Ekonomia gerraostean

  • Antonio Zubeldia Errotara gauez, estraperloan

    Antonio Zubeldia Olano (1930) Altzaga

    Errota Araman eta Zaldibian zeuden. Gauez joaten ziren, estraperloan. Asto gainean joaten ziren. Ez zituzten sekulan harrapatu.

  • Jesus Gangoiti Komitera eta jantoki sozialera jatera

    Jesus Gangoiti Asla (1935) Jose Anton Renteria Anduiza (1939) Bermeo

    Jesus umea zela komitean ez zioten jatekoa ematen ez zekiela bakarrik jaten, nahiz eta neba-arrebak izan laguntzeko. Gerraostean Jesus komitera joaten zen jaten. Gerora falangeak izan zuen jantoki soziala gaur egun batzokia dagoen toki berean. Gosea ezagutu zuten, baina arraina beti izan zuten.

  • Enrike Lopez Tabakoa bai, baina drogarik ez kontrabandoan

    Enrike Lopez Bilbao (1930) Bermeo

    Bermeoko ontziek tabakoa eta edariak ekartzen ei zituzten kontrabandoan, baina drogarik egundo ez. Jende asko hil zen drogarekin Bermeon eta susmo txarrak egon ziren. Ekartzen zituzten zigarro-klaseak.

  • Enrike Lopez Bartzelonan guardiek kontrabandoaz harrapatu zutenekoa

    Enrike Lopez Bilbao (1930) Bermeo

    Petrolio-ontzian lanean zebilela, Bartzelonan kontrabandoko zigarroekin harrapatu zuten guardiek. Zigarroak kendu eta joaten utzi zioten.

  • Antoni Zulueta Txerriak hazten gose denboran

    Antoni Zulueta Urdengarai (1927) Juanita Zulueta Urdengarai (1929) Bermeo

    Gerra etorri zen arren, ez zuten goserik pasatu. Soroa zuten, eta gainera txerriak ere hazten zituzten. Egurra ere saltzen zuten kalean. Aita arotza zen.

  • Antoni Zulueta Urre zuriak eta urre gorriak bakarrik balio zuten

    Antoni Zulueta Urdengarai (1927) Juanita Zulueta Urdengarai (1929) Bermeo

    Gerra denboran, "nazionalak" sartuta gero, diruarekin izandako arazoak. "Euzkadiko diruak" ez zuen jada balio, "urre zurixak" (zilarrezko txanpona) eta "urre gorrixak" (urrezko txanponak) bakarrik.

  • Antoni Zulueta Goserik ez baina gaztarorik ere ez

    Antoni Zulueta Urdengarai (1927) Juanita Zulueta Urdengarai (1929) Bermeo

    Gerra denboran ez zuten goserik pasatu, baina gaztarorik ere ez zuten izan, soloan eta tailerrean jardun behar izaten zutelako beharrean. Bitartean, beren lagunak jolasean kalean. Patata eman izan zieten kaleko familia behartsu bati. Amak labesua egin zain egoten ziren. Meloiak ere hartzen zituzten baratzean.

  • Ixabel Labaka Gerra ostean, babarruna entregatu beharra

    Ixabel Labaka Ollo (1928) Astigarraga

    Gerra ondoan. Gerezia saltzen jarri plazan, eta ordua baino lehenago saldu zuelako isuna "guardavino"-ek. Kontrabandorik ez. Babarruna entregatu beharra. Esnea erosi behar igual, bezeroei eramateko. Bizimodu gogorra.

  • Gurutz Ganzarain Gernika gorriek erre omen zuten

    Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

    Lehen lan asko zegoen, dena suntsituta eta berregiteko baitzegoen. Gurutz bizikletaz joan zen Gernikara, eta txikituta zegoen. Gernikari buruz izan zituzten lehenengo berriak gezurrak ziren: gorriek erre zutela Gernika esaten zen.

  • Andoni Arzallus Ogia falta zeneko janaria

    Andoni Arzallus Aristi (1932) Astigarraga

    Lehen arto asko landatzen zen eta animalientzat izaten zen. Gaztetan, ogi falta ezagutu zuten, eta talo asko jan behar izan zuten. Garai batean, okindegietan arto-irinarekin egindako opilak saltzen zituzten ogiaren ordez.

