Ekonomia gerraostean

  • Joxe Zumeta Bakailaoa deskargatu, eta bat kolkora

    Joxe Zumeta Jaunarena (1937) Lezo

    12 urterekin, zapatari izateko hasi zen ikasten. 14 urte bete baino lehenago, Pasai San Juanera joaten zen bakailaoa deskargatzera. Garai hartan, gosea zen, eta bakailaoren bat etxera eramaten zuten ezkutuan.

  • Joxe Zumeta Poliziaren dendan pikuak lapurtzen

    Joxe Zumeta Jaunarena (1937) Lezo

    Gerraostean, gosea pasa zuten. Sagarrak eta dendetako janaria lapurtzen ibilia da Joxe, beharra zegoelako. Polizia armatu bat eta bere familia Lezora etorri ziren bizitzera. Familia estimatua zen hura; janari-denda jarri zuten, eta Joxek han piku batzuk lapurtu zituenekoa gogoan du. Polizia hura oso gizon maitatua izan zen Lezon.

  • Jesusa Izagirre Errazionamendu garaiko salmentak

    Jesusa Izagirre Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

    Errazionamendu garaian, ogia banatzen zuten dendan. Dendako janaria saltzeko, aita baserrietara joaten zen astoarekin. Abarkak ere saltzen zituzten dendan, Azpeititik ekartzen zituzten.

  • Andone Bidaguren Baserrian ez zuten goserik

    Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

    Ez zuten goserik pasatu, baserrian denetarik zuten: labeko sua (ogia) astelehenero egiten zuten aste guztirako; errazionamenduan hartzen zuten ogi-txuskoa, azukrea... 9 urterekin legamiak (lebadurak) egiten egoten zen bere senarraren aititarekin Oleskoko okindegian.

  • Andone Bidaguren Errazionamendua eta estraperloa

    Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

    Errazionamendua nahiko urria zela dio. Tabakotan Arratzura joan behar izaten zuten, baina bestela errazionamendu bila Gernikara etorri behar izaten ziren. Ilarak oso luzeak izaten ziren, orduetakoak. Estraperloa ere ugaritu zen eta etxe eta terreno asko errekisatu zituzten.

  • Pilar Candina Errazionamendua, gosea, estraperloa...

    Pilar Candina Elgezabal (1918) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa aurretik industria zela eta gernikarrak oso ondo bizi zen. Bonbardaketa ostean, errazionamendua izan zuten. Pasealekuko arkupeetan hartzen zuten errazionamendua. Beraien etxean irina ez zen falta Olabarritik ekartzen zutelako eta talo eta morokil asko jandakoak dira. Hasieran baino ez zuten pasatu gosea. Estraperloko jeneroa erosteko dirua behar zen, behin gernikar bat Bilbon indabekin harrapatu zutenekoa kontatzen du.

  • Rafa Armendariz Errazionamendua

    Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

    Errazionamendu-txartela izaten zuten errazionamendua jasotzeko. Udaletxeak ematen zieten txartela dendetan hartzeko jatekoa: azukre beltza, azukrea, ogi beltza, txikoria...

  • Andoni Etxarri Kontrabandoa eta klandestinitatea Hendaian

    Andoni Etxarri (1943) Hendaia

    Kontrabandoan ibilitakoa da txiki-txikitatik eta dirua kontrabandoan nola pasatzen zuen azaltzen du. Hendaian kontrabandoak aukera ematen zuen sos batzuk ateratzeko. Pasaiara oporretara klandestinoki joaten zen, pasaporterik ez baitzuen.

  • Andoni Etxarri Salcedo tailerretatik soinekoak egitera Iparraldera

    Andoni Etxarri (1943) Hendaia

    Donostiako Salcedo tailerretik etortzen ziren jostunak Iparraldera soinekoak egitera; joan-etorri ugari egiten zituzten soinekoa bukatu arte. Jostun haiek beren etxetik pasatzen ziren. Behin Gabino jostuna etorri zenekoa kontatzen du.

  • Andoni Etxarri Kontrabando garaiko anekdotak eta egoera ekonomikoa

    Andoni Etxarri (1943) Hendaia

    Espainian egoera aldatu zen eta Europar Batasunean sartu zen. Gerraostean batzuek estutasun ekonomiko oso larriak pasa zituzten Hendaia inguruan. Kontrabandoko anekdotak kontatzen ditu.

