Ekonomia gerraostean

• Gerraostean, goseak umeak hil

  Antonio Zubizarreta Berraondo (1921) Aretxabaleta

  Antonioren aita Baserritarren Elkarteko lehendakaria zen. Milizianoekin arazoak izan zituen behin. Gerraostean, gosete handia egon zen. Ume asko jaio eta berehala hil egiten ziren, gosez. Aingeru-kanpaia maiz entzuten zen.

• Estraperloko kontuak

  Antonio Zubizarreta Berraondo (1921) Aretxabaleta

  Estraperloa trenez eta kamioiez ekartzen zuten, lastopean garia gordeta. Antonioren anaia bat eta Akixotarrrak ziren estraperlo maisuak.

• Arabatik estraperloa

  Pedro Urteaga Arregi (1931) Aretxabaleta

  Gari gutxi ereiten zen inguruan, eta bai garia eta bai patata estraperloan ekartzen zuten Arabatik. Pedro bera ere joaten zen astoarekin Arabara. Hirusta hazia ere ekartzen zuten. Gariak ematen zituen lanak eta aurrerapen berriek lanok nola erraztu zituzten azaltzen du.

• Estraperloa zaintzeko, mikeleteak

  Pedro Urteaga Arregi (1931) Aretxabaleta

  Pedroren aurretik ere egiten zen Arabatik estraperloa. Mikeleteen lanak zeintzuk ziren kontatzen du Pedrok. Pedroren garaian Guardia Zibilak ez zuen asko estutzen estraperloaren aurka. Ozaeta aldean, miñoiak behin ere ez zituen ikusi Pedrok. Santa Agedan eta Gatzagan ere baziren Mikelete-etxeak.

• 12 urterekin lantegira lanera

  Migel Urroz Arrastio (1936) Oitz

  12 urterekin tailer batean hasi zen lanean eta aitarekin ere ibili zen. Gero basoan jardun zen. Anaiarekin zerbitzari lanetan aritu zen rantxero moduan txabola batean. Lo bertan egiten zuen batzuetan.

• Gerra ondorengo arrazionamentua

  Anjel Antxo Moleres (1931) Hiriberri

  Garia kontrolatuta zegoenez, Iparraldetik arto-irina ekarri eta taloa jaten zuten. Taloa nola erretzen zuten.

• Irina eta harriz betetako dilistak

  Inas Munitiz Lartitegi (1925) Bermeo

  Bere arrebak baserrietara joaten ziren irin bila; askotan milizianoek osten zien irina. Harriz betetako dilistak dakartza gogora.

• Milizianoak ez osteko zaintzan

  Katalin Bengoa Madariaga (1917) Soledad Luno Arenaza (1922) Bermeo

  Errepublikanoek beraien kafetegia zuten Lameran. Gerraostean, gose garaian, milizianoak soloak eta jatekoak jagoten egoten ziren lapurretarik ez izateko. Baina, behin, Soledadek portuan ikusi zuen bat atun lata bat hartzen eta berak ere hartu zuen, eskubidea zuelakoan.

• Goseak jota jatekoa edonondik lortu beharra

  Soledad Luno Arenaza (1922) Bermeo

  Soledad beraien kaleko denda batera ogi bila joan zenean, kanoi batek apurtutako eraikineko zati batek hankan jo zuen. Italiarren ospitalera eraman zuten, Serrat lantegira. Handik ere zer jana eraman zuen etxera. Gose ikaragarria ezagutu zuen. Errazionamenduak ez zuen asko irauten.

• Gerraostean goserik ez

  Anastasia Ormaetxea Ormaetxea (1927) Bermeo

  Gerraostean ez zuten jateko arazorik izan, ogiaren falta baino ez. Mañu auzoan senideak zituzten eta irina ematen zieten taloa egiteko. Taloari eskerrak ematen dizkio, horrek asko lagundu baitzien. Jantoki sozialak ere bazeuden herrian, baina bera ez zen hara joaten.

