Ekonomia gerraostean

• Etxeko jeneroa entregatu behar zeneko garaia

  Juanito Unanue Aizpuru (1932) Azpeitia

  Etxeko jeneroa erabiltzeko, lehen ezkutuan ibili behar izaten zuten. Behin ama etxeko jeneroa entregatzera joan, eta isuna ordaintzetik libratu zenekoa kontatzen du.

• Gerra ostea: miseria zegoeneko garaia

  Juanito Unanue Aizpuru (1932) Azpeitia

  Lehen diru gutxi zegoen. Argindarraren posteak zuritzen zituztenei duro bat ordaintzen zieten orduko, eta ikaragarria zen hura. Euria egiten zuenean, euritatik babesteko nola-hala moldatzen ziren etxean. Kalekoek gosea pasa zuten gerra ostean, eta baserrikoek janaria noiz emango zain egoten ziren.

• Aitaren ganadu onari esker, etxean goserik ez

  Juanito Unanue Aizpuru (1932) Azpeitia

  Gerra garaian ez zuten goserik pasa etxean, aitak ganadu ona baitzuen, eta hura saltzean dirua lortzen baitzuen. Dendan erosketak egitean, ordaintzeko hainbat modu zeudela azaltzen du. Aitaren ganaduak sariak irabazi zituen, eta ganadu haiekin zer egiten zuen kontatzen du.

• Garia erein, jo eta ehotzeko egiten zituztenak

  Maria Ibarguren Iparragirre (1922) Azpeitia

  Ogia etxean egiten zuten. Garia baserrian ereiten zuten. Garia jotzeko makina ekarri egiten zieten noizean behin etxera. Garia ehotzeko errota Landetan zegoen. Errotara astoarekin joaten ziren, baina estraperloan. Polizia-txakurra ere bazuten, eta laguntza handia ematen zien bidean. Inoiz ez zieten garia kendu.

• Baserrian janari faltarik ez

  Jesusa Aranguren Olazabal (1910) Azpeitia

  Soro handiak zituzten eta artoa, baba, arbia... landatzen zuten. Baba ia eguneroko otordua zen, baina berari ez zitzaion batere gustatzen. Ogia etxean egiten zuten. Inoiz ez zuten janari faltarik izan, ezta gerra denboran ere.

• Estraperloan zebilen mutila anaiarekin nahastu zutenekoa

  Francisca Seberiana Larrañaga Zubiaurre (1922) Azpeitia

  Guardia zibila kontrabandoan zebilen mutil bat harrapatu nahian zebilen, eta Pakitaren anaiarekin okertu ziren hasieran. Guardia zibil batek, ordea, baserritarrekin tratu ona zuen, eta hura berehala konturatu zen akatsaz. Azkenean, bilatzen ari ziren mutila harrapatu eta zigortuta eduki zuten.

• Etxeko ogia

  Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia

  Etxean egiten zuten ogia, labesuan. Astean behin egiten zen ogia. Kaleko ogia errazionamenduan zegoen, eta ez zen jateko modua izaten.

• Taloa eta ogiarekin salbu

  Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia

  Gerra garaian, taloa eta ogia izaten zuten baserrian, eta ez zuten goserik pasa.

• Taloa janda goserik ez

  Maria Bitoria Alberdi Aldalur (1925) Azpeitia

  Taloa eta gazta jaten zuten. Etxean esnea ere bazuten. Orain gutxira arte ez duela arrainik ezagutu dio. Azpeitian ez zuen arrandegi bat bera ere ezagutu. Plaza Txikian zegoen elikagaien dendan erosten zituen Bitoriren amak jakiak. Ez du gogoan zer izen zuen. Berdura plaza ere aipatzen du.

