Ekonomia gerraostean

  • Garbriel Nogues Martikorena Gerra osteko beldurra: tuberkulosia

    Gabriel Nogues Martikorena (1920) Lasarte-Oria

    Gerra ostean, ez zen jende gizenik ikusten. Garai hartan, tuberkulosi asko zegoen. Gabrielen soldadutzako lagun handi bat tuberkulosiak jota hil zen.

  • Patxi Bolano Errotara artoarekin Nafarroara

    Patxi Bolaño Olea (1927) Irun

    Gerra ondoan San Antonera joaten zen errotara artoarekin, Nafarroara. Anekdota, mandoarekin. Taloak egiten zituen amak, su baxuan, esnearekin jateko. Babarruna eta artoa entregatu beharra. Tranpak.

  • Gumer Irastortza Errazionamenduko ogirik ez baserritarrentzat

    Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

    Gerra osteko gosea. Umeak ziren, eta ez ziren lanerako gauza. Aita hil zenean, okerrago. Normaltasunera bueltatzea ez zen erraza izan. Artoa eta babarruna entregatu beharra; erosi egiten zuten. Errotara isilka; anaiari Guardia Zibilak isuna jarri zion eta irina kendu. Ogirik ez baserritarrentzat; eskatu zutenean gertatu zena.

  • Jose Luis Ardanza Arrazionamendu-kartilla

    Jose Luis Ardanza Errasti (1929) Juan Ardanza Errasti (1927) Elorrio

    Arrazionamendu kartilla: txandan egoten ziren Tetuanen eskolarakoan, eta gero amak hartzen zien lekua. "Txuskua"

  • Jose Luis Ardanza Trukea errioxarrekin

    Jose Luis Ardanza Errasti (1929) Juan Ardanza Errasti (1927) Elorrio

    Olioa baba-truke lortzen zuten Errioxako senide batzuengandik. Ardoa zelakoan nola bidaltzen zuten olioa Errioxatik. Sagarra mahatsaren truke. Estazioko langile batek nola edaten zuen ardoa heltzen ziren barriketatik.

  • Eusebia Etxeberria Gerraosteko gosea

    Eusebia Etxeberria Amiano (1920) Gabiria

    Gerraostean gose handia pasa zuten. Errazionamenduan emandako janaria txarra zen eta ez zegoen jaterik. Alkatea hasi zen, hilean behin, errazionamenduan azukrea eta olioa ematen. Eurak ez zuten estraperlorik egiten.

  • Maria Igarza Eurak goserik ez gose denboran

    Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

    Taberna zuten, lurrak ere bai, gainera aita tratularia zenez, ez zuten goserik pasatu. Dena dela, hasieran ez zuten ia ezer izaten tabernan ere. Aitak lokal bat harakin bati alokatu zion astean behin haragia jan ahal izateko. Baina jendeak oso txarto pasatu zuen. Kanpandorrera, bonben ihesi.

  • Felisa Arietaleanizbeaskoa Garia kendu, artoa utzi

    Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio

    Iheslariei ez zieten garia kendu; eta, gainera, errazionamendua ematen zieten. Gero denen artean banatzen zuten. Oso ondo konpondu ziren bi familiak.

  • Felisa Arietaleanizbeaskoa Gose denboran ikastetxean Gasteizen

    Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio

    Gasteizen ikastetxean egokitu zitzaien gose denbora zati bat. Ondo jaten zuten. Udan eta Erramu Egunez etortzen ziren.

  • Eusebio Arietaleanizbeaskoa Gose denboran txarto

    Eusebio Arietaleanizbeaskoa Agirrezabal (1922) Elorrio

    Gosea pasatzen zuten. Baserrian hobeto. Soldadutzatik baimenaz etortzen zirenean jatea zen poz handiena. Egun bateko soldata ez zen aski kilo bat gari ordaintzeko. Aramaioko Gantzagaraino joaten ziren garia uruntzera.

  • 475 Azukrearen ordainetan sagardoa ematen genien mairuei

    Txomin Sarriegi Olaran (1928) Beasain

    Gerrako material asko Beasainen geratu zen gerraostean. Mairuak ("moroak") ere bertan geratu ziren hilabete batzuetan. Sendiaren sagardotegira azukrea ekartzen zutela gogoan du Txominek. Ordainetan sagardoa ematen zieten eta, nahiz eta mairuak izan, edan egiten zutela kontatzen du.

  • 475 Gasogenozko kamioia

    Txomin Sarriegi Olaran (1928) Beasain

    Gerraostean, gasolinarik ez zegoenean, gasogenozko kamioiak zeudela gogoratzen du. Egur-ikatza erabiltzen zuten hauek erregai moduan.

