Ekonomia gerraostean

  • Laxaro Iparragirre Kontrabando lanetan

    Laxaro Iparragirre Perurena (1929) Errenteria

    Bi urtez-edo ibili omen zen Laxaro kontrabando lanetan, eta ez omen zen lan erraza, guardia zibilak nonahi ateratzen ziren eta. Neguko hotzak ere ez omen zuen zaintzarik apaltzen.

  • begona-lizaso-eizmendi Errazionamenduaren neurrira

    Begoña Lizaso Eizmendi (1922) Errenteria

    Gerra aurretik baratze txiki bat bazuten Errenterian, baina gerraostean, behin Tolosa aldera joan eta Errenteriara itzuli baino lehen, errazionamenduak agindutako neurrira ase behar izan zuten gosea. Dirua zen etxeetan, aldiz, estraperloan ekarritako jakiekin betetzen omen zituzten errazionamenduak utzitako hutsuneak.

  • 906 Egunez lantegira eta gauez eskolara

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Eskola Armeriara joaten zen gauez ikastera. Egunez, Mateo Kareagaren lantegian egiten zuen. Isasi kalean bizi zen, Atxatarren etxean. Lagunak, Eibarko euskalzale jendea: San Martin, Laspiur, Zubiaurre... Anaiak ere, Santik, Eibarren egiten zuen beharra, baina hura beste mundu baten bizi zen.

  • Agustina Askasibar Gerra sasoian Mallabira ihesi

    Agustina Askasibar Lauzirika (1929) Eibar

    Gerra sasoian, Mallabira ihes egin behar izan zuten. Otaolaerdikoa baserrikoek eraman zizkieten altzariak. Aita eta anaia Jose Maria etxea zaintzen gelditu ziren Eibarren. Anaia zauritu zuten eta orduan Mallabira joan ziren bai aita bai anaia. Ez zuela goserik pasa dio eta errazionamendua nola bizi zuten kontatzen du. Dendan gelditutakoekin trukeak egiten zituzten.

  • 941 Gerraosteko gosea eta errazionamendua

    Luis Ondarra Larrañaga (1928) Mendaro

    Gerraostean, gosetea etorri zen eta garai gogorrak bizi izan zituzten. Patataren ordez boniatoa izaten zuten jateko. Olioa eta azukrea ere urri izaten ziren eta kontrabandotik lortzen zituzten halako elikagaiak. Errotak itxita zeuden.

  • Pako Iriondo Lizarralde Soraluzeko baserri batera janari bila

    Pako Iriondo Lizarralde (1926) Elgoibar

    Gurasoak baserritarrak zituen eta horri esker jatekoa izaten zuten gose denbora hartan. Gainera, Soraluzeko baserri batera ("Asiolatza" Aseginolatza) joaten ziren astoarekin jenero bila. Ogi beltz gutxi jandakoa da. Amak taloak egiten zituen.

  • 594 Gerra denboran jangelak jarri zituzten pobreentzat

    Maritxu Ezenarro Idiakez (1929) Getaria

    Fabiolak palazio haundi bat zuen, Kale Nagusira ematen zuena. Gerra denboran, neskek, errekete jantziekin, desfilea egiten zuten, eta etxe horretatik irteten ziren. Falangeak bi etxetan jarri zituen pobreentzako jangelak: Rosanekoan eta Pelaionekoan. Beraiek ez zuten goserik pasa, baserrian jana bazutelako; baina eskean joaten zitzaizkien baserrira kaletarrak.

  • 707 Arantzazura joan zen ikastera

    Pako Isasti Irusta (1929) Elgoibar

    Hamabi urterekin Altzola auzoko eskola utzi eta Arantzazura joan zen fraideengana. Urte eta erdira gaixotu egin zen, eta orduan bukatu zitzaizkion Arantzazuko ikasketak. Gosete garaia zen, eta Arantzazun gaizki jaten zutela dio.

  • Pedro Arrillaga Garate Bilbon saldu zuten txekorra

    Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

    Gose urteetan ere txekor ederrak hazten omen zituen bere aitak. Trenez eramandako 131 erraldeko txekorra saldu zuten Bilbon 1941. urtean.

  • Pedro Arrillaga Garate Kupoa berandu arte ordaindu zuten

    Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

    Etxean ardirik ez du ezagutu Pedrok. 1948. urtean, oraindik zortzi anega gari entregatzen zituen udaletxean kupoa ordaintzeko.

