Ekonomia gerraostean
-
Garia kendu, artoa utzi
Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio
Iheslariei ez zieten garia kendu; eta, gainera, errazionamendua ematen zieten. Gero denen artean banatzen zuten. Oso ondo konpondu ziren bi familiak.
-
Gose denboran ikastetxean Gasteizen
Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio
Gasteizen ikastetxean egokitu zitzaien gose denbora zati bat. Ondo jaten zuten. Udan eta Erramu Egunez etortzen ziren.
-
Gose denboran txarto
Eusebio Arietaleanizbeaskoa Agirrezabal (1922) Elorrio
Gosea pasatzen zuten. Baserrian hobeto. Soldadutzatik baimenaz etortzen zirenean jatea zen poz handiena. Egun bateko soldata ez zen aski kilo bat gari ordaintzeko. Aramaioko Gantzagaraino joaten ziren garia uruntzera.
-
Azukrearen ordainetan sagardoa ematen genien mairuei
Txomin Sarriegi Olaran (1928) Beasain
Gerrako material asko Beasainen geratu zen gerraostean. Mairuak ("moroak") ere bertan geratu ziren hilabete batzuetan. Sendiaren sagardotegira azukrea ekartzen zutela gogoan du Txominek. Ordainetan sagardoa ematen zieten eta, nahiz eta mairuak izan, edan egiten zutela kontatzen du.
-
Gasogenozko kamioia
Txomin Sarriegi Olaran (1928) Beasain
Gerraostean, gasolinarik ez zegoenean, gasogenozko kamioiak zeudela gogoratzen du. Egur-ikatza erabiltzen zuten hauek erregai moduan.
-
Gerraostea baserrian; erroten egoera
Valentin Ibabe Zubizarreta (1918) Aramaio
Gerraostean ardi-gazta egiten jarraitu zuten. Babarrunak eta garia entregatu egin behar izaten zituzten gerraostean. 1950 urte inguruan hasi ziren gauzak normaltasunera bueltatzen. Gerraostean, auzoko antigoaleko errota zaharra lanerako baimenduta egon zen. Markuletakoa ere bai. Baina Ibabetarrak bazkide ziren errota prezintatu egin zuten.
-
Gosea kentzeko morroi Gipuzkoara
Julian Ipiña Llanos (1929) Ea
Gerra garaian ogi zatitxo bat ematen zieten hiru lagunen artean banatzeko. Hori janda gosea izaten zuenez, Gipuzkoara morroi joatea erabaki zuen, trukean arropak eta jatekoa ematen zizkioten. 13 urterekin joan zen Gipuzkoara lanera eta han urte asko igaro ondoren, 21 urterekin Berara bidali zuten soldadutza egin zezan. Lehenago, 11-12 urte zituela Busturiko baserri batean ere egon zen.
-
Gernika erre zuten egunaz
Guadalupe Mendibe Goikoetxea (1925) Ea
Gerraostean gosea pasatu zuten. Ogi beltza ematen zieten jateko. Gernika erre zuten egunean, zeozer gertatzen ari zela jakin zuten, hegazkinak joan-etorrian ikusten zituzten eta. Lehenengo Natxitua erretzen ari zela pentsatu zuten. Lapatza bidean zegoen zulo moduko batean ezkutatu ziren.
-
Amak estraperloan hartzen zituen jatekoak
Guadalupe Mendibe Goikoetxea (1925) Ea
Gerra sasoian, ama egurretan joaten zen basora. Arginera joan nahi izaten zuen, bertakoek irina edo arroza ematen zioten eta. Aitak ez zuen nahi izaten ama bertara joan zedin, berak estraperloa kontrolatzen egiten zuen behar eta. Errazionamenduan ematen zietena oso gutxi izaten zen.
-
Estraperloa eramaten harrapatu
Andresa Garate Mentxaka (1936) Ea
Gerra sasoian, garia entregatu egin behar izaten zuten. Estraperlo asko zegoen orduan. Behin, guardia zibilek neba harrapatu zuten estraperloa eramaten. Aitak kuartelean eman behar izan zituen egun batzuk eta etxea arakatu zieten. Handik eta gutxira hil zen aita.
-
Ogia egiten
Andresa Garate Mentxaka (1936) Ea
Ez zuten goserik pasatu gerra ostean. Ogia etxeko labean egiten zuten eta ortuko jeneroak batzen zituzten. Ogia astean behin egiten zuten. Azpiran ("artesan") irina eta altxagarria ("lebadurie") urarekin nahasten zituzten. Gero, estalita uzten zute orea, altxatu arte, eta labera sartzen zuten.
