Ekonomia gerraostean

  • Anjel Elorza Beitia Ehotzeko lizentzia eta estraperloan errotara

    Anjel Elorza Beitia (1937) Legutio

    Patata, artoa, garia... batzen zuten. Udaletxean ereindakoaren ehuneko zehatz bat entregatu behar izaten zuten. Ereindakoaren arabera errota ehotzeko lizentzia ematen zieten. Gopegi inguruko Muruko errotara joaten ziren astoz. Zehaztutako kopurua bukatutakoan, estraperloan joan behar izaten zuten; orduan Mekotelara (Otxandio) joaten ziren. Guardia zibilak errotara egiten zituzten bisitak.

  • Arantxa Larrea Gerra ondoren, taloak

    Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo

    Txokolate ontza erdi, meriendatzeko. Taloa egiten zuen amak, baina ez zitzaion gustatzen: ogia lortzen zuten berarentzat. Errotak itxita zeuden, eta gauez joaten zen anaia, ezkutuan. Ama Frantziara joaten zen ogia erostera. Errazionamendua. Familian baserria zuten, eta babarrunik ez zitzaien falta.

  • Juan Martin Bermeosolo Gerraostean errazionamendua eta ogi beltza

    Juan Martin Bermeosolo Gabiola (1925) Ea

    Gerraostean ogi beltza jaten zuten, zahiarekin egindakoa. Garbantzua, arroza, olioa... errazionamenduan zeuden, eta gutxi ematen zieten.

  • Juan Martin Bermeosolo Gerraostean baserrian goserik ez, baina kalean txarto

    Juan Martin Bermeosolo Gabiola (1925) Ea

    Errazionamendua 1939tik 1951ra arte egon zen. Ez zuten goserik pasa, baserrian beti izaten zutelako zerbait jateko. Ogi zuria eta olioa falta. Kalean egoera okerragoa izan zen. Gogoan du behin Arteagako bi gizonezko etorri zirela etxera eta aurreko egunetako talo gogorra nola jan zuten, gustura asko.

  • Juan Martin Bermeosolo Bilboko salesiarretara ikastera joan, eta soroan beharrean

    Juan Martin Bermeosolo Gabiola (1925) Ea

    Baserri handia zuten eta labore asko hartzen zuten. Bilboko salesiarrek handik eramaten zituzten elikagai batzuk. Mutilak edukitzen zituztela ikasten entzun zuen aitak, eta hara eraman zuen. Ikasketak eta ofizioa ikasten ei ziren, tailerrak ere bazituzten eta. Baina gerra garaian militarrek zuten hartuta zatirik handiena eta zati txiki bat bakarrik zegoen ikasketetarako. Gose garaia zen eta salesiarrek soroak eta ganadua jarri zituzten Deustun zituzten sailetan. Hara ikastera joandako baserritarrak ipintzen zituzten lanean.

  • Lorea Amutxastegi Errazionamendu garaian ogi zuria nahi

    Lorea Amutxastegi Aspiazu (1935) Ondarroa

    Errazionamendu garaian ogi-gosea egon zen. Ogi beltza eta gogorra bakarrik zegoen eta ogi zuria nahi. Kartilarekin etortzen zitzaizkien bezeroak dendara. Gerraosteko `Aita gurea´.

  • Xelextin Saroiberri Merkatu beltza

    Xelextin Saroiberri (1919) Urepele

    Ostatuan alkohola ere saltzen zen. Arnoa eta garagardoa batez ere. Errazionamendu karta bazuten, azukrea eta horrelako produktuentzat. Merkatu beltz handia zegoen. Hirian bazen gosea baina Urepel aldean ez. Gainera, muga hain hurbil izanda, kontrabando bidez hornitzen ziren Kintoan (Quinto Real). Merkatu beltzak nola funtzionatzen zuen azaltzen du.

  • Pedro Iriarte Gerraosteko arrazionamendua. Errotak

    Pedro Iriarte (1937) Abaurregaina

    Gerraostean ez zuten goserik pasatu. Arto-esnea jaten zuten gosaltzeko. Errotak prezintaturik. Abaurrepera eramaten zuten garia ehotzera. Errepidetik urrun dago eta ez zen arazorik izaten.

  • Pedro Iriarte Kontrabandoa

    Pedro Iriarte (1937) Abaurregaina

    Abaurregainen lehenago kontrabandorik ez. Orbaizetan, Aurizberrin eta Iaurtan (Eaurta, Jaurrieta), ostera, bai. Azkenaldian zaldi-kontrabandoa dago.

  • leon iputxa Oilaskoak eta arrautzak saltzera Elizondorat

    Leon Arambel (1932) Aldude

    Elizondoko azokara joaten ziren garai batean. Oilaskoek eta arrautzek estimazio handia zuten. Oihala erosten zuten eta gero herria josten zuen jostunak. Denetarik erosten zuten etxerako. Orduan laborarien jeneroak diru egiten zuen. II. Mundu Gerla garaia zen.