  • Felisa Gabilondo Agirregomezkorta Irina estraperloan

    Josefa Gabilondo Agirregomezkorta (1920) Elgoibar

    Frontea Elgoibartik urrundu zenean, kupoa ordaindu beharra etorri zen. Garia ehotzera txartelarekin joan behar izaten ziren. Estraperloko irinarekin bide ezezagunetatik ibiltzen ziren.

  • Felisa Gabilondo Agirregomezkorta Gosetean kaletarrak baserrietara tripa-alde lanera

    Josefa Gabilondo Agirregomezkorta (1920) Elgoibar

    Gosetean kaletik etortzen zen jendea garia ebakitzera, tripa-alde lanera. Lapurretarik ez zen egoten, baina motzailekin erne ibiltzen ziren. Motzailei buruzko kontu batzuk azaltzen ditu.

  • Juana Txurruka Osoro Gerraostean, ogi falta

    Juana Txurruka Osoro (1928) Elgoibar

    Gerraosteko lehenengo urtean kaletik errazionamenduan hartzen zuten ogia, eta ogi falta izan zuten. Gero, ordea, ogia egiten hasi ziren etxean, eta ez zuten goserik pasatu.

  • FELIX ETXEBERRIA 11 urterekin eskola utzi behar

    Felix Etxeberria Larrañaga (1926) Elgoibar

    Jaunartzea egin zuen arte zintzo joan zen eskolara, baina gero etxean geratu behar izan zuen, anaia zaharragoek kalean lanean zihardutelako. Aitak herritik kanpo egiten zuen lan. Udalari kupoa emateko, garia erosi egin behar izaten zuten; patatarena ere berdin.

  • Juana Txurruka Osoro Garia entregatzea, ogi falta eta ehotzea

    Juana Txurruka Osoro (1928) Elgoibar

    Idiak zituzten baserrian, eta haiekin egiten zituzten labrantza lanak. Artoa eta garia ereiten zuten. Ogi falta eta garia entregatu behar ezagutu zituen Juanak. Etxean ez zuten ogirik egiten: garia entregatzen zuten, eta trukean ogia jasotzen zuten. Gero, garia ehotzen hasi ziren etxean eskuzko makina batekin. Irina bahean pasatzen zuten, fin-fin gera zedin.

  • Sabin Osoro Unzueta Urte latzak

    Sabin Osoro Unzueta (1922) Elgoibar

    Gerra denborako kontuak. Aita Frantziara ihes eginda zegoen, eta ama, berriz, 1937ko martxoaren 31ko Durango bonbardaketan hil zen. Sabin eta anai-arrebak Elgoibarko aitonaren etxera joan ziren bizitzera. 1939an aita Frantziatik bueltatu zen, eta lehengo etxera itzuli ziren. 1939a garai "eskasa" izan zen, gose eta gabezia handia zegoelako. Bi neskame eduki zituzten, baina, garaiko zailtasunak medio, biek utzi egin zuten lana. 12 urterekin arrebak hartu zuen etxearen ardura, baina meningitisa harrapatu eta hil egin zen. 1941ean, Sabinen aita eta anaia Mutrikuko aiton-amonen etxera joan ziren bizitzera. Sabin Elgoibarren bakarrik geratu zen; 19 urte zituen.

  • JULEN IRIONDO BERGARETXE Gerraosteko gosetea

    Julen Iriondo Bergaretxe (1920) Elgoibar

    Gerraostean euskal kultura oso zapalduta egon zen. Era berean, ez zegoen jatekorik, eta dirua ere gutxi. Julenek gogoan du bi hilabetez ogirik probatu gabe egon zela. Okindegietan batatak (boniato) banatzen zituzten. Baserriko senideei esker ondo konpondu ziren, baina benetako gosea ezagutu zuten. Batzuetan, dendetan ere bukatu egiten ziren errazionamenduko gauzak.

  • Pepita Unzueta Iriondo Goserik ez zuten pasatu

    Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

    Trenez etortzen ziren gauzei eta Mutrikuko baserritik ekartzen zituztenei esker, ez zuten goserik pasa etxean. Etxeko tabernak, jatetxea ere bazenak, errazionamendu berezia zuen, eta batzuetan jakiak sobratu egiten ziren.

  • Pepita Unzueta Iriondo Estraperlo kontuak

    Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

    Estraperlo kontuak. Amak Azkoititik ekartzen zituen babarrunak. Azkoititik eta Markinatik autobusak etortzen ziren tren geltokira.

  • Pepita Unzueta Iriondo Ganaduen barrukoak errazionamendutik libre

    Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

    Ganaduren bat hiltzen zutenean, okela errazionatuta ematen zuten, baina barrukoak libre hartu ahal izaten ziren. Goizeko seietan harategietan jende ilarak egoten ziren barrukoak hartzeko.