Ekonomia gerraostean

  • Arsenio Irazabalbeitia Araiztegi Tratua eta bideko kontrolak

    Arsenio Irazabalbeitia Araiztegi (1930) Antzuola

    Arsenioren ama larunbatero joaten zen Bergara, tratura. Gerraostean, mikeleteak kontrolak jartzen zituzten baserritarrei herrian erositako jeneroa konfiskatzeko. Baserritarrek hori jakinda, beste bide batetik egiten zuten etxera buelta.

  • Arsenio Irazabalbeitia Araiztegi Gerraostea: errazionamendua, kupoa eta miaketak

    Arsenio Irazabalbeitia Araiztegi (1930) Antzuola

    Gerraosteko bizimodua. Olioa, tabakoa... errazionamenduan hartu behar izaten zen. Garia, artoa, baba, patata... herrian entregatu behar izaten zuten baserritarrek. Baserritarrek baba, artoa, garia... ezkutatu egiten zuten, eta guardia zibilek baserriak miatzen zituzten.

  • Arsenio Irazabalbeitia Araiztegi Errotak zigilatu

    Arsenio Irazabalbeitia Araiztegi (1930) Antzuola

    Gerraostean ez zuten goserik pasatu. Inguruko errotak ixten zituztenean, Antzuolako alkatearen errotara joan behar izaten zuten "han libre" baitzen: Lizarraga auzoko Larrebarrengo errotara joan behar izaten zuten. Jendea gauez Osintxuko errotara batera ere joaten omen zen. Auzoko errota ixten zutenean, zigilua kendu eta martxan jarri izan zuten: orduan, auzokoak txandatuz joaten ziren errotara. Eskuzko errota txiki bat zuten etxean, baina ez zuen irina behar adina txikitzen.

  • Joxe Jauregi Alberdi Maisua Guardia Zibilarengana ez errekisatzeko eskatuz

    Joxe Jauregi Alberdi (1934) Antzuola

    Hamaika urte zituela Urretxuko eskola publikora joan zen; hiru negu egin zituen bertan. Kaleko etxe batean bizi zen eta Joxek etxetik eroaten zuen jeneroa, baserriko jatekoa. Trenez joaten zen eta estraperlo garaia zenez, Guardia Zibila adi egoten zen. Berari ezer ez konfiskatzeko maisua guardia zibilengana joan zen ez konfiskatzeko eskatuz.

  • Joxe Jauregi Alberdi Ogiarekin estraperloan

    Joxe Jauregi Alberdi (1934) Antzuola

    Hamaika urte zituela Urretxuko eskola publikora joan zen; hiru negu egin zituen bertan. Apopilo zegoen etxean, ogiarekin estraperloa egiten zuten. Azkoitian erosten zuten ogi zuria eta trenez ekarri Urretxura ("Villarreal" dio berak). 15 urteko neskatila arduratzen zen horretaz. Guardia Zibila zain izaten zuten askotan. Baina egun guztiak ez ziren berdinak izaten, batzuetan ez zieten isunik jartzen-eta.

  • Asunzion Kortabarria Gabilondo Gerraostean jeneroa entregatu arren goserik ez

    Asunzion Kortabarria Gabilondo (1932) Antzuola

    Gerraostean baserriko jeneroa entregatu behar izaten zuten. Garia, artoa, baba... denetarik jaso eta saltzen zuten. Errotara ere gurdikadak eramaten zituzten.

  • Asunzion Kortabarria Gabilondo Baserrian nahi beste jaten zuten

    Asunzion Kortabarria Gabilondo (1932) Antzuola

    Eskean aritzen zireneri beti ematen zien zer edo zer. Bergarako andre bat askotan joaten zen eta beti ematen zioten jatekoa: esnea, baba... Egunero jaten zuten antzeko jatekoa: porru-patatak, babak azarekin, artoa eta esnea... Domeketan jaten zuten desberdin. Behin bere neba batek betekada itzela harrapatu zuen eta medikuarenera joanda hark zera esan zion: "Hau kalean ez dok pasatzen!". Kalean ez zuten horrela jateko aukerarik. Ezkondu ostean kaleko jendeari gerraosteko miseriei buruz berbetan entzuterakoan, berari guzti hori arrotza egiten zitzaion. Kalean jasotzen zuten errazionamendua: olioa, azukrea, txokolatea, tabakoa... Etxean ez zegoen erretzailerik eta beraien partea don Leandro abade oñatiarrak hartzen zuen.

  • Julian Maguregi Gerra sasoiko jatekoak: taloa, esnea eta gaztaina egosiak

    Julian Maguregi Amesti (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian ez zegoen ogirik eta osaba-izekoren errotara joaten ziren arto-irin bila taloak egiteko. Gauean taloa jaten zuten esnearekin eta baita gaztaina egosiak ere.