  • Juanita Bilbao Gerran ezin labea isiotu

    Juanita Bilbao Olabarriaga (1923) Arratzu

    Gerra garaian ogi gutxi izan zuten errotak zarratu baitzituzten. Etxeko labatik kea ikusiz gero etxera etor zitezkeen guardia zibilak eta txapan egiten zuten. Hala ere, ez zuten goserik pasa. Herrian zeuden errotak aipatzen ditu. Errotariak eroandako jeneroaren menda hartzen zuen beretzat, ehuneko hamarra.

  • Markos Gerediaga Gerraosteko miseria

    Markos Gerediaga Bilbao (1925) Amorebieta-Etxano

    Gerran ebakuatuta egon ostean, etxera bueltatu eta ez zuten zer jan eta ezta dirurik ere. Gurasoak beranduago etorri ziren. Gerora ondo maneiatu ziren, lan eginez gero gauzak lortzen dira-eta.

  • Krispin Arregi Bildotsak estraperloan

    Krispin Arregi Mendiolagarai (1936) Amorebieta-Etxano

    Ardi latxak izan dituzte beti. Gerraostean, neguak Larrabetzun pasatzen zituztenean, bildotsak estraperloan saltzen zituzten. Handik Basauri aldera eramaten zituzten, musturrak eta hankak lotuta zituztela. Bizimodu gorria izan zutela dio.

  • Krispin Arregi Ogi falta, baina ez jateko falta

    Krispin Arregi Mendiolagarai (1936) Amorebieta-Etxano

    Gerraostean ogi falta zuten. Errazionamenduan ematen zizkieten tabakoa, olioa, ogia... Eubaraino joan behar izaten ziren txusko beltzaren (ogia) bila, eta behin etxera heldu orduko jan zuen eta kokotekoa jaso zuen. Hala ere, ez zuten jateko faltarik nahiz eta 10 neba-arreba izan. Tropa itzela bizi ei ziren etxean. Denek jaten zuten ontzi beretik.

  • Teresa Aresti Umetan umezain eta gosetuta

    Teresa Aresti Izagirre (1924) Amorebieta-Etxano

    11 urte inguru zituela, umezain egon zen etxeko aitita harakina zen; hala ere, beretzat ez zuten jatekorik. Baina aitita horretaz jabetu zenean oso ondo hasi zen jaten, ordura arte argalduta eta gosez egon zen-eta. Bertan bizitakoak kontatzen du. Gerraostean, ez zegoen ogirik.

  • Teresa Aresti Baserriko jeneroa emanarazi

    Teresa Aresti Izagirre (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerraostean miseria asko bizi izan zituzten. Baserri txikia zen beraiena eta ez zuten denentzako jatekorik. Jeneroa ere herrira entregatu behar izaten zuten: garia, baba... Etxean sobera ez izan arren udaletxera eroan behar izaten zuten.

  • Teresa Aresti Estraperlo garaian aguazilarekin kontuz

    Teresa Aresti Izagirre (1924) Amorebieta-Etxano

    Gauza asko egoten ziren estraperloan. Eubako Felix aguazilak batzuetan bi bider ordainarazten zien baserritarrei plazako postua. Txerria hiltzerakoan ere kobratu egiten zien eta zati handi bat kentzen zien.

  • 453 Gerraosteko gosea

    Jose Inazio Lasa Odriozola (1924) Beasain

    Garingo eskolatik Beasaingo eskolara pasa zen. Gerra zibila eta gerraosteko gosea bizitzea suertatu zitzaion. Garai oso gogorrak izan zirela kontatzen du.

  • 468 Gerra osteko ekonomia; errota "klandestinoak"

    Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

    Goserik ez zuten pasatu baserrian, baina gerra osteko urteak gogorrak izan ziren, batez ere kaleko jendearentzat. Artoa, garia. Errota "klandestinoak". Lazkaoko errota handira astoarekin joan zeneko kontua.

  • 468 Herriko jendea baserrietara lapurretara

    Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

    Herriko jendea baserrietara joaten zen gereziak, intxaurrak, sagarrak, etab. harrapatzera. Garia ereiten zutenean, lapurtxoriak ibiltzen ziren eta izutzeko egin behar izaten zutena. Gerra garaian moroak egon ziren eskolan; gerra ondorengo urteetan, tropak egon ziren. Txoriak bertan egiten zituzten habiak.