Ekonomia gerraostean

• Gerra ostean lapurreta asko

  Jesusa Izagirre Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

  Gerraostea gogorra izan zen, jatekoa ere eskasa zen eta. Gosea zuten askok ostu egiten zuten. Geltokian zeuden apeak ere eraman egiten zituzten etxean su egiteko. Baserrikoek hobeto egin zuten aurrera.

• Ardoa gutxi baina tabakorri asko

  Santi Villareal Barrena (1935) Amorebieta-Etxano

  Santik hamabost bat urte zituela hasi ziren etxean egunero ardo apur bat edaten. Kantara erdiko garrafoiarekin bialtzen zuten Zornotzara ardoa ekartzera. Tabakorria, ostera, zenbat-gura egoten zen orduan. Estankoan erosten zuten, baina gerra ostean errazionamenduan egon zen eta estraperloan erosi behar izaten zuten.

• Baserrian ere gosea

  Tere Arrizabalaga Alegria (1936) Ondarroa

  Bere etxekoek gerra sasoian eta gerraostean gosea pasatu zuten, nahiz eta baserritarrak izan. Arroz asko jaten zuten eta askotan gauez egin behar zituzten lanak, inork ez ikusteko. Estutasun larriak bizi zituzten.

• Miseria handia gerra ostean

  Jesus Artetxe Malaxetxebarria (1928) Patxi Etxaburu Ajarrista (1929) Ondarroa

  Jesus mutikotan ia Lekeitioraino joaten zen su-egur bila. Ez zegoen dutxarik eta antzekorik. Galtzontzilorik ere ez soldadutza arte. Miseria handia. 12 urterekin eskola utzi eta zerrategira lanera. 15ekin itsasora, Patxi bezala.

• Ondarroan gosea sasoiko gizonak alde eginda zeudelako

  Jesus Artetxe Malaxetxebarria (1928) Patxi Etxaburu Ajarrista (1929) Ondarroa

  Gerra irten zenean, Ondarroako gizon askok ihes egin zuen Bizkai mendebaldera beren arrantza-ontziekin. Beste asko gerrara soldadu. Jesus ia-ia Errusiara bidali zuten. Lanerako gizonik ez egoteak eragin zuen gerra denborako gosea herrian.

• Gerraostean baserriko jeneroa entregatu beharra

  Elena Sarraua Amutxastegi (1929) Jose Luis Sarraua Amutxastegi (1933) Zaldibar

  Gerra sasoian ez zuten goserik pasatu, baina gauza batzuen falta eduki zuten. Gainera, baserrikoei garia, artoa, baba eta patata kentzen zieten. Itxura denez, ez zen behar zutenei emateko, baizik eta Francoren aldekoek eramateko.

• Errazionamendua eta estraperloa

  Elena Sarraua Amutxastegi (1929) Jose Luis Sarraua Amutxastegi (1933) Zaldibar

  Olioa eta horrelako jeneroak errazionamenduan erosten zituzten. Gutxi tokatzen zitzaien eta estraperloan erosi behar izaten zuten. Inoiz hogei ogerleko ordaindu zuen amak estraperloko olioa. Xaboia ere gutxi edukitzen zuten, errazionamenduan zegoen eta.

• Ogia errazionamenduan

  Elena Sarraua Amutxastegi (1929) Jose Luis Sarraua Amutxastegi (1933) Zaldibar

  Ogia etxean egiten zuten, baina kalekoek errazionamenduan erosi behar izaten zuten. Ogi txiki bat ematen zioten bakoitzari egunean. Orduan beharrizan handia zegoen eta eskekoak ere sarri ikusten ziren. Dirua eman barik, artabururen bat edo ematen zieten.

• Gose garaian, taloa

  Maria Albizu Irizar (1908) Leaburu

  Taloak ere egiten zituzten. Askotan taloa ogiaren ordez izaten zuten. Gerra ondoren gose asko izan zen. Gauza asko estraperloan ekartzen zituzten.