  • Andoni Etxarri Kanpotarrak harrituta Hendaiako kontrabandoarekin

    Andoni Etxarri (1943) Hendaia

    Kanpotarrak zeharo harrituta geratzen ziren Hendaian kontrabando bidez zenbat gauza sartzen zen ikusita.

  • Zelestino Segurola Gerraosteko miseria

    Zelestino Segurola Billagarai (1926) Donostia

    Goserik ez zuen pasatu morroi zebilela. Babarruna, baratxuri zopa, sardin zaharrak, ogi zopak... Ez zuten ogirik egiten etxean. Errazionamendu garaian taloak egiten zituen etxekoandreak. Estraperloa.

  • 1554 Donostiako kofradia, gose urteak asetuz

    Manuel Oliden Kortajarena (1941) Donostia

    40. hamarkadako urteak gose urteak izan ziren. Arrain asko zegoen garai hartan eta jendea arrantzaleei esker bizi zen. Kofradiak gosea kendu omen zion donostiar herriari. Jendea zapiekin gerturatzen zen portura, eta pare bat kilo arrain eramaten zituen etxera. Plastikozko poltsak sortu zituztenean, ordea, 4-5 kilo sartzen zirenez bertan, debekatu egin behar izan zuten kofradian arraina dohan banatzea.

  • 1554 Arrain saltzaileak

    Manuel Oliden Kortajarena (1941) Donostia

    Emakume asko, kalderak antxoaz bete eta alde zaharreko iskinetan jarri ohi ziren, antxoak saltzen. Baita beste auzoetan ere. Gerraostean ez zegoen dirurik, eta merke saldu ohi zituzten.

  • ML Jaka Gerraosteko gosea

    Maria Luisa Jaka Legorburu (1935) Donostia

    Gerra ondoko kontuak. Gose handia zen eta amak ez zion uzten meriendarekin jaisten. Alaba bakarra zen, eta ez zitzaion jatekorik falta. Lizarra ondora joaten zen harri bila, eta artzainak mendira igotzen zituen; gazta ematen zioten eta etxeko txorizoa ere bai. Amak etxean egiten zuen xaboia.

  • 1606 Ama etxeak garbitzen; gerraosteko miseria

    Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

    Diru gutxi zuten. Umetan, platanoak erosteko ilaran egoten ziren. Ama portera zen, eta eraikineko garbiketak egiten zituen, baita etxeetakoak ere, bodegan bizitzearen truke. Elizaran moja eskolan ibili zen, eta eskolara joan aurretik errazionamendu bila joaten ziren. Biteri kalean pobreei jaten ematen zieten, eta hara ere joaten ziren.

  • 1606 Baserritik ekartzen zuten jatekoa

    Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

    Guraso biak baserritarrak ziren, eta jatekoa ekartzen zuten handik, Azpeitiatik eta Zestoatik. Kontrabandoa zen, eta Urolako trenean ekartzen zuten. Amak trenbidera botatzen zuen paketea, eta bila joaten ziren. Goserik ez zuen pasatu. Inbidia bai, ikaskide batek eramaten zuen ogitartekoari begira.

  • 1606 Olio botila puskatu zitzaienekoa

    Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

    Errazionamendua. San Jeronimo kaleko denda batera joaten ziren erostera. Olio botila puskatu zitzaien, eta asko ordaindutakoa zenez, beldurrez joan ziren etxera.

  • Bidaurre Iraola Gerraostean miseria etorri zen

    Juanita Bidaurre Iraola (1928) Donostia

    Gerraostean miseria zen nagusi, 1941. urtetik aurrera dena zuten errazionamenduan. Gerra aurretik ez zuten falta askorik, baina ez zuten goserik. Sua egiteko ikatza ere ez zen berdina eta gerraostean askotan arazoak zituzten sua egiteko.

  • Bidaurre Iraola Seietako mezaren ostean haragia hartzeko ilaran

    Juanita Bidaurre Iraola (1928) Donostia

    1941an Ibaetatik Antiguako parrokiara goizeko seietako mezara joaten zen aitarekin batera. Aita handik lantegira joaten zen galdara garbitzera eta Juanita haragia hartzeko ilaran jartzen zen. Dena zegoen errazionamenduan.