Ekonomia gerraostean

• Guardia zibilak etxean jokoan lasai eta aita estraperloan

  Pedro Agirre Unanue (1938) Santiago Agirre Unanue (1926) Azpeitia

  Gerra ostean, estraperloa zegoen garaian, guardia zibilak binaka ibiltzen ziren guardia egiten, eta hainbat etxetara joaten ziren. Beren etxera etortzen zirenean, haiekin jokoan aritzen ziren, eta bitarte horretan aita errotara joaten zen estraperloan egitera.

• Gerra ostean, erroten egoera

  Pedro Agirre Unanue (1938) Santiago Agirre Unanue (1926) Azpeitia

  Gerra ostean, errazionamendua zegoen eta errotak itxi egin zituzten. Horregatik, estraperlora jotzen zuen jendeak. Nuarbeko errotak hiru funtzio zituen.

• Estraperlo garaia (1)

  Mila Gorostegi Alberdi (1936) Azkoitia

  Beldur handia zieten "delegaduei", inspektoreei. Beti isunen beldur. Ezagun bati gertatutakoa. Guardia zibilen emazteak ziren txarrenak, egoeraz aprobetxatzen zirelako.

• Estraperlo garaia (2)

  Mila Gorostegi Alberdi (1936) Azkoitia

  Guardia zibilen emazteen pasadizoarekin jarraitzen du. Azukrea, olioa, patata, estraperloko gauza asko egoten zen. Edozein saltzailek ekartzen zituen.

• Gose garaian, baserritarren laguntza

  Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

  Gogorra izan zen buelta. Jatekorik ez zegoen, diruarekin ere ezin lortu. Ezagun asko zituzten baserrietan, eta eskerrak horri. Batzuek beraien etxean aldatzen zituzten oinetakoak, mezetara joateko. Patata eta babarrunak ematen zizkieten. Anaiak harategia jarri zuen. Ogirik ez zegoen, eta amamak taloak egiten zituen.

• Errazionamenduko kartila

  Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

  Errazionamendua egoten zen. Bandoa jotzen zuten, abisua emanez. Kartila izaten zuten. Lagun bati gertatutakoa: Aizarnan "baltzeun" egin zuelako, apaizak errazionamenduko kartila kendu zion.

• Mikeleteak estraperloa zaintzen

  Emilio Lizeaga Aranburu (1936) Hernani

  Mikeleteek estraperloko ardoa konfiskatzen aritzen ziren, aurreko egunean egurra dohainik eman zietenei ere. Gehienak euskaldunak ziren.

• Jauntxoek derrigortuta abereak saldu behar

  Maria Rosario Iradi Abalabide (1933) Hernani

  Jauntxoak baserrietara joaten ziren eta abereak saltzera derrigortzen zituzten.

• Makiak etxe inguruan

  Pepi Agirre Perurena (1938) Hernani

  Makiak Iyolara etortzen zirela gogoan du. Atea itxita izaten zuten, ikaraz. Eskatu egiten zutela uste du, gosez. Talo asko egin eta jana da, baina ez zitzaion asko gustatzen. Aranoko errotatik ekartzen zuten irina, baita Pagoagatik ere. Gainontzean babarruna, oilaskoa eta txerria izaten zuten, baita bakailaua ere.

• Zaku bete irin lortzeko lanak

  Iñaxi Oiarbide Aranburu (1936) Hernani

  Okinak ekartzen zuen auzora ogia. Neguan taloa jaten zuten. Aitak paper-lantegian egiten zuen lan. Zaku bete irin lortzeko zer komeria egin behar izaten zituzten kontatzen du.

• Hegazkinak zetozenean, ezkutura

  Iñaxi Imaz Etxeberria (1932) Hernani

  Gerra garaian hegazkinak pasatzen zirela eta, ezkutatzeko esaten zioten gurasoek. Gerraostean taloa jaten zuten. Amak ogia estraperloan ekarri zuenekoa kontatzen du.

• Soldaduek jatekoa kentzen zieten

  Iñaxi Imaz Etxeberria (1932) Hernani

  Gerraostean soldaduak baserrietara joaten ziren eta haiek nahi zutena kentzen zieten: patata, babarrunak, urdaiazpikoa...

• Gerraostean, dena lurpean gordeta

  Maria Lekuona Maioz (1926) Hernani

  Gerraostean, Aranoko errotara joaten ziren artoa ehotzera. Olioa, margarina eta horrelakoak lurpean gordeta izaten zituzten, guardia zibilak etortzen baitziren sarritan. Taloa jaten zuten asko.

• Gerraostean, olioaren ordez esnegaina

  Maria Lekuona Maioz (1926) Hernani

  Gerraostean gosea izan zen. Ugaldetxon apopiloak zituzten eta babarruna ematen zieten, baina oliorik ez eta argal-argal zeuden denak. Esnegaina botatzen zioten.

• Errazionamenduko produktuak Argentinatik

  Milagros Zeberio Aranburu (1921) Hernani

  Gerraostean patata, taloa eta bestelakoak bazituzten baserrian eta ez zuten gose handirik pasatu. Argentinatik bidalitako irinarekin, pasatutakoarekin, borona egiten zen, ogi moduko bat. Haragia ere Argentinatik ekartzen zuten errazionamendurako.

• Euskara debekatua eta errotak itxita

  Inazio Zubiarrain Otxotorena (1929) Hernani

  Frankismoan euskara debekatua zegoen. Errotak itxi egin zituzten. Nafarroan ogia lehenago hasi omen zen.

• Mugalarien hilotzak

  Inazio Zubiarrain Otxotorena (1929) Hernani

  Pasadizo bat kontatzen du, mediku batek muga pasa nahi izan zuenekoa. Mugalarien hilotzak topatu zituzten hainbat lekutan.

• Gerra osteko miseria

  Tere Arregi Letamendi (1932) Arrasate

  Gerra ostean, ez zuen goserik pasa Axeri baserrian umezain zegoelako, baina gauzen beharra sentitu zuen (arropak, oinetakoak...). Tereren ahizpek gosea pasa omen zuten. Aitak Zerrajeran egiten zuen lana, baina ez zuen asko irabazten. Ortua eta untxiak zituzten etxean, eta amak gutxirekin gauza asko egiten omen zuen.

• Barnetegian, goseak

  Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

  Gerra ostean, Durangoko San Antonio barnetegian egon zen, eta han gosea pasa zuen. 80 neska eta 20 moja zeuden barnetegian. Hamabostean behin, etxekoak bisitan joaten zitzaizkion, eta jatekoa eraman ohi zien.

• Gosaltzeko, txikoriatan bustitako karamelua

  Bixente Azkarate Zabarte (1933) Arrasate

  Gerraosteko gosetea du hizpide. Bixenteren etxean 11 seme-alaba ziren. Gabon gau batean zer azaldu zuten kontatzen du: etxeko bakoitzak txapa gainean erretako hiru arto ale jan zituen. Gosaltzeko amak txikoria lapikokada prestatzen zuen, eta karamelu txiki bat txikorietan bustita ematen zien umeei. Karamelua 11 ahotatik pasatzen zen, eta anaia txikienak geratzen omen zen gozokiarekin. Amak mendira bildatzen zituen gaztainak eta egurra biltzera. Egurra saldu egiten zuten gero. Bixenteren aitak Zerrajeran egiten zuen lan, "nikelean". Gerra denboran ez zuten lantegi hori itxi.