  • Gregoria Gandiaga Errazionamendu gogorragoa batzuentzat

    Gregoria Gandiaga Onaindia (1919) Markina-Xemein

    Errozaionamenduan libra bat orio eta libra bat azukre ematen zuten. Gero, esne kondentsatua ematen hasi ziren. Irratia edukitzearren ere ordaindu behar izaten zuten. Hala ere, ezberdin tratatzen zituzten herritar batzuk eta besteak.

  • Gregoria Gandiaga Labasua eta errotara joatea gauez

    Gregoria Gandiaga Onaindia (1919) Markina-Xemein

    Batzuek baserriko ogia saltzen zuten gerraostean. Kaleko jendeak estraperloan erosten zuen. Orduan gauez egiten zuten labako sua eta baita errotara joatea ere. Eurak ia Gizaburuagaraino joaten ziren errotara eta Aulestiko dendan geratzen ziren txokolatea erostera.

  • Mari Erezuma Elizara eta herrira jeneroa entregatu behar

    Mari Erezuma Elorriaga (1921) Bermeo

    Txerria hiltzeko ez zuten arazorik izaten. Baserritarrek, gerraostean, jeneroa entregatu behar izaten zuten herrira, baina ez txerririk. Elizatik ere sakristaua zeleminarekin (lakaria) arto eta gari bila joaten zen. Behin albaitariarekin bizitako anekdota kontatzen du: txerriari analisiak egiteko zatia eman zion eta gutxi zela esan zion besteak.

  • Laurentzi Aretxabaleta Eskean eta lapurretan ibili beharra

    Laurentzi Aretxabaleta Goikoetxea (1930) Markina-Xemein

    Eskean eta lapurretan ibili behar izan zuen Laurentzik umea zela. Kalean lotsatu egiten zen eta baserrietara joaten zen eskean. Baserrietan ere gosea zegoen, baina ogia ematen zioten. Osabak ihes egin zuen, baina izeko harrapatu egin zuten, ilea moztu eta kartzelaratu egin zuten. Amama geratu zen euren seme-alabekin. Laurentziren arreba zaharrak neskame joan ziren eta anaia ardizain.

  • xebe sistiaga Alemaniara janaria bidaltzen

    Xeberiano Sistiaga Legorburu (1921) Pasaia

    II. Mundu Gerra garaian, janaria bidaltzen zen itsasontzietan Pasaiatik Alemaniara. Denbora horretan, hemen errazionamendua zegoen.

  • Markos Manterola Estraperloko kontu tristeak

    Markos Manterola Zulaika (1937) Aia

    Estraperloari buruz irakurritakoak kontatzen ditu: guardia zibilek gazte bat hil zutela Nafarroatik irina zekarren batean; gazteak nola moldatzen ziren Lizarrustiko aldapa igotzeko...

  • Arantxa Artano Errazionamenduaren alderdi administratiboa

    Arantxa Artano Arruabarrena (1935) Andoain

    Errazionamenduko gorabeherak: kartilak, kontabilitate-liburuak... Noizean behin, kontuak begiratzera etortzen ziren.

  • Patxi irizar Gerraostean errotak itxita eta ezkutuan joan behar

    Patxi Irizar Zarautz (1928) Andoain

    Gerra hasi zenean, 8 urte zituen Patxik. Gerraostean, errotak itxita egon ziren eta ezkutuan joaten ziren. Miseria handia zen hura. Itsasondora ere joaten ziren errotara trenez. Garia ehotzean, taloa egiten zuten.

  • Ines Lezea Errazionamenduko esnea

    Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

    Trenak martxan jarri, eta jendea Eibarrera bueltatzen hasi zen. Baserritarrak ere herritik kanpora joanak ziren ganaduarekin. Esnea errazionamenduan ematen hasi ziren. Bi lagunentzako, litro laurden esne. Ordubateko trenean iristen zen esnea. Ines joaten zen esnetara. Esnea ez galtzeko, egosten ipini eta bikarbonato pixkat bota.

  • Ines Lezea Goserik ez

    Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

    Gerraostean ez zuten goserik pasatu. Oiloetxea eta lur zati bat zeuzkaten. Jakiren bat falta izanez gero, baserritik bidaltzen zien behar zutena.

  • Ines Lezea Etxepean lau ume hil tuberkulosiarekin

    Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

    Gerraostean, pixkanaka bizilagunak bueltatzen hasi ziren etxepera. Ume asko ziren etxepean: lau ume tuberkulosiak jota hil ziren. Jan faltak eta ahuldadeak eraginda gaixotzen ziren.

  • Ines Lezea Riojano

    Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

    Riojano esaten zioten Orbeako langile baten familiari buruzko kontuak. Familia ugaria zen, eta txabola batean bizi ziren. Diktadura garaian, Ipuruako etxeak egin eta Riojanori etxe bat eman zioten. Orbea lantegiko lankideen esanak. Riojanoren seme-alabek beheko bizilagunari esne-tela osten zioten.