Ekonomia gerraostean

• Baba ez entregatzeagatik, saguek hartu

  Mertxe Esnaola Zubeldia (1942) Lazkao

  Gerra ostean beren etxean baba ezkutatu zuten, baina saguek dena zulatu eta birrinduta utzi zuten. Artajorran soldaduek tripa truke laguntzen zioten amari.

• Gerra ondoan familia guztiak estu bizi ziren

  Jabier Larralde Ustariz (1927) Baztan

  Ia denak maizterrak zirenez, oso justu bizi ziren familiak. Gerra inguru hartan mandatuak egitera bidaltzen zuten bera. Errazionamendu kartila, txartelak... Etxalde handietako familiak ere nahikoa lan zuten bizitzeko.

• Gerra ostean garia erein eta etxean eho

  Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta

  Gerra ostean, gosetea zela eta, garia erein izan zuten. Esku-errota txiki batez ehotzen zuten, ogia egin ahal izateko. Errazionamenduko ogiak ormigoiz egindakoa omen zirudien. Txerria hiltzea ere debekatuta zegoen. Oliorik ere ez zen. Bera mutikoa zen gerra hasi zenean.

• Urarekin arrautzak frijitzen

  Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta

  Gerra ondorena oso gogorra izan zen. Gosea. Oliorik ez arrautzak frijitzeko. Urarekin aproba egin zuen amonak. Goiz-garia ereiten zuten eta haren ondoan artoa: horrela bi uzta hartzen zituzten.

• Ergobira astoarekin joan zeneko estutasunak

  Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta

  Bixente, zazpi urte zituela, astoarekin joan zen Ergobira babarruna eramatera. Hartu behar zuenak seinalea egin zion eskuarekin, baina karabineroa zela pentsatuta ihesari eman zion Bixentek.

• Baserrian beti zegoen jateko zerbait

  Dolores Uribe Otegi (1937) Otxandio

  Goserik ez zuen ezagutu. Ardi zezina eta babarrun lapikoa ez ziren inoiz falta, eta gazta ere egiten zuten etxean. Orain haina barazki ez zuten jaten orduan. Eskolarako motxila aitaren praka barrenekin egindako poltsa bat izaten zen. Eskolatik bueltan errazionamenduko ogia eramaten zuen etxera.

• Errazionamendua

  Dolores Uribe Otegi (1937) Otxandio

  Goserik ez zuten pasatzen, baina gauza berriak jateko gogoa izaten zuten. Errazionamenduko gauzak hartzera kalera joaten ziren bakoitza bere txartelarekin. Ogi, olio, azukre edo txokolatea (adreiluen parekoa omen zen) hartu ahal izaten zuten.

• Miaketa eta beldurra

  Ana Etxaide Itarte (1936) Donostia

  Bere anaia Jon kartzelan izan zen aldizkari batzuk zabaltzeagatik. Miaketa egitera etorri ziren etxera behin. Beldurrez izaten ziren etxean miaketa gehiago izango ote zituzten, baita etxean zuten elikagai biltegitxoagatik ere, ezkutuan ekarritakoak izaten baitziren.

• Errazionamenduarekin ogi gutxi

  Ana Etxaide Itarte (1936) Donostia

  Ogia etxean egiten zuten. Irina zahiarekin nahasten zuten astebarruan eta igandetan ogi zuri-zuria jaten zuten. Errazionamenduan hiru kartilla mota zeuden eta beraiek lehen mailakoa zuten eta ogi gutxiago jasotzen zuten.

• Errazionamendua; Barrutin lurperatutako militarra

  Bittori Zarrabeitia Lauzirika (1926) Kortezubi

  Errazionamendua zer zer azaltzen du. Herriko hainbat txokotan banatzen zuten: Ganen, Barrutin, Elizalden... Behin, militarrak sartzerakoan, bere amama taloak egiten egon zen eta talo guztiak jan zizkieten. Orduan, izekoren dendan gaileta-kutxa bat hartu eta handik alde egin zuten. Horietako militar bat hil egin zuten eta bertan lurperatu, Patxikoneko ortuan. Zehatz-mehatz daki zein den lurperatutako leku hori.

• Fielatoa

  Juana Bilbao Bolunburu (1933) Lezama

  Bilbo eta Txorierri artean, Santo Domingon, baserriko produktuekin kontrabandoan ez aritzeko, fielatoa zegoen, produktu batzuk debekatuta baitzeuden. Handik pasatzean, baserritarren jeneroa begiratzen zen.

• Barrutin bizi zen militarra

  Bittori Zarrabeitia Lauzirika (1926) Kortezubi

  Errazionamenduan, produktu ugari jasotzen zituzten; eta jasotakoa ezkutatuta eramaten zuten, ez konfiskatzeko. Barrutin militar bat bizi zen; eta, lau ume zituenez, Bittoriren ortutik eta solotik-eta gura zutena hartzen zuten. Militar horrek bertatik pasatzen zen jendeari konfiskatu egiten zien, baina beraiei ez.

• Hamar urterekin estraperloan

  Jose Manuel Susperregi Zabala (1932) Lezo

  Zortzi urte betetzear zela aita hil eta Susperregira bizitzera joan zen. Gaueko lanera ohitu behar izan zuen, baina kontatzen duenez, ez gorriak ikusi gabe. Ogia ekarri behar izaten zuen Nafarroatik, ezkutuan, baina bide aldapatsuek, zamak eta iluntasunak ez zioten jardunik errazten.

• Baserrietan errazionamendurik ez

  Jose Manuel Susperregi Zabala (1932) Lezo

  Baserrietan errazionamendurik ez izanagatik ere, errotak kontrolpean izaten ziren, eta ogiari dagokionez, koskor bat besterik ez omen zegokion Joxe Manueli, baina osabak jaten omen zuen.

• Kupoa ordaindu behar

  Gregorio Biteri Mendieta (1922) Legutio

  Gerra denboran behi bi kendu zizkieten. Gerraostean garia eta patata entregatu egin behar izaten zuten.

• Arabarrak Ubideko errotara

  Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide

  Errotak itxita egon ziren garaian, Arabatik gurdietan ekartzen zuten garia eta artoa Ubideko errota baten ehotzeko. Errotako ugazaba karlista omen zen, eta horregatik omen zuen errota irekitzeko baimena.

• Errazionamenduko ogia

  Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide

  Errazionamenduko ogia ez omen zen hain txarra. Abelintxuren nebak Arabatik estraperloa ekartzen zuen. Legutio eta Areatzako guardia zibil asko zebilen bideak zaintzen.

• Arabara gari eta patata bila

  Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide

  Ubiden bonbardaketak zirela, erreka ondoko kobazulo batean gordetzen ziren. Ubidetik Arabara joaten ziren gari eta patata bila.

• Errazionamendua Zeberion

  Manuela Uriondo Ipiña (1922) Zeberio

  Zeberion ez zen egon fronterik. Errazionamenduan lortzen ziren gauzak: azukrea, kafea eta ogi beltza. Herriko plazan banatzen zen. Dendak itxita egon ziren.

• Ogi zuria vs beltza

  Pantxi Sangroniz Mentxaka (1913) Sondika

  Baserrian denek ez zuten urte guztirako jatekoa izateko zortea. Garia errotara eroaten zuten irina egiteko eta ogia egiteko. Beste ogia, errazionamendukoa, beltza, behiek ere ez zuten jaten, hain zen txarra! Gerraostean errotak zabalik egon ziren, agian estraperloan arituko zirela uste du.