Ekonomia gerraostean

• Tela gutxi, gerra ostean; tela motak

  Miren Azkarate Urkiola (1929) Bergara

  Tela denda Barrenkalen jarri zuten. Oso txikia zen. Ez zuen izenik. Tela erosi eta saldu egiten zuten. Gerra ostean zaila zen tela lortzea. Durango aldetik joaten zitzaizkien erostera, gero baserrietan saltzeko. Tela motak aipatzen ditu.

• Estraperloa

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Estraperloan ere ibili izan ziren. Berastegin kontrabandista ugari izan ziren. Baina lan gogorra dela esaten du. Merkantzia nola lortu eta banatzen zuten azaltzen du. Diru pixka bat egin zuen horrela. Estraperloan zer eramaten zuten azaltzen du.

• Estraperloko anekdota bat

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Behin estraperloko erloju batekin lagun bati gertatutakoa kontatzen du.

• Estraperloko merkantzia gainean

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Merkantzia gainean nola eramaten zuten azaltzen du. Motxila, sokarekin lotuta, eta makila erabiltzen zuten. Bidaia bakoitzean 25 kilo eramaten zituzten, baina asko nekatzen zuen.

• Estraperloko bidea

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Berastegi ingurua ondo ezagutzen du. Estraperloan zer bide egiten zuten azaltzen du. Leku batzuk besteak baino arriskutsuagoak ziren, guardiak egoten baitziren.

• Polizia eta nagusiak estraperloan

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Mikelete eta guardia zibilei buruz hitz egiten du. Kontrabandisten artean ez zegoen lehiarik. Nagusiak maneiatzen zuen dirua, eta zintzo ordaintzen zien lana.

• Merkantzia babesteko moduak

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Ardorik ez zuten eramaten kontrabandoan. Merkantzia ondo bilduta eramaten zuten apur ez zedin.

• Estraperloan poliziarengandik ihesi

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Mikeleteak eta guardia zibilak non egoten ziren azaltzen du. Inoiz ez zuten arazorik izan guardia zibilarekin, baina beste batzuek bai. Arriskurik ez izateko, biderik zailena hartu behar izaten zuten.

• Estraperloko bideko auzoak eta minak

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Plaza "arriskutsu" horietako batean, trena ez zebilen beraiek estraperloan zebiltzanerako. Inguruko auzo batzuk aipatzen ditu, eta mina batzuk zeudela azaltzen du. Han kanpotarrek egiten zuten lan gehienbat. Hala ere, mina horiek gerra denboran itxi ziren.

• Kontrabandoa eta gero, fabrikara

  Jose Julian Garciarena Arregi (1929) Berastegi

  Kontrabandoan urte t'erdi inguru egin zuen. Hori utzitakoan, Arrosi fabrikan sartu zen lanean 27 urte zituela. Han 17 urte eman zituen.

• Udan Hernanira eta 17 urterekin okin

  Xabier Isasti Etxeberria (1928) Donostia

  Aita donostiarra zen, eta ama Hernaniko Lastaola baserrikoa. Hara joaten zen udan. Ganadua uztarrian lotzen, segan... denetik ikasi zuen. Gero okin lanetan hasi zen, 17 urterekin; gose denbora zen. Etxerako egunero kilo bat ogi har zezaketen okinek. Zabaleta kalean zegoen okindegia, Grosen; orain Casa Galizia da. Ormazabal zen nagusia. Errazionamenduko ogia nolakoa zen. Errotak prezintatu egin zituzten; Nafarroara joaten ziren, gauez, Lastolatik.

• Gose garaia

  Xabier Isasti Etxeberria (1928) Donostia

  Gose garaia. Ama negarrez, ez zuelako umeei zer eman. Seboa hartzeko ilaran. Oliorik ez zegoen. Babarrunari esnegaina botatzen zioten. Esnea partitzen ere ibili zen izebarekin, etxez etxe, txantxilarekin.

• Gerra garaian janaria lortzeko egindakoak

  Lucio Lizartza Esnaola (1932) Berastegi

  Gerraostean, ez zeukaten ogirik jateko ere. Olio eta azukre gutxi zuten. Etxe batean eta bestean ibiltzen ziren lanean janariaren truke.

• Etxean buruhausteak janariarekin

  Martin Elgarresta Gabilondo (1937) Bergara

  Etxera itzuli zenean, gosea zegoen oro har. Baina beraiek baserrian ez zuten goserik nabaritu, baserrian landutako janariarekin nahikoa baitzuten: ganadua eta baratzea zituzten. Ama plazara joaten zen baratzeko produktuekin. Esnetan ama eta izeba ibiltzen ziren.

• Estraperloan erositako materiala ezkutatzen

  Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

  Berak eramaten zuen lantegiaren administrazioa. Ikuskariei aurre egin beharra ere izaten zuen, lan-ikuskariei zein "Fiscalía de tasas" delakoei. Hauek zetozela jakitean materiala ezkutatzen ibiltzen ziren, estraperloan erositakoa izaten baitzen. Eskerrak beti norbaitek abisua pasatzen zien.

• Osabak ekarritako irina

  Mariasun Elosegi Kortadi (1925) Donostia

  Gerraostean nola elikatzen ziren. Osaba bat morroi zegoen errota batean, eta taloa egiteko irina ekartzen zien. Taloa, esnea, aza... jan ohi zituzten. Ama zaku patata batekin etxeratu zenekoa kontatzen du. Jendea ogiarekin estraperloan ibiltzen zen: "trenean etorri eta ogia botatzen zuten, eta jendea zain egoten zen zakuak hartzeko". Ama Donostiara joaten zenean arraina erosten zuen: txitxarroa eta bakailaoa ohikoak izaten ziren.

• Azterketetan, janaren truke kopiatzen utzi

  Mari Alberdi Aldalur (1933) Azpeitia

  Eskolan azterketa garaian, kalekoekin tratua egiten zuten. Kaletarrak goseak amorratzen egoten ziren eta sagarren edo ogiaren truke kopiatzen uzten zieten. Kalean gosea omen zegoen, baina beraiek ez zuten horren kezkarik izan.

• Umeak astoarekin errotara; estraperloa

  Mari Alberdi Aldalur (1933) Azpeitia

  Artoa eta garia ugari izaten zen orduan. Arauntzatik Estrara joaten ziren errotara, umeak, astoari lepoa zuzendu ezinik ibiltzen ziren aldapan behera. Beste batzuetan Lasaoko Alberdikora joaten ziren. Estraperloa ere bazen, eta gauez ibiltzen ziren; bera ez, baina, anaiak bai. Hala ere, herrian omen zeuden lapurrik handienak, herriari entregatutakotik lapurtzen aritzen zirenak ba omen ziren.

• Poltsikoan gazta eta ogia

  Mari Alberdi Aldalur (1933) Azpeitia

  Goserik ez zuten pasa. Lehengusu batek oraindik ere esaten dio, zenbat gazta jandakoa ote den bera. Baserrian, mantalaren poltsikoan beti ogia eta gazta izaten omen zituen.

• Kaletarrak baserrietara lanean jatekoaren truke

  Migel Gurrutxaga Lesaka (1929) Azpeitia

  Kaletarrek ez zuten jatekorik. Horregatik, baserrietara joaten ziren gari-lanak egitera, jatekoaren truke. Eurenean, esaterako, ardi bat hiltzen zuten eta etxera eramateko jatekoren bat ematen zieten lanera etorri zitzaizkienei.