  • Valentin Ibabe Gerraostea baserrian; erroten egoera

    Valentin Ibabe Zubizarreta (1918) Aramaio

    Gerraostean ardi-gazta egiten jarraitu zuten. Babarrunak eta garia entregatu egin behar izaten zituzten gerraostean. 1950 urte inguruan hasi ziren gauzak normaltasunera bueltatzen. Gerraostean, auzoko antigoaleko errota zaharra lanerako baimenduta egon zen. Markuletakoa ere bai. Baina Ibabetarrak bazkide ziren errota prezintatu egin zuten.

  • Julian Ipiña Gosea kentzeko morroi Gipuzkoara

    Julian Ipiña Llanos (1929) Ea

    Gerra garaian ogi zatitxo bat ematen zieten hiru lagunen artean banatzeko. Hori janda gosea izaten zuenez, Gipuzkoara morroi joatea erabaki zuen, trukean arropak eta jatekoa ematen zizkioten. 13 urterekin joan zen Gipuzkoara lanera eta han urte asko igaro ondoren, 21 urterekin Berara bidali zuten soldadutza egin zezan. Lehenago, 11-12 urte zituela Busturiko baserri batean ere egon zen.

  • Guadalupe Mendibe Gernika erre zuten egunaz

    Guadalupe Mendibe Goikoetxea (1925) Ea

    Gerraostean gosea pasatu zuten. Ogi beltza ematen zieten jateko. Gernika erre zuten egunean, zeozer gertatzen ari zela jakin zuten, hegazkinak joan-etorrian ikusten zituzten eta. Lehenengo Natxitua erretzen ari zela pentsatu zuten. Lapatza bidean zegoen zulo moduko batean ezkutatu ziren.

  • Guadalupe Mendibe Amak estraperloan hartzen zituen jatekoak

    Guadalupe Mendibe Goikoetxea (1925) Ea

    Gerra sasoian, ama egurretan joaten zen basora. Arginera joan nahi izaten zuen, bertakoek irina edo arroza ematen zioten eta. Aitak ez zuen nahi izaten ama bertara joan zedin, berak estraperloa kontrolatzen egiten zuen behar eta. Errazionamenduan ematen zietena oso gutxi izaten zen.

  • Andresa Garate Estraperloa eramaten harrapatu

    Andresa Garate Mentxaka (1936) Ea

    Gerra sasoian, garia entregatu egin behar izaten zuten. Estraperlo asko zegoen orduan. Behin, guardia zibilek neba harrapatu zuten estraperloa eramaten. Aitak kuartelean eman behar izan zituen egun batzuk eta etxea arakatu zieten. Handik eta gutxira hil zen aita.

  • Andresa Garate Ogia egiten

    Andresa Garate Mentxaka (1936) Ea

    Ez zuten goserik pasatu gerra ostean. Ogia etxeko labean egiten zuten eta ortuko jeneroak batzen zituzten. Ogia astean behin egiten zuten. Azpiran ("artesan") irina eta altxagarria ("lebadurie") urarekin nahasten zituzten. Gero, estalita uzten zute orea, altxatu arte, eta labera sartzen zuten.

  • Adora Osa Gerraosteko errazionamendua; artoa etxean ehotzen zuten

    Adora Osa Arrizabalaga () Zumaia

    Gerraostean ez zuten goserik pasa. Artoa eta garia hartzen zituzten etxean. Gero, bazuten ganbaran haiek txikitzeko makina txiki bat. Kaletik ere etortzen zitzaien jendea artaleak ehotzera. Ez zen irina bezain fina irteten, baina harekin konpontzen ziren. Egosita jaten zuten, edo bestela taloak edo morokila eginda. Errotara Larrondora joaten ziren normalean; bestela Getariara edo Lasaora ere bai. Errazionamenduko "boniato"a, okindegira eramaten zuten erretzera.

  • Angeles Arozena Kontrabandoko haragia saltzeagatik isuna

    Angeles Arozena Larrañaga (1928) Zumaia

    Harategirako arkumeak artzainari hartzen zizkioten. Behin Andika baserrian ezkutuan hil omen zuten txahal bat, gauez. Haragia zatitu eta astoan hartuta etorri ziren Zumaiara, baina harategian sartzera zihoazela, "txaperua" (udaltzaina) zuten zain. Kontrabandoan ibiltzeagatik isuna jarri zieten eta, zigor modura, txahalaren pisua adina haragi ospitalera entregatu behar pixkanaka.