  • leon iputxa Karabineroek harrapatu, egurtu eta jenero guztia kendu

    Leon Arambel (1932) Aldude

    II. Mundu Gerla garaia zen. Behin karabineroek harrapatu zuten Leon Elizondoko azokara zihoala. Bizkarra berotu eta zeraman oilasko eta arrautzak kendu zizkioten. Karabineroek jango omen zuten dena. Kinto-ko (Quinto Real) karabineroak are okerragoak ziren.

  • leon iputxa Emazteak "kontrabandoan"

    Leon Arambel (1932) Aldude

    Auritzetik arnoa ekartzen zuten. 11 urterekin, Elizondora joaten zen amarekin etxeko gauzak saltzera. Auzoko beste emazte bat ere joan izan zen eurekin. Egunez joaten ziren Elizondora, gauez Auritzera. Ogi handi bat eramaten zuten Auritzetik hurbil zegoen txabolara. Aitzinean, Leonen aita preso hartu eta Iruñera eraman zuten .

  • Joxe Zumeta Errazionamendu garaiko "luxuak"

    Joxe Zumeta Jaunarena (1937) Lezo

    Errazionamendu garaian, olioa eta azukrea ez ziren soberan izaten. Ogi zuria Frantziatik ekartzen zuten kontrabandoan. Ogi zuria luxu handia izaten zen orduan. Errazionamenduko ogia izugarri gogorra zen. Beraiek taloa jaten zuten etxean; eta, noizean behin, txokolate pixka bat jartzen zioten taloari. Hura janari gozoa!

  • Joxe Zumeta Bakailaoa deskargatu, eta bat kolkora

    Joxe Zumeta Jaunarena (1937) Lezo

    12 urterekin, zapatari izateko hasi zen ikasten. 14 urte bete baino lehenago, Pasai San Juanera joaten zen bakailaoa deskargatzera. Garai hartan, gosea zen, eta bakailaoren bat etxera eramaten zuten ezkutuan.

  • Joxe Zumeta Poliziaren dendan pikuak lapurtzen

    Joxe Zumeta Jaunarena (1937) Lezo

    Gerraostean, gosea pasa zuten. Sagarrak eta dendetako janaria lapurtzen ibilia da Joxe, beharra zegoelako. Polizia armatu bat eta bere familia Lezora etorri ziren bizitzera. Familia estimatua zen hura; janari-denda jarri zuten, eta Joxek han piku batzuk lapurtu zituenekoa gogoan du. Polizia hura oso gizon maitatua izan zen Lezon.

  • Jesusa Izagirre Errazionamendu garaiko salmentak

    Jesusa Izagirre Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

    Errazionamendu garaian, ogia banatzen zuten dendan. Dendako janaria saltzeko, aita baserrietara joaten zen astoarekin. Abarkak ere saltzen zituzten dendan, Azpeititik ekartzen zituzten.

  • Andone Bidaguren Baserrian ez zuten goserik

    Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

    Ez zuten goserik pasatu, baserrian denetarik zuten: labeko sua (ogia) astelehenero egiten zuten aste guztirako; errazionamenduan hartzen zuten ogi-txuskoa, azukrea... 9 urterekin legamiak (lebadurak) egiten egoten zen bere senarraren aititarekin Oleskoko okindegian.

  • Andone Bidaguren Errazionamendua eta estraperloa

    Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

    Errazionamendua nahiko urria zela dio. Tabakotan Arratzura joan behar izaten zuten, baina bestela errazionamendu bila Gernikara etorri behar izaten ziren. Ilarak oso luzeak izaten ziren, orduetakoak. Estraperloa ere ugaritu zen eta etxe eta terreno asko errekisatu zituzten.

  • Pilar Candina Errazionamendua, gosea, estraperloa...

    Pilar Candina Elgezabal (1918) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa aurretik industria zela eta gernikarrak oso ondo bizi zen. Bonbardaketa ostean, errazionamendua izan zuten. Pasealekuko arkupeetan hartzen zuten errazionamendua. Beraien etxean irina ez zen falta Olabarritik ekartzen zutelako eta talo eta morokil asko jandakoak dira. Hasieran baino ez zuten pasatu gosea. Estraperloko jeneroa erosteko dirua behar zen, behin gernikar bat Bilbon indabekin harrapatu zutenekoa kontatzen du.

  • Rafa Armendariz Errazionamendua

    Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

    Errazionamendu-txartela izaten zuten errazionamendua jasotzeko. Udaletxeak ematen zieten txartela dendetan hartzeko jatekoa: azukre beltza, azukrea, ogi beltza, txikoria...