Ekonomia gerraostean

  • Martin Elgarresta Etxean buruhausteak janariarekin

    Martin Elgarresta Gabilondo (1937) Bergara

    Etxera itzuli zenean, gosea zegoen oro har. Baina beraiek baserrian ez zuten goserik nabaritu, baserrian landutako janariarekin nahikoa baitzuten: ganadua eta baratzea zituzten. Ama plazara joaten zen baratzeko produktuekin. Esnetan ama eta izeba ibiltzen ziren.

  • lucia farras Estraperloan erositako materiala ezkutatzen

    Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

    Berak eramaten zuen lantegiaren administrazioa. Ikuskariei aurre egin beharra ere izaten zuen, lan-ikuskariei zein "Fiscalía de tasas" delakoei. Hauek zetozela jakitean materiala ezkutatzen ibiltzen ziren, estraperloan erositakoa izaten baitzen. Eskerrak beti norbaitek abisua pasatzen zien.

  • 1560 Osabak ekarritako irina

    Mariasun Elosegi Kortadi (1925) Donostia

    Gerraostean nola elikatzen ziren. Osaba bat morroi zegoen errota batean, eta taloa egiteko irina ekartzen zien. Taloa, esnea, aza... jan ohi zituzten. Ama zaku patata batekin etxeratu zenekoa kontatzen du. Jendea ogiarekin estraperloan ibiltzen zen: "trenean etorri eta ogia botatzen zuten, eta jendea zain egoten zen zakuak hartzeko". Ama Donostiara joaten zenean arraina erosten zuen: txitxarroa eta bakailaoa ohikoak izaten ziren.

  • Mari Alberdi Azterketetan, janaren truke kopiatzen utzi

    Mari Alberdi Aldalur (1933) Azpeitia

    Eskolan azterketa garaian, kalekoekin tratua egiten zuten. Kaletarrak goseak amorratzen egoten ziren eta sagarren edo ogiaren truke kopiatzen uzten zieten. Kalean gosea omen zegoen, baina beraiek ez zuten horren kezkarik izan.

  • Mari Alberdi Umeak astoarekin errotara; estraperloa

    Mari Alberdi Aldalur (1933) Azpeitia

    Artoa eta garia ugari izaten zen orduan. Arauntzatik Estrara joaten ziren errotara, umeak, astoari lepoa zuzendu ezinik ibiltzen ziren aldapan behera. Beste batzuetan Lasaoko Alberdikora joaten ziren. Estraperloa ere bazen, eta gauez ibiltzen ziren; bera ez, baina, anaiak bai. Hala ere, herrian omen zeuden lapurrik handienak, herriari entregatutakotik lapurtzen aritzen zirenak ba omen ziren.

  • Mari Alberdi Poltsikoan gazta eta ogia

    Mari Alberdi Aldalur (1933) Azpeitia

    Goserik ez zuten pasa. Lehengusu batek oraindik ere esaten dio, zenbat gazta jandakoa ote den bera. Baserrian, mantalaren poltsikoan beti ogia eta gazta izaten omen zituen.

  • Migel Gurrutxaga Kaletarrak baserrietara lanean jatekoaren truke

    Migel Gurrutxaga Lesaka (1929) Azpeitia

    Kaletarrek ez zuten jatekorik. Horregatik, baserrietara joaten ziren gari-lanak egitera, jatekoaren truke. Eurenean, esaterako, ardi bat hiltzen zuten eta etxera eramateko jatekoren bat ematen zieten lanera etorri zitzaizkienei.

  • Juanito Unanue Etxeko jeneroa entregatu behar zeneko garaia

    Juanito Unanue Aizpuru (1932) Azpeitia

    Etxeko jeneroa erabiltzeko, lehen ezkutuan ibili behar izaten zuten. Behin ama etxeko jeneroa entregatzera joan, eta isuna ordaintzetik libratu zenekoa kontatzen du.

  • Juanito Unanue Gerra ostea: miseria zegoeneko garaia

    Juanito Unanue Aizpuru (1932) Azpeitia

    Lehen diru gutxi zegoen. Argindarraren posteak zuritzen zituztenei duro bat ordaintzen zieten orduko, eta ikaragarria zen hura. Euria egiten zuenean, euritatik babesteko nola-hala moldatzen ziren etxean. Kalekoek gosea pasa zuten gerra ostean, eta baserrikoek janaria noiz emango zain egoten ziren.