• Bernarda estraperlista

  Anastasia Ormaetxea Ormaetxea (1927) Bermeo

  Bere amak etxerako jenero batzuk (azukrea, olioa...) estraperloan erosten zituen. Bernarda izeneko andre bat estraperlista zen.

• Lezon ezkondu eta Lesakara bazkaltzera

  Euxebi Zabala Zapirain (1926) Errenteria

  Euxebik hamahiru urte zituela ezkondu zen haren seniderik zaharrena, baina bera ezkontzara joateko gazteegi, nonbait, eta mandoa hartuta Donostiara bidali zuten esne partitzera. Euxebik dio, bera ezkondu zen garaian gurasoak ez zirela ezkontza ospakizunetara joaten; ezkonberriak, amabitxi eta aitabitxia eta senideak joaten omen ziren. 1940. urtean ezkondu omen zen Euxebiren ahizpa, Lezoko Gurutze Santuaren basilikan, baina gose urteak zirela eta, Lesakara joan ziren bazkaltzera, han Errenterian edo Lezon baino hobeto emango zietelakoan.

• Gose sasoia

  Katalin Bengoa Madariaga (1917) Soledad Luno Arenaza (1922) Bermeo

  Bizimodu gogorra ezagutu zuten gaztetan. Aurrean harrapatzen zuten lehena eramaten zuten ahora.

• Oiloak ostu jan ahal izateko

  Soledad Luno Arenaza (1922) Bermeo

  Basora joaten zirenean egur bila, oiloak osten zituzten gose baitziren. Aizkorarekin jota hiltzen zuten eta guardiek 15 pezetako isuna jartzen zieten harrapatuz gero. Bere neurriko abarketarik ere ez zuen izaten.

• 13 neba-arreba izan arren, goserik ez

  Katalin Bengoa Madariaga (1917) Bermeo

  Katalinen etxean 13 neba-arreba izan arren, ez zuten goserik ezagutu baserrian beti baitzuten zer jan. Bermeora neskame etorri zenean ere, Mokoneko aldatzera, ondo egon zen.

• Atxirikatik ekartzen zuten irina gose denboran

  Mario Alejandro Ruiz Estebanez (1920) Bermeo

  Bera joaten zen irin bila eta amak egiten zituen taloak. Indabak ere ekartzen zituen. Aitonaren baserritik ekartzen zuen jeneroa. Erriberatik gora Almika aldera zeuden errotak. Berak Atxirikatik ekartzen zuen irina. Gero errota guztiak galdu ziren.

• Gari-joteko makina

  Jesus Astiazaran Bilbao (1924) Bermeo

  Gari-lanetarako makinak eta motorrak ez ziren beraienak, kintaleko (50 kilo) kobratzen zien. Francoren denboretan, garia entregatu behar izaten zuten herrira.

• Gose zirenei jeneroa eman behar

  Emilio Ibinagagoitia Zabala (1928) Jazinta Sasiain Aiestaran (1934) Bermeo

  Arto eta indaba asko zuten etxean. Saltzeaz gain, asko oparitzea egokitu zitzaien, gerraostean gosea baitzen nagusi. Bermeotik jende asko joaten zen bertara eskean. Gerraostea tristea izan zen. Arane inguruko basoetara jendea egur bila joaten zen Bermeoko kaleetatik.

• Gerraostean, baserriko jeneroa entregatu behar

  Emilio Ibinagagoitia Zabala (1928) Jazinta Sasiain Aiestaran (1934) Bermeo

  Garia, artoa, patata... herrian entregatu behar izaten zuten gerraostean. Baserritarrak ez ziren beste ezertara dedikatzen eta beti zuten entregatzeko beste jenero.

• Kaletarrak baserrietara eskean

  Luis Iturregi Uribarri (1934) Bermeo

  Bermeoko jendea, kaletarrak batik bat, baserrietara joaten zen eskean. Baserrian arraina ere jaten zuten noiz edo noiz.