-
Gerraosteko errazionamendua; artoa etxean ehotzen zuten
Adora Osa Arrizabalaga () Zumaia
Gerraostean ez zuten goserik pasa. Artoa eta garia hartzen zituzten etxean. Gero, bazuten ganbaran haiek txikitzeko makina txiki bat. Kaletik ere etortzen zitzaien jendea artaleak ehotzera. Ez zen irina bezain fina irteten, baina harekin konpontzen ziren. Egosita jaten zuten, edo bestela taloak edo morokila eginda. Errotara Larrondora joaten ziren normalean; bestela Getariara edo Lasaora ere bai. Errazionamenduko "boniato"a, okindegira eramaten zuten erretzera.
-
Kontrabandoko haragia saltzeagatik isuna
Angeles Arozena Larrañaga (1928) Zumaia
Harategirako arkumeak artzainari hartzen zizkioten. Behin Andika baserrian ezkutuan hil omen zuten txahal bat, gauez. Haragia zatitu eta astoan hartuta etorri ziren Zumaiara, baina harategian sartzera zihoazela, "txaperua" (udaltzaina) zuten zain. Kontrabandoan ibiltzeagatik isuna jarri zieten eta, zigor modura, txahalaren pisua adina haragi ospitalera entregatu behar pixkanaka.
-
Letxuga eta aza, tripa betetzeko
Angeles Arozena Larrañaga (1928) Zumaia
Gosea pasa zuen gazte-denboran, neskame zegoela. Beduatik ekarritako letxuga jaten zuen olio pixka batekin, tripa betetzeko. Libra erdi haragi bost lagunentzat. Eta aza jaten zuten sarri. Azaren inguruan aitak esaten zuen esaera.
-
Miserian hazitakoa, baina inbidiarik ez
Angeles Arozena Larrañaga (1928) Zumaia
Miserian hazitakoa dela dio. Ez zuten ezer, baina horrela ohituta zeuden eta ez zuten inbidiarik izaten. Errege Eguneko oparia: txokolate zati bat eta laranja bat. Eta pozik. Gurasoek ez zuten ezer. Bera neskame bidali zuten Zumaiako mojetara, ikastearen truk, baina ez zuen ezer ikasi, eta, gainera, amak etxeko koltxoia eraman behar izan zuen.
-
Seminarioan jatekoa urri
Joanito Dorronsoro Goikoetxea (1936) Zumaia
Seminarioan ez zuten ondo jaten, gose urteak ziren eta. Andra Mariaren egunean bakoitza bere herrira joaten zen sotana jantzita eta "eskea" egiten zen. Babarruna biltzen zuten batez ere eta hari esker jaten zuten. Egunero babarruna.
-
Donostiako seminarioan greba egin zutenekoa
Joanito Dorronsoro Goikoetxea (1936) Zumaia
Donostiako seminarioan gosea pasatzen zuten. Gurasoek, bisitan zetozenean, jatekoa ekartzen zieten. Behin greba egitea erabaki zuten eta afaldu gabe kalera irten ziren. Apaizgaiek greba egin zutela-eta albistea zabaldu zen. Eurak apaiz egiteko zeuden orduantxe.
-
Gosete-urteak seminarioan
Joxe Bikuña Agirre (1935) Ataun
12 urte zituela, Joxe seminariora joan zen ikastera. Gosete-urteak tokatu zitzaizkien han; ume asko ziren... Etxetik astero bidaltzen zieten pakete bat, janariz beteta. Pakete hartako erdia denen artean banatu behar izaten zuten nahitaez. Ogia oso preziatua zen garai hartan.
-
Errazionamenduko txistea
Joxe Mari Lertxundi Zuloaga (1932) Aia
Gerra ostean, errazionamendua etorri zen; abertzaleei janari gutxiago ematen zieten. Errazionamenduko txistea kontatzen du.
-
Etxea alokatu eta ganbarara lotara
Maria Jesus Manterola Amas (1927) Zumaia
Udaran, diru pixka bat lortzearren, etxea alokatzen zieten oporretara zetozenei eta eurak ganbarara joaten ziren lotara. Baina gutxi ordaintzen zieten. Orduan ez zuten dutxarik etxean eta harraskan bainatzen ziren. Ezkondu ostean, ez zuen etxea alokatu beharrik izan, gizonak lan egiten zuelako.