  • Juanito Unanue Aitaren ganadu onari esker, etxean goserik ez

    Juanito Unanue Aizpuru (1932) Azpeitia

    Gerra garaian ez zuten goserik pasa etxean, aitak ganadu ona baitzuen, eta hura saltzean dirua lortzen baitzuen. Dendan erosketak egitean, ordaintzeko hainbat modu zeudela azaltzen du. Aitaren ganaduak sariak irabazi zituen, eta ganadu haiekin zer egiten zuen kontatzen du.

  • Maria Ibarguren Garia erein, jo eta ehotzeko egiten zituztenak

    Maria Ibarguren Iparragirre (1922) Azpeitia

    Ogia etxean egiten zuten. Garia baserrian ereiten zuten. Garia jotzeko makina ekarri egiten zieten noizean behin etxera. Garia ehotzeko errota Landetan zegoen. Errotara astoarekin joaten ziren, baina estraperloan. Polizia-txakurra ere bazuten, eta laguntza handia ematen zien bidean. Inoiz ez zieten garia kendu.

  • Jesusa Aranguren Baserrian janari faltarik ez

    Jesusa Aranguren Olazabal (1910) Azpeitia

    Soro handiak zituzten eta artoa, baba, arbia... landatzen zuten. Baba ia eguneroko otordua zen, baina berari ez zitzaion batere gustatzen. Ogia etxean egiten zuten. Inoiz ez zuten janari faltarik izan, ezta gerra denboran ere.

  • Francisca Seberiana Estraperloan zebilen mutila anaiarekin nahastu zutenekoa

    Francisca Seberiana Larrañaga Zubiaurre (1922) Azpeitia

    Guardia zibila kontrabandoan zebilen mutil bat harrapatu nahian zebilen, eta Pakitaren anaiarekin okertu ziren hasieran. Guardia zibil batek, ordea, baserritarrekin tratu ona zuen, eta hura berehala konturatu zen akatsaz. Azkenean, bilatzen ari ziren mutila harrapatu eta zigortuta eduki zuten.

  • Joxe Esnaola Etxeko ogia

    Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia

    Etxean egiten zuten ogia, labesuan. Astean behin egiten zen ogia. Kaleko ogia errazionamenduan zegoen, eta ez zen jateko modua izaten.

  • Joxe Esnaola Taloa eta ogiarekin salbu

    Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia

    Gerra garaian, taloa eta ogia izaten zuten baserrian, eta ez zuten goserik pasa.

  • Bitoria Alberdi Taloa janda goserik ez

    Maria Bitoria Alberdi Aldalur (1925) Azpeitia

    Taloa eta gazta jaten zuten. Etxean esnea ere bazuten. Orain gutxira arte ez duela arrainik ezagutu dio. Azpeitian ez zuen arrandegi bat bera ere ezagutu. Plaza Txikian zegoen elikagaien dendan erosten zituen Bitoriren amak jakiak. Ez du gogoan zer izen zuen. Berdura plaza ere aipatzen du.

  • 1631 Gosea, estraperloa eta janaria entregatu beharra

    Julian Beristain Bereziartua (1928) Azpeitia

    Gose denboran artoa eta irina etxean eduki arren gosea pasatzen zuten. Ez zen ehotzen. Urtean behin, udaletxera entregatu behar izaten zuten. Landetako bi auzotarrek baba entregatu ez zutelako Gasteizera eraman zituztela kontatzen du.

  • 1634 Gosetea

    Inazio Albizuri Etxaniz (1928) Azpeitia

    Jendea jan eskean ibiltzen zen. Eskela asko zegoen. 1938-1949 urte artean kaleko jendeak gosea pasatu zuen. Miseria ikaragarria zela dio. Baserrian moldatzen ziren, nahiz eta gari pixka bat kendu.

  • 1629 Soldadutzan lagunak uretara bota zituenekoa

    Iñaki Lizaso Mendizabal (1935) Azpeitia

    Soldadutzan bi lagun uretara bultza zituzten; aldatzeko arroparik ez zutenez, egun librea eman zieten. Garai hartan, dirurik ez zutenez, beren ilusio handiena jatekoa lortzea zen. Bergarako lagun bat aipatzen du.

  • Jose Mari Aristi Estraperloa eta errazionamendua

    Joxe Mari Aristi Garate (1930) Azpeitia

    Aste barruan ez zuten otordu asko ematen tabernan. Estraperloan lortzen zuten tabernarako janaria. Jatekoa izanez gero nahikoa izaten zen. Beizamako eta Nuarbeko txahala estraperloan erosten zuten jan ahal izateko.