hautsa ateratzen zen eta handik galdu zen. Jendea elkar bijilatzen aritzen zen.

  • 1074 Ogi gabe etxera

    Joxe Zabaleta Labandibar (1929) Oiartzun

    Beraiek Goizuetara edo San Antonera (Lesaka) joaten ziren irin bila. Ogia ere ekartzen zuten. Behin, bidean zetozela, ogia falta zutela konturatu zen, bila joan zen, baina falta. Neska batzuek kendu zioten susmoa zuen. "Astua beti ttikitti-ttikitti, be saltu alua horrekin!"

  • 1074 Goizuetako bidea

    Joxe Zabaleta Labandibar (1929) Oiartzun

    Goizuetara ordu pare batean sartzen ziren. Nondik joaten ziren: Sorondo, Otraitz, Txaradi, Urraideko harrizko zubia, Santoslepo... Toki izenak.

  • 1074 Kontrabandoa

    Joxe Zabaleta Labandibar (1929) Oiartzun

    Kontrabandoan ere ibilia da Joxe. Galtzarrieta inguruan txakur bat atera zitzaion; Guardia Zibilena zen. Kontrabandoan eta horrelakoetan ibili beharra zegoen sosa atera nahi bazen, lantegietan diru gutxi irabazten baitzen garai haietan. Burnaizta, Galtzarrieta... toki izenak.

  • 910 Tailerretan, emakume mordoa

    Mari Carmen Agirre Berezibar (1924) Julita Arregi Etxeberria (1924) Eibar

    "Beisteginean" (BH bizikletak) 15-16 urterekin hasi zen. Hortxe eta Orbeanean emakume gehiago zegoen lanean gizonak baino. Koadroak egiten. Eskuz margotzen ziren. Gizonak kartzelan zeuden. Moisesen tailerrean, Matsarian, dena emakumeak ziren. Gasteizera eraman zuten lantegia, gero.

  • Mari Tere Aboitiz Baserrian goserik ez

    Mari Tere Aboitiz Iriarte (1924) Juan Uribarren Atxabal (1924) Lekeitio

    Juanen ama baserrikoa zenez handik hartzen zituzten elikagaiak eta ez zuten goserik pasa; gainerakoek bai. Oso jende gutxik zuen dirua. Oletako errotara joaten ziren.

  • 697 Ogi faltan, taloa eta artoa

    Bentura Arrieta Bergaretxe (1925) Elgoibar

    Gerraostean, ogi faltan, taloarekin eta artoarekin konpondu ziren. Astegunetan babarrunak jaten zituzten egunero.

  • Pedro Arrillaga Garate Errazionamenduko ogia

    Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

    Errazionamenduko ogia oso txarra zen. Arrebak taloak egiten zituen. Kuporako garia eta artoa eraman behar izaten zuten. Gari-uzta ona izateko, lurra lehorra izan behar dela dio Pedrok.