• Gerrako kontuak; errazionamendua

  Maria Albizu Irizar (1908) Leaburu

  Leaburutik batzuk erreketeekin joan ziren. Bertan ez ziren borrokak izan. Abioiak pasatzen ziren. Gerra bukatu zenean, errazionamendua jarri zuten. Olioa eta irina Aresotik ekarri behar izaten zituzten. Artoa herrira entregatu behar izaten zen.

• Estraperloa

  Maria Albizu Irizar (1908) Leaburu

  Gerran bertako errota itxi egin zuten eta gauez kanpora estraperloan joan behar izaten zuten.

• Txerria isilka hil behar

  Maria Albizu Irizar (1908) Leaburu

  Gerran gizonezkoak soldadu eramateko beldurrez izaten ziren. Txerria gauez hil behar izaten zen, isilka.

• Gerra bukatutakoan etorri zen okerrena: gosea

  Gabriel Nogues Martikorena (1920) Lasarte-Oria

  Gerra ostean etorri zen okerrena: gosea, bereziki 40. hamarkada hasieran. Dilistak eta babak jaten zituzten gehienbat, baina janari hura zer egoeratan egoten zen azaltzen du. Baserrietan hobeto moldatzen ziren, eta Gabrielek baserri batean laguntzearen truke janaria lortzen zuen.

• Gerra osteko beldurra: tuberkulosia

  Gabriel Nogues Martikorena (1920) Lasarte-Oria

  Gerra ostean, ez zen jende gizenik ikusten. Garai hartan, tuberkulosi asko zegoen. Gabrielen soldadutzako lagun handi bat tuberkulosiak jota hil zen.

• Errotara artoarekin Nafarroara

  Patxi Bolaño Olea (1927) Irun

  Gerra ondoan San Antonera joaten zen errotara artoarekin, Nafarroara. Anekdota, mandoarekin. Taloak egiten zituen amak, su baxuan, esnearekin jateko. Babarruna eta artoa entregatu beharra. Tranpak.

• Errazionamenduko ogirik ez baserritarrentzat

  Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

  Gerra osteko gosea. Umeak ziren, eta ez ziren lanerako gauza. Aita hil zenean, okerrago. Normaltasunera bueltatzea ez zen erraza izan. Artoa eta babarruna entregatu beharra; erosi egiten zuten. Errotara isilka; anaiari Guardia Zibilak isuna jarri zion eta irina kendu. Ogirik ez baserritarrentzat; eskatu zutenean gertatu zena.

• Arrazionamendu-kartilla

  Jose Luis Ardanza Errasti (1929) Juan Ardanza Errasti (1927) Elorrio

  Arrazionamendu kartilla: txandan egoten ziren Tetuanen eskolarakoan, eta gero amak hartzen zien lekua. "Txuskua"

• Trukea errioxarrekin

  Jose Luis Ardanza Errasti (1929) Juan Ardanza Errasti (1927) Elorrio

  Olioa baba-truke lortzen zuten Errioxako senide batzuengandik. Ardoa zelakoan nola bidaltzen zuten olioa Errioxatik. Sagarra mahatsaren truke. Estazioko langile batek nola edaten zuen ardoa heltzen ziren barriketatik.

• Gerraosteko gosea

  Eusebia Etxeberria Amiano (1920) Gabiria

  Gerraostean gose handia pasa zuten. Errazionamenduan emandako janaria txarra zen eta ez zegoen jaterik. Alkatea hasi zen, hilean behin, errazionamenduan azukrea eta olioa ematen. Eurak ez zuten estraperlorik egiten.

• Eurak goserik ez gose denboran

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

  Taberna zuten, lurrak ere bai, gainera aita tratularia zenez, ez zuten goserik pasatu. Dena dela, hasieran ez zuten ia ezer izaten tabernan ere. Aitak lokal bat harakin bati alokatu zion astean behin haragia jan ahal izateko. Baina jendeak oso txarto pasatu zuen. Kanpandorrera, bonben ihesi.