• Gosea, estraperloa eta janaria entregatu beharra

  Julian Beristain Bereziartua (1928) Azpeitia

  Gose denboran artoa eta irina etxean eduki arren gosea pasatzen zuten. Ez zen ehotzen. Urtean behin, udaletxera entregatu behar izaten zuten. Landetako bi auzotarrek baba entregatu ez zutelako Gasteizera eraman zituztela kontatzen du.

• Gosetea

  Inazio Albizuri Etxaniz (1928) Azpeitia

  Jendea jan eskean ibiltzen zen. Eskela asko zegoen. 1938-1949 urte artean kaleko jendeak gosea pasatu zuen. Miseria ikaragarria zela dio. Baserrian moldatzen ziren, nahiz eta gari pixka bat kendu.

• Soldadutzan lagunak uretara bota zituenekoa

  Iñaki Lizaso Mendizabal (1935) Azpeitia

  Soldadutzan bi lagun uretara bultza zituzten; aldatzeko arroparik ez zutenez, egun librea eman zieten. Garai hartan, dirurik ez zutenez, beren ilusio handiena jatekoa lortzea zen. Bergarako lagun bat aipatzen du.

• Estraperloa eta errazionamendua

  Joxe Mari Aristi Garate (1930) Azpeitia

  Aste barruan ez zuten otordu asko ematen tabernan. Estraperloan lortzen zuten tabernarako janaria. Jatekoa izanez gero nahikoa izaten zen. Beizamako eta Nuarbeko txahala estraperloan erosten zuten jan ahal izateko.

• Guardia zibilak etxean jokoan lasai eta aita estraperloan

  Pedro Agirre Unanue (1938) Santiago Agirre Unanue (1926) Azpeitia

  Gerra ostean, estraperloa zegoen garaian, guardia zibilak binaka ibiltzen ziren guardia egiten, eta hainbat etxetara joaten ziren. Beren etxera etortzen zirenean, haiekin jokoan aritzen ziren, eta bitarte horretan aita errotara joaten zen estraperloan egitera.

• Gerra ostean, erroten egoera

  Pedro Agirre Unanue (1938) Santiago Agirre Unanue (1926) Azpeitia

  Gerra ostean, errazionamendua zegoen eta errotak itxi egin zituzten. Horregatik, estraperlora jotzen zuen jendeak. Nuarbeko errotak hiru funtzio zituen.

• Estraperlo garaia (1)

  Mila Gorostegi Alberdi (1936) Azkoitia

  Beldur handia zieten "delegaduei", inspektoreei. Beti isunen beldur. Ezagun bati gertatutakoa. Guardia zibilen emazteak ziren txarrenak, egoeraz aprobetxatzen zirelako.

• Estraperlo garaia (2)

  Mila Gorostegi Alberdi (1936) Azkoitia

  Guardia zibilen emazteen pasadizoarekin jarraitzen du. Azukrea, olioa, patata, estraperloko gauza asko egoten zen. Edozein saltzailek ekartzen zituen.

• Gose garaian, baserritarren laguntza

  Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

  Gogorra izan zen buelta. Jatekorik ez zegoen, diruarekin ere ezin lortu. Ezagun asko zituzten baserrietan, eta eskerrak horri. Batzuek beraien etxean aldatzen zituzten oinetakoak, mezetara joateko. Patata eta babarrunak ematen zizkieten. Anaiak harategia jarri zuen. Ogirik ez zegoen, eta amamak taloak egiten zituen.

• Errazionamenduko kartila

  Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

  Errazionamendua egoten zen. Bandoa jotzen zuten, abisua emanez. Kartila izaten zuten. Lagun bati gertatutakoa: Aizarnan "baltzeun" egin zuelako, apaizak errazionamenduko kartila kendu zion.

• Mikeleteak estraperloa zaintzen

  Emilio Lizeaga Aranburu (1936) Hernani

  Mikeleteek estraperloko ardoa konfiskatzen aritzen ziren, aurreko egunean egurra dohainik eman zietenei ere. Gehienak euskaldunak ziren.